Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865)

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (Κωνσταντινούπολη, 3 Φεβρουαρίου 1791 – Αίγινα, 6 Αυγούστου 1865) ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών, μέλη της οποίας είχαν χρηματίσει κορυφαίοι αξιωματούχοι της οθωμανικής διοίκησης (διερμηνείς και ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών).

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν γιος του λόγιου αξιωματούχου στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικόλαου Μαυροκορδάτου και της Σμαράγδας Καρατζά και τρισέγγονος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου του «εξ απορρήτων», στον οποίο οφείλει το όνομα του. Έλαβε αξιόλογη μόρφωση, κατάλληλη για την ανάληψη δημόσιων αξιωμάτων. Εκτός από τα Ελληνικά του, που το επίπεδό τους ήταν υψηλό, χειριζόταν καλά τα γαλλικά, τα ιταλικά, τα τούρκικα και αραβικά. Εργάστηκε ως γραμματέας του θείου του, ηγεμόνα της Βλαχίας, Ιωάννη Καρατζά. Το 1819, ο θείος του Ιωάννης Καρατζάς, φοβούμενος για τη ζωή του μετά από πληροφορίες που είχε για δυσαρέσκεια του σουλτάνου στο πρόσωπό του, φεύγει από το Βουκουρέστι. Μαζί του αναχωρεί και ο ανιψιός του Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που βλέπει να χάνονται οι ελπίδες του για ανάληψη κάποιας σπουδαίας θέσης στον διοικητικό μηχανισμό των Οθωμανών. Από τότε, αρχίζει να εμφανίζεται φιλικά διακείμενος στην ιδέα της επανάστασης στην Ελλάδα. Αρχικά εγκαθίσταται, στη Γενεύη και ύστερα στην Πίζα της Ιταλίας που παρακολουθεί μαθήματα ιατρικής, ενώ, μάλλον το 1819, μυείται στην Φιλική Εταιρεία, πιθανότατα από τους Τσακάλωφ και Αναγνωστόπουλο, που τότε είχαν επισκεφτεί την Πίζα.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος το «μαύρο πρόβατο» του ’21

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος παραμένει ακόμη το «μαύρο πρόβατο» του 1821. Θα ήταν δύσκολο να αποφύγει ο Μαυροκορδάτος τις οξείες και αντιφατικές κρίσεις των συγχρόνων του. Ο ηγετικός του ρόλος στην Επανάσταση τον οδήγησε, αναπόφευκτα, σε ρήξη με άτομα και ομάδες. Υπονόμευσε, μεταξύ άλλων, την «αυταρχική» λύση που αντιπροσώπευε ο Δημήτριος Υψηλάντης, προσπάθησε να περιορίσει τις φυγόκεντρες τάσεις των οπλαρχηγών, επιδίωξε την υποστήριξη της Αγγλίας για τη λύση του ελληνικού ζητήματος, υπήρξε ο αρχηγός του λεγόμενου «Αγγλικού κόμματος».

Η σύγκρουση του με τον Ιωάννη Καποδίστρια του εξασφάλισε τους πιο φανατικούς αντιπάλους: κορυφαίοι καποδιστριακοί θα του επιρρίψουν την ευθύνη για τη δολοφονία του Κυβερνήτη και, κατά συνέπεια, για όλα τα δεινά που ακολούθησαν. Οι κατηγορίες αυτές θα επαναλαμβάνονται για σχεδόν τρεις δεκαετίες, όσο δηλαδή η διαμάχη των τριών ξενικών κομμάτων δέσποζε στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Το σχήμα, ωστόσο, που άντεξε περισσότερο ήταν αυτό που τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ως το σπουδαιότερο όργανο της Αγγλίας για να μην ολοκληρωθεί η Επανάσταση του 1821. Το σχήμα αυτό κάλυπτε όλους, όσοι ανεξάρτητα από την ιδεολογική ή πολιτική τους τοποθέτηση, απέδιδαν κατ’ εξοχήν στον ξένο παράγοντα τα προβλήματα της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν από τους λίγους που είχαν εξ’ αρχής συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα: τη δημιουργία συνταγματικού κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα. Αντιδρά στην «αυταρχική» λύση που επιδιώκει ο Δημήτριος Υψηλάντης και οι στρατιωτικοί παράγοντες και, πρωτοστατεί στην ψήφιση του Συντάγματος της Επιδαύρου. Προσπαθεί να ενισχύσει το κύρος της κεντρικής κυβέρνησης και να υποτάξει στη θέληση της τις τοπικιστικές τάσεις των καπεταναίων. Είναι ο κυριότερος συντονιστής της αντιπολίτευσης κατά του Καποδίστρια όταν πιστεύει, όπως και πολλοί άλλοι, ότι η επιμονή του Κυβερνήτη σε αυταρχικές μεθόδους θέτει σε κίνδυνο τους στόχους της Επανάστασης.

Η πολιτική δράση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου

Ο συνταγματικός του ζήλος μετριάζεται όταν με τον εμφύλιο πόλεμο του 1832 και την επιβολή της μοναρχίας από τις δυνάμεις, ωστόσο οι θέσεις του παραμένουν φιλελεύθερες, δεν επιθυμεί την άμεση χορήγηση συντάγματος, αλλά τη δημιουργία εκείνου του θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέψει την ομαλή λειτουργία συνταγματικού πολιτεύματος.

Το 1841, ζητεί από τον Όθωνα, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να σχηματίσει κυβέρνηση, πλήρη ελευθερία του τύπου, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, δημοτικά και επαρχιακά συμβούλια, διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου της Επικρατείας, εθνικό στρατό, αποπομπή όλων των Βαυαρών, υπουργικό συμβούλιο ανεξάρτητο από το στέμμα. Οι προτάσεις, όμως, δεν γίνονται δεκτές και παραιτείται. Την περίοδο 1843-1844 πρωτοστατεί στην ψήφιση του Συντάγματος και σχηματίζει την πρώτη συνταγματική κυβέρνηση. Για την εφαρμογή της Μεγάλης Ιδέας θέτει κυρίως δύο προϋποθέσεις: την οργάνωση (οικονομική-πολιτική-στρατιωτική) του ελληνικού κράτους και την εξασφάλιση της κατάλληλης διεθνούς συγκυρίας.

Επί της πρωθυπουργίας του αγοράστηκαν τα πρώτα ελληνικά επιβατηγά ατμόπλοια. Ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος πήγε στο Λονδίνο όπου παρήγγειλε τρία πλοία έναντι 24.000 λιρών. Τα πλοία βαπτίστηκαν «Βασίλισσα της Ελλάδος», «Ύδρα» και «Πανελλήνιον» και αποτέλεσαν τον πυρήνα της «Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας» με έδρα τη Σύρο.

Οι άμεσοι συνεργάτες του Μαυροκορδάτου ή όσοι υπήρξαν στην πολιτική του παράταξη, είναι από τα πιο προχωρημένα πνεύματα της εποχής: Σπ. Τρικούπης, Αν. Πολυζωίδης, Χρ. Κλονάρης, Θ. Φαρμακίδης, Γ. Πραΐδης, Εμμ. Αντωνιάδης, Αλ. Σούτσος, Ν. Θεοχάρης, Π. Αργυρόπουλος, Γ. Σπανιολάκης.

Η στροφή του Μαυροκορδάτου προς την Αγγλία φαίνεται ότι στηριζόταν σε ρεαλιστική εκτίμηση των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Η Αγγλία ήταν η μόνη δύναμη που για λόγους δικού της συμφέροντος δεν επιθυμούσε, τουλάχιστον από το 1822, την διατήρηση της καθεστηκυίας τάξης που είχε επιβάλει η Ιερή Συμμαχία. Στη χειραφέτηση των λαών, στην οικονομική και πολιτική τους ανάπτυξη αναζητούσε νέα στηρίγματα της πολιτικής της και νέες αγορές για τα προϊόντα της. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος που αντιλαμβανόταν ότι χωρίς την επίσημη ευρωπαϊκή αναγνώριση δεν μπορούσαν να διασφαλιστούν οι νίκες των Ελλήνων, αξιοποίησε τις νέες τάσεις της αγγλικής πολιτικής, στην προκειμένη περίπτωση το ενδιαφέρον ηγετικών κύκλων της Μεγάλης Βρετανίας για την Ελλάδα. Το ενδιαφέρον αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Ρωσίας που έβλεπε να χάνει την επιρροή της σ’ ένα χώρο που είχε ως τότε μονοπωλήσει. Ο ανταγωνισμός που προκλήθηκε οδήγησε στην κοινή επέμβαση των δύο αυτών δυνάμεων για τη λύση του ελληνικού ζητήματος. Την επέμβαση μιας ή περισσοτέρων ευρωπαϊκών δυνάμεων ζήτησαν σχεδόν όλοι οι πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί των αγωνιζόμενων Ελλήνων.

Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε η Επανάσταση, ιδιαίτερα μετά την επέμβαση του Ιμπραήμ, καθιστούσαν την αναζήτηση της προστασίας μία από τις δυνατές, και ευρύτερα αποδεκτές, λύσεις του αδιεξόδου. Δεν ήταν προσωπική επιλογή ενός «μηχανορράφου». Όταν η «κηδεμονία» των δυνάμεων επισημοποιήθηκε και οι επεμβάσεις των διπλωματικών τους εκπροσώπων επηρέαζαν τις εσωτερικές εξελίξεις και τις εξωτερικές σχέσεις του νέου κράτους, όλες οι πολιτικές παρατάξεις, και του Μαυροκορδάτου φυσικά, αναζήτησαν την υποστήριξη των ξένων πρεσβειών για την κομματική τους επικράτηση και την εφαρμογή του προγράμματος τους. Τα μέσα ήταν κοινά, τα προγράμματα διέφεραν και το πρόγραμμα του αγγλικού κόμματος ήταν αναμφίβολα το πιο προωθημένο. Η εξάρτηση από τις ξένες δυνάμεις έγινε συστατικό την ελληνικής πολιτικής ζωής και τα αίτια της θα πρέπει να αναζητηθούν όχι στις ενέργειες προσώπων αλλά στα εγγενή προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, σε αντίθεση με άλλους παράγοντες του αγγλικού κόμματος (Χ.Τρικούπης), διατήρησε μια σχετική αυτονομία από την αγγλική πρεσβεία. Αυτό φάνηκε, ιδιαίτερα, όταν ως πρωθυπουργός στη διάρκεια της αγγλογαλλικής κατοχής: αρνήθηκε να συναινέσει σε μέτρα που θα οδηγούσαν τον Όθωνα σε παραίτηση ή θα προκαλούσαν την έξωση του, γιατί αντιλαμβανόταν τις συνέπειες για την ανεξαρτησία της χώρας αν η πολιτειακή μεταβολή ήταν αποτέλεσμα ξένης στρατιωτικής επέμβασης.

Προσωπική ζωή το Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος το 1863 αποσύρθηκε στην εξοχική του κατοικία στην Αίγινα, όπου και απεβίωσε το 1865 τυφλός και φτωχός. Η εξοχική αυτή κατοικία διατηρείται ακόμα και μέχρι τα τέλη του 1990 ανήκε στον απόγονό του Νικόλαο Ρωκ – Μελά. Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Αργυροπούλου (1808 – 1884), κόρη του μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης Ιακώβου Αργυρόπουλου. Ο γάμος πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1830 στην Αίγινα. Είχαν αποκτήσει μαζί τα εξής παιδιά:

• Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1831 – 1837), γεννημένος στην Ύδρα, ανάδοχός του ο Ανδρέας Μιαούλης
• Ελπινίκη Μαυροκορδάτου (1833 – 1835), γεννημένη στο Ναύπλιο, ανάδοχός της ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, αδερφός της Χαρίκλειας
• Κίμων Μαυροκορδάτος (1834 – 1837), γεννημένος στο Μόναχο, ανάδοχός του ο Ρώσος πρεσβευτής Γκαγκάριν
• Ελένη Μαυροκορδάτου (1836 – 1837), γεννημένη στο Μόναχο
• Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1837 – 1903), πολιτικός και διπλωμάτης
• Γεώργιος Μαυροκορδάτος (1839 – 1902), δικηγόρος, πρέσβης και συλλέκτης

Η τριετία 1835-1837 ήταν η οδυνηρότερη στη ζωή του Μαυροκορδάτου. Έχασε τέσσερα παιδιά του-ένα στο Μόναχο το 1835 και τρία μαζί στη Τεργέστη το Δεκέμβριο του 1837. Η αδελφή του Αικατερίνη ήταν παντρεμένη με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, με τον οποίο απέκτησαν τον μετέπειτα πρωθυπουργό, Χαρίλαο Τρικούπη.

Πηγή: http://www.enet.gr

Πηγή: http://homouniversalisgr.blogspot.com

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/