Ο Δημήτριος Παπανικολής ήταν πυρπολητής από τα Ψαρά. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος Παπανικολής. Πήγε σε κάποιο υποτυπώδες ελληνικό σχολείο. Από μικρή ηλικία μπήκε στη ναυτική ζωή και αγωνίστηκε στα πλοία του πατέρα του εναντίον των Αλγερινών πειρατών.
Η έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης τον βρήκε 31 ετών. Ανέλαβε τη διακυβέρνηση πλοίου και στη ναυμαχία της Ερεσού στις 27 Μαΐου 1821, με βρίκιο, το οποίο είχε μετατρέψει σε πυρπολικό ο Πάργιος, Ιωάννης Δημολίτσας, επέπεσε κατά τουρκικού δίκροτου το οποίο και πυρπόλησε σχεδόν σύψυχο με ελάχιστους διασωθέντες. Υπήρξε ατρόμητος και ευφυής ναυμάχος. Πήρε μέρος στη ναυμαχία του Γέροντα και σε άλλες επιχειρήσεις και ήταν αυτός που άνοιξε το δρόμο στην ηρωική δράση των Ελλήνων πυρπολητών.
Μετά την απελευθέρωση ασχολήθηκε με το εμπόριο. Ήταν κυβερνήτης του πλοίου, το οποίο μετέφερε στην Τεργέστη 129 παλιννοστούντες Βαυαρούς στρατιώτες. Τη νύκτα, όμως, της 20ης Νοεμβρίου του 1836 προκλήθηκε ατύχημα: το πλοίο αυτό ναυάγησε στο δίαυλο Ζακύνθου-Ηλείας μετά από προσάραξη όπου και διαλύθηκε ολοσχερώς το πλοίο, ενώ το πλήρωμα και όλοι οι επιβαίνοντες διασώθηκαν.
Αργότερα λόγω του ναυαγίου, αλλά και άλλων διαβολών ο Παπανικολής τέθηκε σε διαθεσιμότητα μέχρι το 1841, όπου και ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία, μετά από παρέμβαση υπασπιστή του Όθωνα, οπότε και ανέλαβε κυβερνήτης της κορβέτας «Αμαλία». Διετέλεσε πληρεξούσιος Ψαρών στην Εθνική Συνέλευση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και πρόεδρος του Ναυτοδικείου (1846-1855).
Ο Δημήτριος Παπανικολής πέθανε στην Αθήνα και προς τιμήν του δόθηκε το όνομα του σε υποβρύχιο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, το οποίο διακρίθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών