Ουγενότοι, οι Γάλλοι προτεστάντες

Το 1517 ξεκίνησε τη δράση του ο Μαρτίνος Λούθηρος στη Σαξονία της Γερμανίας. Ο προτεσταντισμός εξαπλώθηκε το 1527 στη Σουηδία, το 1536 στη Νορβηγία, διαδίδεται και νοτιότερα στη Γερμανία. Μπαίνει και στην Αυστρία, επηρεάζει την Ελβετία 1536, και επηρεάζει και τη Γαλλία, σε δυτικά της σημεία, σε ανατολικά της σημεία, αλλά και δυτικά και νότια. Οι Γάλλοι προτεστάντες ονομάστηκαν «ουζενό (huguenots)», που στα ελληνικά αποδίδεται «ουγενότοι».

Η βάση των ουγενότων βρισκόταν κυρίως στις περιοχές κοντά στο Πουατιέ (Poitiers) και έδρα τους θεωρούνταν μία πόλη που λέγεται Λα Ροσέλ (La Rochelle) και βρίσκεται προς τον Ατλαντικό ωκεανό. Επίσης, οι νοτιότερες περιοχές και οι νοτιοανατολικές περιοχές ήταν προτεσταντικές. Το μεγαλύτερο κομμάτι της Γαλλίας ήταν καθολικοί. Ένα άλλο δε μεγάλο κομμάτι της Γαλλίας παρέμενε ουδέτερο.

Στη Γαλλία, όσο αυξάνεται ο αριθμός των ουγενότων, αυξάνονται οι συγκρούσεις. Δεν έχουν πάρει τον χαρακτήρα του πολέμου, αλλά στη δεκαετία του 1560 πλέον παίρνουν τον χαρακτήρα του πολέμου. Γίνονται πια κανονικές μάχες μεταξύ προτεσταντών και καθολικών, και το ενδιαφέρον είναι ότι επίσημα πρόσωπα της Γαλλίας, άλλα συντάσσονται με τον προτεσταντισμό, άλλα με τον καθολικισμό και επομένως οι συγκρούσεις είναι περισσότερο συντεταγμένες και επικίνδυνες.

Κάποιες φορές η βία παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Έχει μείνει στην ιστορία η Νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου το 1572, όταν υπήρξε μια μεγάλη επίθεση εναντίον των προτεσταντών και υπήρξε εκτεταμένη σφαγή προτεσταντών στη Γαλλία. Η βία συνεχίστηκε, δεν ήταν συνεχής, υπήρχαν κοπώσεις, υπήρχαν ανανεώσεις,αλλά σε τοπικό επίπεδο παρέμενε η βία. Το να καίγονται στην πλατεία του χωριού, ζωντανές, οικογένειες προτεσταντών ή καθολικών ανάλογα με την περιοχή, ήταν μέσα στις κανονικότητες.

Η Γαλλία για περίπου εκατό χρόνια έζησε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Κατά κύριο λόγο τα
πρώτα σαράντα χρόνια ήταν τα δυσκολότερα. Όταν το 1598 εκδόθηκε στη Γαλλία το
Διάταγμα της Νάντης -η Ναντ (Nantes) είναι μια πόλη της Γαλλίας-, συμφωνήθηκε ότι
μπορούν να συνυπάρχουν προτεστάντες και καθολικοί ούτως ώστε να πάψει η αιματοχυσία
στη χώρα. Ωστόσο, καθώς μπήκε ο επόμενος αιώνας, δηλαδή μετά το 1600, οι τοπικές
βιαιότητες δεν σταμάτησαν και αυτό έφερε μία αναζωπύρωση του πολέμου στη δεκαετία
του 1620.

Μεταξύ του 1621 και του 1629, υπήρξε ξανά κύκλος πολέμου, ο οποίος τελείωσε σχεδόν το 1628 με τη μεγάλη ήττα των προτεσταντών στη Λα Ροσέλ, δηλαδή στην έδρα τους. Μετά από αυτή την ήττα δεν είχαν πια δυνάμεις οι ουγενότοι, προσπάθησαν για ένα ακόμη διάστημα να κρατήσουν τις θέσεις τους, αλλά τελικά το 1629 είχαν πλέον ηττηθεί.

Έτσι, θα έλεγε κανείς ότι το 1629 έληξε ο κύκλος του κακού στη χώρα αυτή. Όμως το 1685 μ.Χ. ο βασιλιάς της Γαλλίας, Λουδοβίκος ΙΔ΄, αποφάσισε να ανακαλέσει το Διάταγμα της Νάντης του 1598 και να επιβάλει, επί ποινή θανάτου, σε όλους τους ουγενότους της Γαλλίας να εγκαταλείψουν τη χώρα. Έτσι, το 1685 μ.Χ., ένας απροσδιόριστος αριθμός, ορισμένων εκατοντάδων χιλιάδων τουλάχιστον Γάλλων, εγκατέλειψε τη χώρα του σε δεινές συνθήκες για να κινηθεί προς ασφαλέστερες περιοχές. Και οι περιοχές προς τις οποίες κινήθηκαν οι Γάλλοι ουγενότοι ήταν κατά κανόνα αυτές που θεωρούνταν ασφαλέστερες.

Μια περιοχή ασφαλείας για τους ουγενότους θα ήταν η Αγγλία. Γιατί η Αγγλία είχε δεχθεί τον προτεσταντισμό, είναι κοντά στη Γαλλία, στις βόρειες τουλάχιστον περιοχές της Γαλλίας. Ένας ουγενότος του βορρά της Γαλλίας θα επέλεγε να σωθεί στην Αγγλία. Άλλη χώρα σχετικής ασφάλειας μπορούσε να ήταν η Ολλανδία, γιατί και εκεί ο προτεσταντισμός είχε σταθεροποιηθεί αρκετά γρήγορα. Άλλη χώρα διαφυγής ήταν η βόρεια Γερμανία, διότι από εκεί, βέβαια, ξεκίνησε το κίνημα του προτεσταντισμού και στη βόρεια Γερμανία υπήρχαν πολλοί προτεστάντες, έτσι μπορούσε να
αισθανθεί κανείς ασφαλέστερος.

Έτσι, οι Γάλλοι ουγενότοι κινήθηκαν κατά κύριο λόγο προς αυτές τις περιοχές, και άλλη μία χώρα προς την οποία μπορούσαν να κινηθούν -κυρίως οι Γάλλοι ουγενότοι του νότου- που ήταν πιο κοντά τους, ήταν η χώρα της Ελβετίας, διότι στην Ελβετία: πρώτον τα δυτικά τμήματα της Ελβετίας, ήταν γαλλόφωνα και έτσι οι Γάλλοι εκεί μπορούσαν να βρουν καλό τρόπο εγκατάστασης. Άλλωστε η Ελβετία ολόκληρη είχε μπει στο κίνημα του προτεσταντισμού από τις πρώτες χώρες, επομένως ήταν μια χώρα ασφαλείας.

Αυτή η απομάκρυνση των Γάλλων ουγενότων το 1685 οπωσδήποτε έβλαψε τη Γαλλία, γιατί χάθηκε από το δυναμικό αυτής της χώρας ένα ποσοστό ανθρώπων με ικανότητες και με δεξιότητες και τούτο διότι -η απώλεια κάθε ανθρώπου είναι σοβαρή, αλλά- στην συγκεκριμένη περίπτωσή το κίνημα του προτεσταντισμού γενικά έγινε δεκτό θερμά από μεσαία στρώματα σε πολλές από αυτές τις χώρες (τεχνίτες των πόλεων, μικροβιοτέχνες) και τούτο έκανε τη Γαλλία να χάσει στελέχη της καθημερινής της ζωής και των επιδόσεων.

Παραδείγματος χάριν: η Γαλλία έχασε ένα μεγάλο κομμάτι των ωρολογοποιών της, διότι
πολλές από τις συντεχνίες της είχανε μεγάλο αριθμό προτεσταντών, και έτσι η Ελβετία επωφελήθηκε από τους καλούς και πολλούς ωρολογοποιούς, Γάλλους, που ήρθαν και
προστέθηκαν στο δυναμικό της εκεί. Με έναν τρόπο εντυπωσιακό κάποιοι Γάλλοι ουγενότοι
προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο και στη νότια άκρη της Αφρικής, διότι εκεί ήταν
εγκατεστημένοι Ολλανδοί έμποροι και έτσι σπάρθηκαν σε πολλά σημεία της Γης.

Αυτός ο κύκλος του μίσους και της βίας στη Γαλλία, σημάδεψε τη χώρα αυτή. Η Γαλλία μετά
από αυτό έγινε μια καθαρά καθολική χώρα. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ΄ ονόμαζε τον εαυτό
του le rois le plus Chrétien (ο πιο χριστιανός βασιλιάς) και η Γαλλία θεωρούσε τον εαυτό της προστάτη των καθολικών του κόσμου. Έτσι στην περίπτωση της Γαλλίας το ζήτημα
ξεκαθάρισε ολότελα: το 1685 η Γαλλία είναι μία καθολική χώρα. Αργότερα χαλάρωσαν
οι διατάξεις της μη συνύπαρξης προτεσταντών και καθολικών, αλλά ποτέ η Γαλλία πια δεν
απέκτησε κάποιον αξιόλογο προτεσταντικό πληθυσμό.