Ο Θεοδόσιος Β’, ο Μικρός

Τον Αρκάδιο διαδέχτηκε στον θρόνο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ο επτάχρονος γιος του Θεοδόσιος Β’, ο οποίος ονομάστηκε μικρός όχι λόγω της ηλικίας του ή της αξίας του, αλλά σε αντιδιαστολή με τον παππού του που ονομάστηκε Μέγας. Επειδή ήταν ανήλικος εποπτευόταν, τα πρώτα χρόνια, από τον Ανθέμιο που ήταν παλαιότερα αρχηγός της αυτοκρατορικής φρουράς.

Ο Θεοδόσιος κατά τη διάρκεια της βασιλείας του είχε να αντιμετωπίσει σοβαρά εξωτερικά προβλήματα. Αρχικά το ζήτημα της Αρμενίας. Αυτή την χώρα την μοιράστηκαν Βυζαντινοί και Πέρσες. Κατά την εποχή του Θεοδοσίου ο μοναχός και διάδοχος της αρμενικής εκκλησίας Μεστρώπιος επινόησε το αρμενικό αλφάβητο και με ένα επιτελείο συμπατριώτων του μετέφρασαν την Αγία Γραφή και άλλα ελληνικά θεολογικά, φιλολογικά και ιστορικά έργα στην αρμενική γλώσσα.

Οι Αρμένιοι εκχριστιανίστηκαν, κάτι που ανησύχησε τους Πέρσες, οι οποίοι άρχισαν διωγμούς εναντίον τους. Οι Βυζαντινοί αντέδρασαν στους διωγμούς και επακολούθησε βυζαντινο-περσικός πόλεμος, που σταμάτησε το 422, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Ένα άλλο σημαντικό εξωτερικό πρόβλημα, που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Βυζαντινοί, ήταν και πάλι ο Ούννοι. Μέσα σε 11 χρόνια, οι Ούννοι με αρχηγούς τους αδελφούς, Βλέδα και Αττίλα εξάπλωσαν την κυριαρχία τους στην Κεντρική Ευρώπη από τον Καύκασο μέχρι την Παννονία (σημερινή Ουγγαρία). Το 435 οι Βυζαντινοί είχαν υπογράψει τη συνθήκη του Μάργου, με την οποία παραχωρούσαν στους Ούννους εμπορικές και οικονομικές διευκολύνσεις.

Το 443 το Βυζάντιο αναγκάστηκε να υπογράψει νέα πιο ταπεινωτική ειρήνη, με την οποία γινόταν φόρου υποτελές στους Ούννους. Αργότερα το 447-448 σε μια νέα τους επιδρομή, οι Ούννοι θα καταστρέψουν 70 πόλεις στην Θράκη και στη Μοισία (σημερινή Βουλγαρία). Το πρόβλημα των Ούννων τελικά θα κληροδοτηθεί στον διάδοχο του Θεοδοσίου του Β’ Μαρκιανό.

Τα κυριότερα σημεία της θρησκευτικής πολιτικής του Θοεδοσίου του Β’ είναι δύο: η καταστροφή των εθνικών ιερών και η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος. Με το νόμο του Θεοδοσίου του Β’ το 426 διατάχθηκε η καταστροφή εθνικών ναών. Τότε πστεύεται ότι καταστράφηκε και ο ναός του Δία στη Ολυμπία. Ο Παρθενώνας σώθηκε μετά από παρέμβαση της αυτοκράτειρας Ευδοκίας, που ασκούσε ιδαίτερη επιρροή στον αυτοκράτορα σύζυγό της.

Η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος συνήλθε το 431 στην Έφεσο και καταδίκασε την αιρετική διδασκαλία του Νεστόριου, ο οποίος δίδασκε ότι ο Χριστός είναι απλός άνθρωπος, με τον οποίο ενώθηκε έπειτα ο Θείος Λόγος. Σύμφωνα με την αίρεση του Νεστόριου, η Παναγία επειδή γέννησε τον Χριστό, πρέπει να λέγεται Χριστότοκος και όχι θεοτόκος.

Η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση αυτή. Όρισε ότι ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος και ότι η Παναγία πρέπει να ονομάζεται Θεοτόκος, γιατί γέννησε «τον ενσαρκωθέντα Λόγο, τον Θεάνθρωπο». Ο Νεστόριος καθαιρέθηκε και οι αποδοί αναθεματίστηκαν.

Το σπουδαιότερο έργο της βασιλείας του Θεοδοσίου του Β’ είναι η έκδοση του Θεοδοσιανού Κώδικα το 438. Ο κώδικας αυτός αποτελεί συγκέντρωση και κωδικοποίηση σε 16 βιβλία όλων των αυτοκρατορικών νόμων από το 312 ως το 437. Ο Θεοδοσιανός Κώδικας θα χρησιμεύσει ως βάση της νομοθεσίας του Ιουστινιανού κατά τον 6ο αιώνα.

Ο Θεοδόσιος ο Β’ μετά τη βασιλεία 42 ετών πέθανε στα τέλη Ιουνίου του 450 σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατός του προήλθε από θανάσιμο τραύμα στην σπονδυλική στήλη το οποίο έπαθε, όταν κατάπεσε από τον ίππο του κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού. Ο Θεοδόσιος Β’ δεν άφησε άρρενες απογόνους με αποτέλεσμα να εκλείψει μαζί με αυτόν και η δυναστεία του Θεοδοσίου του Μεγάλου, η οποία κατείχε το θρόνο από το 379.

Ο αυτοκράτορας πεθαίνοντας είχε συνείδηση των κρίσιμων περιστάσεων. Γι΄αυτό αποφάσισε να μην στερήσει την αδελφή του Πουλχερία από την εξουσία την οποία κατείχε άξια από το 414. Έτσι λοιπόν δύο μέρες πριν από το θάνατο του Θεοδοσίου αποφασίστηκε να δοθεί στην Πουλχερία σύζυγος προχωρημένης ηλικίας (ώστε σεβαστεί το τάμα της να παραμείνει ως το τέλος της ζωής της παρθένα) και συγχρόνως ικανός και δραστήριος για να αντιμετωπιστεί τα κρίσιμα προβλήματα του κράτους. Ιδανικό πρόσωπο για αυτήν την περίπτωση ήταν ο εκ Θράκης γέρων συγκλητικός Μαρκιανός, ο οποίος νυμφεύτηκε την Πουλχερία και αναγορεύτηκε αυτοκράτορας.