Ο Ιούλιος Καίσαρας, πλήρες όνομα Γάιος Ιούλιος Καίσαρ, ήταν Ρωμαίος πολιτικός, στρατηγός και αξιόλογος συγγραφέας της λατινικής ιστοριογραφίας. Έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στον μετασχηματισμό της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Ο Ιστορικός Ιούλιος Καίσαρας
Ο Ιούλιος Καίσαρας ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα. Διέθετε εκπληκτική ευστροφία και αντίληψη, γενναιότητα και αντοχή, αποφασιστικότητα και διορατικότητα. Μπορούσε ταυτόχρονα να διαβάζει, να γράφει, να ακούσει και να υπαγορεύει, σε τέσσερις έως επτά γραμματείς. Ιδιαίτερα μεγάλα ήταν τα στρατιωτικά του ταλέντα: επινοούσε τις ποικιλότερες και κάθε φορά καταλληλότερες στρατηγικές μαχών, διοικούσε με άριστο τρόπο αξιόμαχα στρατεύματα, έπαιρνε και υλοποιούσε ταχύτατα πολεμικές αποφάσεις, οργάνωνε και ολοκλήρων επιτυχώς δύσκολες εκστρατείες. Με αυτές τις ικανότητες κατέκτησε τη Γαλατία, τη Γερμανία, τη Βρετανία, την Αίγυπτο και τελικά πήρε τα ηνία του απέραντου ρωμαϊκού κράτους ύστερα από έναν φονικότατο εμφύλιο πόλεμο.
Το έργο που καθιέρωσε τον Ιούλιο Καίσαρα ω; κλασικό συγγραφέα της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι τα «Υπομνήματα» του για το Γαλατικό και τον Εμφύλιο πόλεμο, που γράφτηκαν ταχύτατα, το πρώτο τον χειμώνα 52-51π.Χ. και το δεύτερο το 47π.Χ. Τ «Υπομνήματα» του δεν είναι απλή παράθεση ιστορικών στοιχείων, αλλά αποτελούν λογοτεχνία υψηλής ποιότητας και περιγράφουν σε λιτό αλλά ταυτόχρονα γοητευτικό ύφος πολέμους στους οποίους πρωταγωνιστεί και ο ίδιος.
Αυτή η αυτοβιογραφική ιστοριογραφία του Ιουλίου Καίσαρα είναι γραμμένη σε τρίτο πρόσωπο, δίνοντας αρχικά την εντύπωση μιας ψυχρής και αντικειμενικής έκθεσης των γεγονότων. Στην πραγματικότητα ο Ιούλιος Καίσαρας γράφει τα «Υπομνήματα» του για να επιτελέσει μέσω αυτών την πολιτική του προπαγάνδα. Χωρίς να διαστρέφει εμφανώς τα γεγονότα, δημιουργεί ανεπαίσθητα μια δική του εικόνα της ιστορίας, προβάλλοντας ή υποτιμώντας ό,τι κρίνει κάθε φορά σκόπιμο.
Τα απομνημονεύματα του Ιούλιου Καίσαρα αποδεικνύουν πόσο πιο εύκολα και ανεπαίσθητα μπορεί να γίνει η αλλοίωση της ιστορικής πραγματικότητας αν ο ιστορικός διαθέτει και λογοτεχνικό ταλέντο. Έτσι στην περίπτωση του Ρωμαίου αυτού ιστορικού ο αναγνώστης σαγηνεύεται από τη χάρη και τη γλαφυρότητα της αφήγησης του και πείθεται για την αντικειμενικότητα του από τη λιτότητα των περιγραφών.
Μέσα από το ιστορικό έργο του Ιούλιου Καίσαρα αναδύεται η ενδελεχής γνώση της τακτικής και της στρατηγικής του πολέμου, της τοπογραφίας και της πολεμικής τεχνολογίας που διέθεταν οι Ρωμαίοι στρατηλάτες και ιδιαίτερα ο ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας, στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας/
Ο Ιούλιος Καίσαρας είναι ο πρώτος ιστορικός της Ευρώπης που συγγράφει πολεμικά απομνημονεύματα για παγκόσμιας σημασίας γεγονότα στα οποία πρωταγωνιστεί ο ίδιος με ηγετική στρατιωτική θέση. Ακριβώς για το λόγο αυτό η ιστοριογραφία του έχει αφ’ ενός το μεγάλο πλεονέκτημα ότι λόγω αυτοψίας παρέχει κατά το μάλλον και ήττον αξιόπιστα ιστορικά δεδομένα, αφ’ ετέρου το μεγάλο μειονέκτημα ότι υπόκειται στον κίνδυνο της υποκειμενικότητας και επομένως της στρέβλωσης της ιστορικής πραγματικότητας.
Οι αδιαμφισβήτητες γλωσσικές και λογοτεχνικές του αρετές τον εντάσσουν στην πλούσια ιστοριογραφική παράδοση συγγραφέων της Αρχαιότητας, που με αρχηγέτη τον Ηρόδοτο αποσκοπούν όχι μόνο να πληροφορήσουν αλλά και να τέρψουν τον αναγνώστη. Αυτές οι αρετές τον καθιέρωσαν από τα χρόνια ήδη του Εράσμου ως βασικό σχολικό συγγραφέα του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος.
Για την Ευρώπη και την Ελλάδα του σήμερα το ιστοριογραφικό έργο του Ιούλιου Καίσαρα δεν αποτελεί απλώς πολύτιμη ιστορική πηγή ή ευχάριστο ανάγνωσμα, μπορεί και πρέπει να να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή παιδαγωγικού και ιστορικού προβληματισμού για τα πάντοτε επίκαιρα ζητήματα τς ιστορικής αντικειμενικότητας και εν τέλει της φιλοσοφίας της Ιστορίας.
Ο βίος του Ιούλιου Καίσαρα
Ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας γεννήθηκε το 100 π.Χ. στη Ρώμη της Ιταλίας. Το 85 π.Χ. ο πατέρας του πέθανε ξαφνικά και ο ίδιος υποχρεώθηκε να αναλάβει τις τύχες της οικογένειας του στην ηλικία των 16 ετών, όπου και ενηλικιώθηκε.
Ένας εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον θείο του και τον αντίζηλό του Λεύκιο Κορνήλιο Σύλλα σε συνδυασμό με την επικράτηση του δεύτερου θα τον αναγκάσει να παρατήσει τη θρησκευτική καριέρα και να ακολουθήσει τη στρατιωτική, καθώς βρισκόταν στο στόχαστρο εχθρών και αναγκαζόταν να κρύβεται. Έτσι θα βρεθεί στην Σικελία, αλλά και στην Ασία ως υποτακτικός άλλων ανδρών. Οι επιδόσεις, αλλά και οι ηγετικές και στρατηγικές του ικανότητες δε θα αργήσουν να φανούν και γρήγορα θα κερδίσει του πρώτους επαίνους.
Το 78 π.Χ. ο Σύλλας πέθανε και ο Καίσαρας μπορούσε να επιστρέψει με ασφάλεια στη Ρώμη. Ανέλαβε νομική υποστήριξη ανθρώπων, στρεφόμενος εναντίον διάσημων – για την ανηθικότητα και την διαφθορά- κυβερνητών. Έγινε γρήγορα γνωστός για τον πύρινο λόγο του, την ψιλή φωνή του, αλλά και την παραστατικότητά του που εκδηλωνόταν μέσω χειρονομιών.
Το 50 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας διατάχθηκε να αποστρατεύσει το στράτευμα του και να επιστρέψει στη Ρώμη. Ο Πομπήιος κατηγόρησε τον Καίσαρα για προδοσία και απειθαρχία. Ο ίδιος γνώριζε πως δεν ήταν ασφαλές για αυτόν να έρθει στη Ρώμη. Το 49 π.Χ. θα διασχίσει το ποτάμι Ρούμπικο με μία μόλις λεγεώνα, κάτι που θα ξεκινήσει τον εμφύλιο πόλεμο. Καθώς διέσχιζε τον ποταμό, εικάζεται πως χρησιμοποίησε την έκφραση του Μένανδρου «Ο κύβος ερρίφθη». Ο Πομπήιος δεν ήθελε να παλέψει τον Καίσαρα, παρότι υπερτερούσε αριθμητικά σε πολύ υψηλό βαθμό. Ο Ιούλιος Καίσαρας προσπάθησε να τον αιχμαλωτίσει, αλλά αυτός κατάφερε να ξεφύγει, προτού τον συλλάβει ο στρατός του Καίσαρα. Μετά από πολλές μάχες, ο Ιούλιος Καίσαρας θα κατορθώσει να νικήσει τον Πομπήιο και τους αξιωματικούς του. Κυνήγησε τον Πομπήιο μέχρι την Αίγυπτο, όπου και τον βρήκε νεκρό και απαγχονισμένο. Ο Ιούλιος Καίσαρας τιμώρησε παραδειγματικά τους δολοφόνους του.
Με την επιστροφή του στη Ρώμη, η Σύγκλητος του απένειμε τιμές για τις νίκες και την προσφορά του στη Ρώμη. Ο Ιούλιος Καίσαρας ήταν υπεύθυνος για πολλές μεταρρυθμίσεις στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τόσο σε νομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Μία από τις σημαντικές αλλαγές που έφερε ήταν το καινούργιο ημερολόγιο βασισμένο στον Ήλιο.
Στις 15 Μαρτίου το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας έπρεπε να παρουσιασθεί στη Σύγκλητο για ένα συνέδριο. Αρκετά μέλη της Συγκλήτου, ευγενείς, είχαν σχεδιάσει τη δολοφονία του. Ο Μάρκος Αντώνιος, δεξί χέρι του Ιούλιου Καίσαρα, είχε μάθει το προηγούμενο βράδυ για το σχέδιο δολοφονίας του, αλλά δεν κατάφερε να τον ενημερώσει, με τις απόψεις για το λόγο της αποτυχίας του να διίστανται. Περίπου 60 άντρες επιτέθηκαν στον Καίσαρα, μαχαιρώνοντας τον 23 φορές. Το άψυχο σώμα του κείτονταν στο πάτωμα της Συγκλήτου. Η δολοφονία του Καίσαρα είχε σοβαρές επιπτώσεις, καθώς μεγάλο πλήθος των υποστηρικτών του εναντιώθηκε και εξεγέρθηκε.