Σημαντικό σταθμό στην αρχαία Ελληνική ιστορία αποτελούν οι αγώνες των Ελλήνων εναντίον των Περσών για την προάσπιση της ελευθερίας τους. Η λαμπρή νίκη κατά των εισβολέων επέτρεψε στο Ελληνικό έθνος να περάσει από την εφηβική ηλικία στην ωριμότητα, να αποκτήσει συνείδηση της δύναμης του και να δημιουργήσει τον κλασικό πολιτισμό. Ο Μαραθώνας, η Σαλαμίνα και οι Πλαταιές έσωσαν την Ελλάδα από τη δουλεία, αλλά και υπήρξαν ορόσημα μιας νέας εποχής στην ιστορία της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό ο σημερινός ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι θεμελιωμένος στις αρχές, στις έννοιες και στα ιδεώδη, που δημιούργησαν οι αρχαίοι Έλληνες, επειδή ακριβώς έζησαν σε μια ελεύθερη πολιτεία και κοινωνία. Οι μεγάλοι εθνικοί πόλεμοι είναι πόλεμοι καθαρά αμυντικοί: τους προκάλεσαν οι Πέρσες, που με μια σειρά από εκστρατείες προσπάθησαν να υποτάξουν την ΝΑ Ευρώπη.
Από την άποψη της Περσικής Ιστορίας τέσσερις είναι οι κυριότερες ευρωπαϊκές εκστρατείες: 1) η εκστρατεία στη Θράκη και στη Σκυθία (513π.Χ.), 2) η εκστρατεία στη Μακεδονία (492π.Χ.), 3) η εκστρατεία στα νησιά του Αιγαίου και την Αττική (490π.Χ.), 4) η εκστρατεία στην κεντρική Ελλάδα.
Από την άποψη της Ελληνικής ιστορίας τα Μηδικά ήταν κυρίως τρεις περσικές εκστρατείες: του Μαρδόνιου στη Θράκη και στη Μακεδονία (492π.Χ.), του Δάτι και του Αρταφέρνη στο Αιγαίο και την Αττική (490π.Χ.) και του Ξέρξη στην Κεντρική Ελλάδα (480π.Χ.), με προέκταση την απόπειρα των Καρχυδονίων να υποτάξουν τον ελληνισμό της Σικελίας.
Είναι φανερό ότι οι περσικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα εντάσσονται στην γενικότερη προσπάθεια τους για κατάκτηση της Χερσονήσου του Αίμου. Από την άνοδο του Δαρείου ως τη μάχη των Πλαταιών, το περσικό κράτος παρά την μεγάλη του εξάπλωση δεν περιορίζεται να σταθεροποιήσει τις κατακτήσεις του και να αποκτήσει σταθερά και ασφαλή σύνορα, αλλά συνεχίζει την επεκτατική του πολιτική.
Η πολιτική της συνεχούς επέκτασης του περσικού κράτους ανταποκρινόταν στην ιδέα της κοσμοκρατορίας, της δημιουργίας δηλαδή ενός παγκόσμιου κράτους, που εμφανίστηκε την τρίτη χιλιετηρίδα π.Χ. στην Μεσοποταμία. Για τον βασιλιά Σαργών Α’ των Ακκαδίων, που ίδρυσε το 2350π.Χ. ένα εκτεταμένο κράτος από την Κιλικία και την Κύπρο ως το Ελάμ, οι πηγές αναφέρουν ότι υπέταξε «τα τέσσερα σημεία της γης». Γύρω στο 2270π.Χ. ο Ναραμσίν των Ακκαδίων πήρε επίσημα για πρώτη φορά τον τίτλο του βασιλέως «των τεσσάρων μερών της γης» και του βασιλέως «της οικουμένης».
Η ιδέα αυτής της κοσμοκρατορίας περνούσε στην Ανατολή από τον έναν κατακτητή στον άλλο και έτσι έφθασε ως τους ηγεμόνες της Περσίας, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους διαδόχους της παλαιών Βαβυλωνίων και Ασσυρίων βασιλέων της οικουμένης. Έτσι όταν ο Κύρος κατέλαβε το 539π.Χ. την Βαβυλώνα χαιρετίσθηκε από τους ιερείς ως φίλος του βαβυλωνιακού θεού Μαρδούκ. Ο ίδιος έσπευσε να πρσθέσει τον τίτλο του βασιλέως της Περσίας και της Βαβυλώνος, των Ακκαδίων και των Σουμερίων και των «τεσσάρων σημείων της γης». Λίγο αργότερα ο Δαρείος πήρε τους τίτλους του «βασιλέως των χωρών όλων των φυλών» και του «βασιλέως των βασιλέων».
Οι Έλληνες πρέπει να είχαν συνείδηση των περσικών αυτών αντιλήψεων. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στο συμβούλιο των Περσών στρατηγών πριν από την εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας ο Ξέρξης είπε: «ο ήλιος δεν θα δει καμιά χώρα να συνορεύει με τη δική μου, εγώ με τη βοήθειά σας θα τις ενώσω όλες σε μία χώρα, αφού διασχίσω (με τον στρατό μου) όλη την Ευρώπη». Ακόμη κι αν δεν ειπώθηκαν αυτά τα λόγια από τον Ξέρξη, αποκαλύπτουν κάτι σημαντικό: οι Έλληνες είχαν αντιληφθεί ότι ο Πέρσης βασιλιάς επεδίωκε την κομσοκρατορία.
Ο περσικός επεκτατισμός σταμάτησε μόνο όταν οι Πέρσεες έχασαν με τον καιρό την κατακτητική τους ορμή, γιατί τους αναχαίτισε ένας λαός ελεύθερων ανθρώπων και γιατί -αυτό είναι συνέπεια της νίκης των Ελλήνων- οι εσωτερικές επαναστάσεις ανάγκασαν τους βασιλείς της Περσίας να ασχολούνται περισσότερο με την εσωτερική ασφάλεια του κράτους.
Οι πόλεμοι του Δαρείου και του Ξέρξη πρέπει να τοποθετηθούν μέσα σε αυτή την γενικότερη τάση κοσμοκρατορίας της περσικής μοναρχίας και στην προσπάθειά της να υποτάξει την Χερσόνησο του Αίμου και την νότια Σκυθία.
Αλλά και μια εσωτερική αναγκαιότητα επέβαλε στους Πέρσες την εκστρατεία στην Ελλάδα. Όταν κατέκτησαν την Μικρά Ασία, χρειάσθηκε να περιλάβουν στην σφαίρα επιρροής τους τα νησιά του Αιγαίου, τις πόλεις του Εύξεινου Πόντου και τελικά τις πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η μικρασιατική και μητροπολιτική Ελλάδα ήταν στενά συνδεδεμένες σε όλους τους τομείς. Η ενσωμάτωση του μικρασιατικού Ελληνισμού στο περσικό κράτος επέσυρε αναγκαστικά την περσική επίθεση εναντίον της κυρίως Ελλάδας.
Εξάλλου, μετά την Ιωνική Επανάσταση, και λόγοι ασφαλείας επέβαλαν στους Πέρσες την κατάκτηση της Ελλάδας, γιατί μια νέα εξέγερση στην Ιωνία με ισχυρή ελληνική υποστήριξη, θα αποτελούσε σοβαρή απειλή για το περσικό κράτος. Η ύπαρξη μια ελεύθερης Ελλάδας στη δυτική ακτή του Αιγαίου ήταν μόνιμος κίνδυνος για τους Πέρσες.
Η εσωτερική κατάσταση της Ελλάδας ήταν ενθαρρυντική για τους Πέρσες: έριδες μεταξύ των πόλεων, πολιτικοί αγώνες μεταξύ ευγενών, δήμου και τυράννων στο εσωτερικό των πόλεων. Γενική συνένωση των Ελλήνων για κοινό αγώνα εναντίον των Περσών φαινόταν αδύνατη. Αντίθετα, οι κομματικοί αγώνες τύφλωναν τους νικημένους των εμφυλίων πολέμων και ανταγωνισμών σε τέτοιο σημείο, ώστε να ζητούν την υποστήριξη των Περσών για την επανάκτηση της εξουσίας. Ο Έλληνες εξόριστοι στην περσική αυλή αποκάλυπταν τις αδυναμίες αυτές και φρόντιζαν να ενθαρρύνουν την περσική επέμβαση.
Ωστόσο, η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν είδε ποτέ με συμπάθεια ή κατανόηση το γιγαντιαίο αυτό περσικό κράτος. Οι σχέσεις υποτέλειας μεταξύ του Μεγάλου Βασιλέως και των υπηκόων του δεν συμβιβάζονταν με την ελευθερία που επικρατούσε στις ελληνικές πόλεις. Η Ιωνική Επανάσταση θα οξύνει τις ελληνοπερσικές αντιθέσεις και θα αποτελέσει την αφετηρία των μεγάλων πολέμων Ελλήνων και Περσών.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους