Οι λαοί της Θεσσαλίας

Η θεσσαλική γη μπορούσε να υπερηφανεύεται ότι είναι η κατοικία των θεών, η κοιτίδα του κυρίαρχου προελληνικού λαού των Πελασγών, η γενέτειρα των εννέα πιο προβεβλημένων ελληνικών φύλων. Από εκεί ξεκίνησαν και εκεί αναπτύχθηκαν οι επονομαζόμενοι «λαοί της Θεσσαλίας».

Οι λαοί της Θεσσαλίας

Στη χαραυγή της ιστορίας οι Ίωνες βρίσκοντας στη Βορειοδυτική Θεσσαλία, μέσα στα όρια του σημερινού Νομού Τρικάλων. Στα 1900π.Χ., άρχισαν να μεταναστεύουν νότια. Κάποιοι έμειναν στη νοτιοδυτική Θεσσαλία, στα όρια του Νομού Καρδίτσας, κάποιοι συνέχισαν και απλώθηκαν στη Στερεά Ελλάδα (κυρίως Αττική) και στην Πελοπόννησο. Την ίδια εποχή, οι Αρκάδες που ζούσαν στη Δυτική Μακεδονία κινήθηκαν νότια και έφτασαν στη Κεντρική Πελοπόννησο.

Οι φορείς της «κεντρικής διαλέκτου» που έμελε να εξελιχθεί σε αιολική, πριν από το 1900π.Χ. κατοικούσαν στη Μακεδονία και τη Βόρεια Θεσσαλία. Απλώθηκαν και κατέκλυσαν τη Θεσσαλία. Οι Αινιάνες κινήθηκαν στην περιοχή της Όσσας κι έπειτα κατοίκησαν στο χώρο ανάμεσα στην Όθρυ και την Οίτη (και ονομάζονταν Οιταίοι). Οι Περραιβοί εγκαταστάθηκαν ανάμεσα στα Τέμπη και την Πίνδο. Οι Μινύες εγκαταστάθηκαν αρχικά νότια από τους Περραιβούς, αλλά αργότερα κινήθηκαν ακόμα πιο νότια και κατοίκησαν στην Βοιωτία, γύρω από τον Ορχομενό. Η μυθολογία αναφέρει αρχηγό τους τον Μινύα, γιο του Χρύση και της Χρυσογένειας, εγγονό του Ποσειδώνα και πατέρα του Ορχομενού.

Οι Φλεγύες είχαν εγκατασταθεί στα Τέμπη κι εκτείνονταν ως τη θάλασσα. Η μυθολογία τους γνωρίζει ως λαό ληστών που αργότερα μετανάστευσαν στη Βοιωτία, όπου έμελλε να τους εξολοθρεύσουν οι θεοί. Στη Βοιωτία τους οδήγησε ο Φλεγύας, γιος του Άρη και της Χρύσας και βασιλιάς των Λαπιθών της Θεσσαλίας. Ήταν παππούς του Ασκληπιού. Οι Αθαμάνες κάλυψαν τη δυτική και νότια πλευρά της Θεσσαλίας (θεσσαλική Φθιώτιδα).

Οι Λαπίθες

Οι Λαπίθες κατοίκησαν γύρω από τον Πηνειό, έχοντας νότια εκείνους που αργότερα αποκλήθηκαν συνολικά «Αχαιοί». Αργότερα, επρόκειτο να εκδιώξουν πολλούς από τους γείτονες τους και να απλωθούν σε πολύ ευρύτερες περιοχές. Στα ιστορικά χρόνια, επιζούσαν σε πολλά σημεία το Ελλαδικού χώρου. Είναι λαός που έδρασε στη Θεσσαλία αλλά και στην Αττική, την Κορινθία και την κοιλάδα του Ευρώτα στη Λακωνία.

Η μυθολογία τους θέλει κυρίαρχους στη Θεσσαλία, όπου νίκησαν και εξόντωσαν τους Κένταυρους. Ώσπου ήρθε η ώρα τους να χαθούν από το χέρι του Ηρακλή, όταν θέλησαν να πολεμήσουν με τον Αιγίμιο, φίλο του ημίθεου. Οι ιστορίες τους είναι γεμάτες κατορθώματα και αποκοτιές αλλά και τιμωρίες και χαμούς. Φορείς της αιολικής διαλέκτου οι Λαπίθες κυριαρχούν και στην μυθολογία είτε ως ξεχωριστός λαός είτε ως ήρωες που σχεδόν πάντα είχαν κακό τέλος. Η ιστορική επιστήμη τους ανακάλυψε σχετικά πρόσφατα: αφού μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα τους θεωρούσε πρόσωπα του μύθου, σαν τους Κενταύρους.

Η πρώτη γνωστή εμφάνιση των Λαπιθών ανάγεται στα 1600π.Χ. αλλά η παρουσία γίνεται έντονα αισθητή στα 1400π.Χ., μέσα και ως το τέλος της Mυκηναϊκής Eποχής. Οι Λαπίθες είναι δεμένοι με το μυκηναϊκό κόσμο, όπως ακριβώς συμβαίνει με την Θεσσαλία γενικότερα, καθώς η «μυκηναϊκή» επικράτεια την συμπεριελάμβανε.

Οι Θεσσαλοί

Στα 1125π.Χ. περίπου οι Μάγνητες έφτασαν στο Πήλιο, ενώ οι Θεσσαλοί κατέβηκαν από την Πίνδο και εγκαταστάθηκαν στο όριο του σημερινού Νομού Καρδίτσας (περιοχή της αρχαίας Θεσσαλιώτιδας). Ως τον 9ο αιώνα π.Χ., η εξάπλωση τους σε όλη τη Θεσσαλία είχε ολοκληρωθεί. Οι πρώτοι μετανάστες Θεσσαλοί είχαν αρχηγό το Θεσσαλό (γιο του Αίμονα και εγγονό του Πελασγού) που κατά τη μυθολογία, καταγόταν από τη Θεσπρωτία της Ηπείρου.

Νέοι κυρίαρχοι της περιοχής της Θεσσαλίας, χώρισαν τα εδάφη σε κλήρους, καθέναν από τους οποίους πήραν μικρές ομάδες μάλλον συγγενικών οικογενειών και μέσα στους οποίους εντάχθηκαν οι παλαιοί κάτοικοι που δεν μετανάστευσαν. Σε περίπτωση πολέμου, κάθε κλήρος έδινε στον κοινό στρατό σαράντα καβαλάρηδες και ογδόντα πεζούς.

Υπήρχε συμφωνία οι Θεσσαλοί να σεβαστούν τους παλαιούς κατοίκους και να μην τους πουλήσουν ως δούλους. Σε αντάλλαγμα οι παλαιοί κάτοικοι θα καλλιεργούσαν τη γη και θα έδιναν στους Θεσσαλούς μέρος από την παραγωγή. Οι Θεσσαλοί έδωσαν στους κολίγους το όνομα Πενέστες. Πενέστες ήταν το όνομα του ιλλυρικού λαού που ζούσε γύρω από τη λίμνη Αχρίδα, ενώ Ιλλυριοί Απενέστες καταγράφηκαν στην Ιταλική χερσόνησο.

Σύμφωνα με μια εκδοχή, το όνομα δόθηκε σε όλους τους κολίγους, ξεκινώντας από ομάδες Ιλλυριών που νωρίτερα είχαν εισχωρήσει στη Θεσσαλία και ήταν οι πρώτοι που υπέκυψαν στους Θεσσαλούς. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, από την εποχή που ζούσαν στην Ιλλυρία, οι Θεσσαλοί ονόμαζαν Πενέστες τους ξένους προς το φύλο τους λαούς. Όποια εκδοχή και αν ισχύει, η ονομασία επέζησε γιατί θύμιζε τη λέξη «πένητες» (=φτωχοί).

Τον 8οπ.Χ. αιώνα οι Θεσσαλοί ήταν χωρισμένοι σε τέσσερις περιοχές. Ήταν η Θεσσαλική Τετράδα που απαρτιζόταν στις εξής περιοχές:

1. Την Εστιαιώτιδα, με κυριότερη πόλη την Τρίκκη.
2. Την Πελασγιώτιδα με κυριότερη πόλη τη Λάρισα.
3. Τη Θεσσαλιώτιδα με κυριότερη πόλη την Άρνη (περίπου σημερινοί Σοφάδες)
4. Τη Φθιώτιδα (με παραλία τον Μαλιακό κόλπο ως τον Παγασητικό κόλπο και με βάθος ως την Οίτη) με κυριότερη πόλη τον Φάρσαλο (σημερινά Φάρσαλα)

Την εξουσία κατείχαν αριστοκρατικές οικογένειες, συνήθως αλληλομισούμενες, ενώ σε καιρό πολέμου ή έκτακτης ανάγκης εκλεγόταν κοινός πολιτικός αρχηγός, που ονομαζόταν «ταγός». Με τον καιρό, οι ταγοί έφτασαν να εξουσιάζουν δικτατορικά τη Θεσσαλία και να προέρχονται από μόνο δύο οικογένειες τους Αλευάδες της Λάρισας και τους Σκοπάδες της Κραννώνας που κι αυτοί ήταν κλάδος των Αλευάδων.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους