Οι ξεχωριστές προσωπικότητες διακρίνονται από το αντίστοιχο έργο τους. Ο Αναξαγόρας μπορεί κάλλιστα να καταταγεί σε αυτούς τους άνδρες, αφού πρώτος θεώρησε ότι ο νους είναι απαραίτητος για την παραγωγή ή την εμφάνιση των όντων.
Ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος υπήρξε μαθητής του Αναξιμένη. Θεωρείται ως ο πρώτος που υποστήριξε ένα δυαρχικό σύστημα, εφ’ όσον θεώρησε τον νουν και την ύλη ως αρχές. Ο Αναξαγόρας έχει γράψει ένα τρίτομο έργο με τίτλο «Περί Φύσεως». Προκειμένου να ασχοληθεί με τη Φυσική εγκατέλειψε την περιουσία του. Φαίνεται πως είναι ο πρώτος που κατανόησε την παιδευτική αξία των επών του Ομήρου.
Κατά τη παραμονή του στην Αθήνα είχε φιλικές σχέσεις με τον Περικλή αλλά και με τον Σωκράτη. Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης ασπάστηκε κάποιες απόψεις του Κλαζομένιου φιλοσόφου. Μαθητές του ήταν ο Αρχέλαος ο Αθηναίος και ο Διονύσιος ο Απολλωνιάτης. Ο Αναξαγόρας είναι αξιοσημείωτη προσωπικότητα γιατί πρώτος εισήγαγε την φιλοσοφία στην πόλη των Αθηνών, αλλά και για την επίδραση που άσκησε στη διαμόρφωση του Σωκράτη.
Ο Αναξαγόρας εξέλαβε τη ύλη ως απαρτιζομένη από άπειρα κομμάτια. Με τον τρόπο αυτό δεν διαφέρει κατ΄ ουσίαν από τον Εμπεδοκλή, παρά μόνο στο ότι αντί για τέσσερα στοιχεία παραθέτει ένα άπειρο αριθμό. Παράλληλα η ύλη ως μία μπορεί να συγκριθεί με το Ένα του Παρμενίδη, κατά τον Αναξαγόρα όμως τέμνεται σε άπειρα κομμάτια.
Για τη συγκρότηση της διδασκαλίας του ο Αναξαγόρας θεώρησε πως υπάρχει ένας άπειρος αριθμός στοιχείων, τα οποία συνιστούν την ύλη και ήταν αδιαχώριστα μέχρις ότου με τη συμβολή και την ενέργεια του νου αυτά διαχωρίσθηκαν και αποτέλεσαν τα διάφορα σώματα.
Τα μικρά σωματίδια διατηρούν εσαεί τις ποιότητες τους, αλλά και στο καθένα υπάρχουν τα πάντα. Αυτό το ονόμασε ομοιομέρεια.
Σχετικά με το μέγεθος του παντός ο Αναξαγόρας αποδέχεται ότι είναι άπειρο, αφού τα σωματίδια που το αποτελούν είναι άπειρα. Η ύλη δεν διαιρείται, αλλά απαρτίζεται από σωματίδια και η διαίρεση τους θα γίνεται επ’ άπειρον. Θα πρέπει να δεχθεί κανείς ότι τα μικρότατα σωματίδια, πρώτον δεν αφήνουν μεταξύ τους κενά, δεύτερον δεν κάθε ένα θα περιέχει το παν και τρίτον κάθε ύπαρξη θα μετέχει του όλου. Ο Αναξαγόρας υποστήριζε ότι τα πάντα βρίσκονται στα πάντα, κανένα δεν είναι ξεχωριστό, αλλά τα πάντα μετέχουν των πάντων.
Ο Νους είναι άμικτος και αυτοκρατής. Ο Νους έχει διαφορετική ποιότητα από τα άλλα πράγματα, που του προσφέρει τη δυνατότητα να της διάκρισης. Ο Νους είναι ύλη, αλλά διαφορετικής υφής από τα άλλα πράγματα. Ο Νους είναι ύλη σωματική λεπτότερης υφής, ενώ η ύλη είναι ένα άπειρο διαιρετόν μείγμα, που περιέχει όλες τις ουσίες, οι οποίες απαντώνται τελικώς στον κόσμο.
Ο Νους, σύμφωνα με τον Αναξαγόρα θεωρείται οντότητα, προικισμένη με αυτοσυνείδηση, με δύναμη κατανόησης των όντων και ικανότητα να προκαλεί ενέργειες, για να εξυπηρετήσει καθορισμένους σκοπούς. Ο Νους υπεισέρχεται στην σύνθεση των έμψυχων πραγμάτων και τα διακρίνει από τη νεκρή ύλη.
Η αναγνώριση της ύπαρξης εντός της ύλης, συναποτελούμενης από σωματίδια πλήρων από όλες τις ποιότητες, έχοντας όμως την ανάγκη μιας δύναμης του νου, ο οποίος τα τακτοποιεί και τα διακρίνει, προκειμένου να υπάρξουν τα όντα, πρέπει να εκληφθεί ως ο σκοπός του κοσμοειδώλου του Αναξαγόρα.