Οι μινωικές αποικίες (1700π.Χ.-1400π.Χ.)

Η Κρήτη κατοικήθηκε από πολύ παλιά. Παλαιότερα, οι ιστορικοί μη έχοντας επαρκείς ενδείξεις για παρουσία παλαιολιθικών ανθρώπων στο νησί, πίστευαν πως κατοικήθηκε στις αρχές της νεολιθικής εποχής. Ανακαλύφθηκε, όμως, στη Γαύδο αληθινό εργαστήριο επεξεργασίας οψιανού, που χρονολογείται στην παλαιολιθική εποχή, και αυτό δείχνει πως από τότε υπήρχαν άνθρωποι στη μεγαλόνησο, οι οποίοι, επιπλέον, πραγματοποιούσαν και μακρινά ταξίδια, αφού ο οψιανός υπήρχε μόνο στη Μήλο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι πρώτοι έποικοι της Κρήτης ήρθαν από τη νοτιοδυτική Μικρασία, τη Λυκία ή την Καρία και ονομάζονταν Τερμίλες. Την περίοδο από το 1700π.Χ. έως το 1400π.Χ. αναπτύσσονται και οι μινωικές αποικίες, εγκαταστάσεις, δηλαδή, Μινωιτών σε περιοχές εκτός Κρήτης.

Οι μινωικές αποικίες

Οι μινωικοί κάτοικοι της Κρήτης ήταν πολύ εξοικειωμένοι με τη θάλασσα και από νωρίς είχαν αποικίσει πολλά νησιά και χερσαίες περιοχές του Αιγαίου, με οργανωμένες αποστολές, στις οποίες την ηγεσία είχαν είτε οι ίδιοι οι βασιλείς είτε οι γιοι τους ή άλλοι συγγενείς. Έτσι ο Ραδάμανθυς εγκαταστάθηκε στην Εύβοια, ο Αλθαμένης στη Ρόδο, ο Σαρπηδών στη Λυκία, ο Μίλητος στην Καρία, όπου ίδρυσε την ομώνυμη πόλη. Κάποιοι άλλοι ακόλουθοι ή συγγενείς βασιλέων εγκαταστάθηκαν στα διάφορα νησιά. Ο Στάφυλος στην Πεπάρυθο (Σκόπελο), ο Οινοπίων στη Χίο, ο Άνιος στη Νάξο και ο Ευάνθης στη Θάσο.

Ο ίδιος ο Μίνωας ίδρυσε αποικίες στη Μεγαρίδα και στην Κέα, ενώ πολλές πόλεις ή απλά εμπορεία είχαν την ονομασία «Μινώα», που μαρτυρεί την εξάρτησή τους από την Κρήτη. Τέτοιες Μινώες υπήρχαν σε πολλά σημεία του Αιγαίου, της Αδριατικής, της Ιταλίας, ακόμα και της δυτικής Μεσογείου. Αλλά και σεπτότερα ελληνικά ιερά, των Δελφών, της Ολυμπίας και της Ελευσίνας, συνδέονται σε ορισμένους μύθους με την Κρήτη.

Τις μυθολογικές αφηγήσεις ενισχύει και, σε ορισμένες περιπτώσεις επαληθεύει, η αρχαιολογική έρευνα. Στη Μήλο, ο λεγόμενος δεύτερος οικισμός της Φυλακωπής, με στοιχεία που θυμίζουν έντονα την κρητική αρχιτεκτονική, συμπίπτει με τη δεύτερη νεοανακτορική φάση. Την ίδια εποχή άκμασε, στην Αγία Ειρήνη της Κέας, παρόμοιος οικισμός, προστατευμένος προς το εσωτερικό με τείχος που είχε πύλες και πύργους. Σε ιερό που ανακαλύφθηκε κοντά στην ανατολική πύλη, βρέθηκαν τα μεγαλύτερα γνωστά πήλινα ειδώλια της μινωικής θεάς.

Στη Θήρα, στο Ακρωτήρι, ανακαλύφθηκε, κάτω από παχύ στρώμα ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής τέφρας, ολόκληρη πόλη, ένας από τους σημαντικότερους και καλύτερα διατηρημένους μινωικούς οικισμούς στο Αιγαίο. Ο πλούτος των σπιτιών του, με δύο ή τρεις ορόφους, τις ωραίες τοιχογραφίες και τις μεγάλες αποθήκες, δείχνει εκλεπτυσμένη ζωή, ανάλογη με την ανακτορική της Κρήτης. Στα Κύθηρα επίσης, ανασκάφηκε κρητική αποικία. Στη Ρόδο, στη θέση Τριάντα, υπήρχε μινωικός οικισμός, ενώ μινωικοί λαξευτοί τάφοι βρέθηκαν στην Κω και στην Κάρπαθο.

Έχουν παρατηρηθεί πυκνές εμπορικές σχέσεις των Κρητών, με την Αίγυπτο. Σε απεικονίσεις που βρέθηκαν σε τάφους Φαραώ ή σε διάφορα μνημεία βλέπουμε τους Κεφτιού, όπως έλεγαν οι Αιγύπτιοι τους μινωικούς Κρήτες, να προσφέρουν δώρα ή να μεταφέρουν εμπορεύματα. Ένα από τα εξαγώγιμα αγαθά ήταν η ξυλεία και ειδικότερα οι κορμοί κυπαρισσιών.