Οι θεοπρόποι είναι αυτοί που φανερώνουν τις διαθέσεις των θεών στους ανθρώπους. Χαράζουν τα όρια της ορθής διανόησης και της πράξης πέρα των σκοπιμοτήτων και της ατομικής ωφελιμοκρατίας. Οι θεοπρόποι μεταδίδουν τη θεία γνώση, γενικότερα με τις συγγραφές τους, και ιδίως με τις μυστηριακές θεωρήσεις και πράξεις, βοηθούν και διδάσκουν τους κατοίκους της ανθρωπογόνου περιοχής το μεγαλείο του δεινότερου των πραγμάτων.
Μεταξύ των θεοπρόπων είναι ο Ωλήν, ένας άνδρας που μετέδωσε στους ανθρώπους την γνώση εκείνη που σχετίζεται με την ευεργετική δύναμη του Ηλίου-Απόλλωνος. Ένας άλλος είναι ο Μουσαίος, ο οποίος είχε ως ασχολία την μελέτη του κυρίως ουρανού, αλλά και των ελευσινίων μυστηρίων, τα οποία διαδραμάτισαν σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της αρχαίας κοινωνίας. Στη συνέχεια, ο Μελάμπους, ένας θεράπων του Απόλλωνος-Ηλίου, θα ωφελήσει με τις γνώσεις και την παρουσία του εκείνους που ζητούν να γνωρίζουν τα πράγματα.
Παράδειγμα ανθρώπου βαδίζοντας στο χρέος της ανάγκης μπορεί να χαρακτηριστεί ο Αμφιάραος, δεχόμενος ότι υπάρχει μια τάξη στα πράγματα του κόσμου, που φροντίζει ώστε να βοηθήσει ο γιος του στην αποκατάσταση αυτής της τάξης και της αρμονίας. Τέλος, η κατίσχηση του ενός, εν προκειμένω του Διός, από τον οποίο πλέον θα εκπηγάζει η τάξη και η αρμονία, μαρτυρείται μέσα από την Τιτανομαχία, ένα έργο του Ευμήλου του Κορίνθιου. Σε αυτό ερμηνεύεται η τάξη των ουρανίων, μέσα από προσωποποιήσεις, οι οποίες αναφέρονται στους αδήριτους νόμους που διέπουν το σύμπαν.
Οι θεοπρόποι
Ωλήν ο Λύκιος
Ο Ωλήν ο Λύκιος μπορεί να χαρακτηριστεί προφήτης και μυσταγωγός προς τους θεούς, αφού διεμήνυσε στους ανθρώπους ορισμένες χρήσιμες γνώσεις οι οποίες σχετίζονται με τη θεότητα. Το επίθετο Λύκιος παραπέμπει στο φως και στον ήλιο. Αποκαλείται και Δυμαίος, υπερβόρειος, αλλά και θεοπρόπος. Θεωρείται ο ευρετής του εξαμέτρου, συνδέεται κυρίως με τη λατρεία του Απόλλωνα. Μέχρι τους ιστορικούς χρόνους διατηρούνταν ύμνοι του που ψάλλονταν στη Δήλο. Θεωρείται βέβαιο ότι ο Ωλήν διαδραμάτισε κάποιο ρόλο στην σχετική με τη λατρεία του Απόλλωνα παράδοση. Ο Ωλήν φέρεται να συνέθεσε μελωδία και τον κυκλικό χορό φέρεται να οδηγεί ο Θησέας. Η σύνδεση του με το Θησέα δείχνει όχι μόνο τον σεβασμό προς το πρόσωπο του Ωλήνος ή την παλαιότητα της παρουσίας του, αλλά και την γενικότερη καλλιέργεια της οσιότητας από τους Αθηναίους.
Μουσαίος
Ο Μουσαίος θεωρείται μαθητής, αλλά και γιος του Ορφέα. Η περίοδος της ακμής του χρονολογείται την εποχή του Κέκροπα. Σύμφωνα με πληροφορία που αποδίδεται στον Αριστοτέλη, ο Μουσαίος έζησε πριν την οικοδόμηση του ναού της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Όταν έσκαβαν για να χτίσουν το ναό, βρήκαν λίθο με επιγραφή που έφερε το όνομα της γυναίκας του Μουσαίου, Δημόπης. Ο Μουσαίος σχετίζεται με τα ελευσίνια μυστήρια, αλλά και με την πόλη των Αθηνών, για την οποία είχε συνθέσει χρησμό. Αποδίδονται στον Μουσαίο Συλλογή χρησμών, Επιγραφαί και τρία βιβλία με τον τίτλο Θεογονία. Τα έργα του εξέδωσε ο γιος του, Εύμολπος. Αποδίδονται, ακόμη, στον Μουσαίο άσματα και μελέτες που σχετίζονται με καθιερώσεις και αγνισμούς.
Η συνεισφορά του Μουσαίου στην μελέτη του ουρανού συνάγεται από την απήχηση του στα νεότερα αντίστοιχα συγγράμματα. Ο Ερατοσθένης χρησιμοποιεί τις θεωρήσεις του Μουσαίου στους Καταστερισμούς του, ιδίως το έργο του Θεογονία, όπου, αναφερόμενος στο καταστερισμό της αιγός, περιγράφει τα πρώτα βήματα του Διός στο Ιδαίον Άντρον.
Ο Μουσαίος αναφέρεται και στις Υάδες, οι οποίες κατ’ αυτόν είναι πέντε, ενώ κατά τον Θαλή είναι δύο. Πρόκειται για τον αστερισμό του Ταύρου, η ομάδα του οποίου αποτελείται από 34 αστέρια, η οποία βρίσκεται κοντά στον αστέρα Λαμπαδία, ο οποίος σήμερα είναι γνωστός με το αραβικό όνομα Aldebaran.
Η σύνδεση του Μουσαίου με την ίδρυση του ιερού της Ελευσίνας αφ’ ενός, και της μελέτης του Ουρανού αφ’ ετέρου, οδηγεί την αναζήτηση στην διαπίστωση για την υπολογισθείσα θέση των ιερών και των πόλεων στην αρχαία Ελλάδα. Ο Μουσαίος συνδυάζει θεωρία και πράξη, προσφέρει τις γνώσεις του για την τελείωση των ανθρώπων μέσω των μυστηρίων, αλλά και της γνώσης του περιβάλλοντος ουράνιου χώρου.
Μελάμπους
Ο Μελάμπους ονομάστηκε έτσι λόγω του χρώματος των ποδιών του, τα οποία αφέθηκαν εκτεθειμένα στον ήλιο από τη μητέρα του. Θεωρείται πρόγονος πολλών μάντεων, των Μελαμποδιδών, όπως επίσης και ο ιδρυτής της λατρείας του Διονύσου στην Ελλάδα. Αποδίδεται στον Μελάμποδα ένα έπος, η Μελαμπόδεια, εκτεινόμενο σε τρία βιβλία, το οποίο, επειδή παλαιότερα αποδιδόταν στον Ησίοδο, εκδιδόταν μαζί με τα έργα του τελευταίου.
Ο Μελάμπους ήταν, αν όχι ο εισηγητής, ένας εκ τω παλαιοτέρων γνωστών διδασκάλων της θεραπείας διά των ομοίων, της ομοιοπαθητικής. Μαρτυρείται ότι για να θεραπεύσει την ανικανότητα του Ίφικλου, αφού γνωμάτευσε ότι αυτή οφείλεται σε τραύμα από μαχαίρι, που προκλήθηκε από τον πατέρα του, θεώρησε ότι θα μπορούσε να επέλθει η ίαση μέσω της ομοιοπαθητικής. Βρήκε το μαχαίρι, πήρε σκουριά από αυτό, τη διέλυσε σε νερό και, αφού του έδωσε να πιει, θεράπευσε τον Ίφικλο.
Ο Μελάμπους παρείχε χρήσιμες γνώσεις που βοηθούν τον άνθρωπο στην υπερνίκηση των κινδύνων που υπάρχουν στην σφαίρα της φθοράς και της αλλαγής.
Αμφιάραος
Αυτός που γνωρίζει, όταν δεν είναι δυνατόν να αλλάξει η φορά των πραγμάτων, θα αισθάνεται γι’ αυτό λύπη και οργή. Αυτός, αν πιστεύει σε μια μετά θάνατον ζωή, θα καλέσει κάποιον να τον εκδικηθεί, προκειμένου να «αισθανθεί» δικαίωση. Στην σφαίρα αυτών των συσχετισμών και αντιλήψεων εμπλέκεται και ο Αμφιάραος ο Αργείος, βασιλιάς του Άργους, γιος του Οϊκλή ή του Απόλλωνα.
Ο Αμφιάραος ήταν μάντης και εξ αυτής της ικανότητας του ήξερε ότι θα πεθάνει κατά την εκστρατεία των Επτά κατά της Θήβας και έλαβε μέρος σε αυτήν μετά από προτροπή της γυναίκας του Εριφύλης. Τελικά ο Δίας δεν επέτρεψε να αλωθεί η πόλη. Ωστόσο, κατά την φυγή του, όταν οι Επτά ηττήθηκαν στον Ισμηνό ποταμό, κοντά στον Ωρωπό, σχίστηκε η γη και κατάπιε τον Αμφιάραο μαζί με το τέθριππο άρμα του. Στη συνέχεια αποδόθηκαν στον Αμφιάραο θεϊκές τιμές, ιδίως στον Ωρωπό, όπου τελούνταν τα Αμφιαράεια και υπήρχε μαντείο του. Ο Αμφιάραος μπορούσε να θεωρηθεί ως ο άνθρωπος που μένει στο χρέος του, ακόμη και αν η παραμονή θα τον οδηγήσει στο θάνατο.
Εύμηλος ο Κορίνθιος
Ο Εύμηλος συνέθεσε ένα έργο με τον τίτλο Τιτανομαχία, στο οποίο εξιστορούσε τη μάχη των θεών του Ολύμπου με τους Τιτάνες. Στη μάχη αυτή νίκησαν οι θεοί και έριξαν στα Τάρταρα τους Τιτάνες. Οι μάχες Θεών και Τιτάνων, εκ πρώτη όψεως είναι φανταστικές καταστάσεις, δημιουργήματα των ανθρώπων, οι οποίες όμως απηχούν γεγονότα και μπορούν να έχουν πραγματικό υπόβαθρο μεγάλα φυσικά φαινόμενα. Μέσω της προφορικής παράδοσης αυτά τα φαινόμενο σώθηκαν προσωποποιημένα.
Ο νικητής Ζευς, λοιπόν, με το βαρυτικό του πεδίο, σύμφωνα με τις διδαχές της κοσμολογίας, προφυλάσσει τη Γη από τους εξωτερικούς μετεωρίτες και μετεωρόλιθους. Το ότι πολλοί εξ αυτών έχουν ονόματα Τιτάνων είναι μια νεωτερική σύμπτωση. Να σημειωθεί ότι δεν μάχονταν όλοι οι Τιτάνες τον Δία. Η Θέμις, αφετηρία της τάξης και της δίκης, όπως και η Μνημοσύνη η «διαιωνιζόμενη ενέργεια του παρελθόντος», είναι σύμμαχοι του.
Ο Εύμηλος τοποθετεί τον Δία στη μέση, υπονοώντας ότι αυτός είναι εκείνος που τους κρατεί, ή ακόμη και τους εξουσιάζει. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι ο Ζευς αμφισβητεί το βασίλειο του Ποσειδώνα στη θάλασσα και του Πλούτωνα στον Άδη.
