Οι Έλληνες του Ναπολέοντα (1798-1814)

Οι Έλληνες του Ναπολέοντα είναι εκείνοι που ενώθηκαν με τις δυνάμεις του Γάλλου αυτοκράτορα κατά τη  διάρκεια της εκστρατείας και ενώ ήδη υπηρετούσαν του Μαμελούκους ηγεμόνες (που ήλεγχαν την Αίγυπτο σε ημιανεξάρτητο από την Τουρκία καθεστώς).

Οι Έλληνες του Ναπολέοντα
Οι Έλληνες του Ναπολέοντα

Οι Έλληνες του Ναπολέοντα είχαν αρχηγό τον Νικόλαο Τσεσμελή ή Παπάζογλου. Ο Παπάζογλου γεννήθηκε στο Τσεσμέ της Μικράς Ασίας στις 15 Αυγούστου 1758. Γόνος εύπορης οικογένειας, γιος ιερέα, απέκτησε γρήγορα καλή μόρφωση και βαθύ θρησκευτικό αίσθημα. Ο ανήσυχος χαρακτήρας του τον οδήγησε σύντομα στους δρόμους των μισθοφόρων, προσφέροντας τις υπηρεσίες του όπου υπήρχε πολεμική δράση.

Έλαβε μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη σύμπραξη Τούρκων και Ελλήνων κατά των επιδρομέων Αλβανών στην Πελοπόννησο το 1779, ανέλαβε καθήκοντα γραμματέα στο φαναριώτικο περιβάλλον , έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις των δυνάμεων της Τουρκίας κατά των Αυστριακών, μετέσχε των εμφυλίων ταραχών των Μαμελούκων, προσέφερε τις υπηρεσίες του ως οπλαρχηγός Άραβα ηγεμόνα, για να καταλήξει στην Αίγυπτο στην υπηρεσία των Μαμελούκων ως αρχηγός του ναυτικού για επτά χρόνια, συσπειρώνοντας γύρω του περίπου 300 Έλληνες ναυτικούς. Το σώμα του αγωνίστηκε άξια στο πλευρό των Αιγυπτίων ηγεμόνων κατά του Βοναπάρτη, προκαλώντας συχνά τον απέραντο θαυμασμό του ίδιου.

Με την τελική ήττα και υποχώρηση των αιγυπτιακών δυνάμεων ο Ναπολέοντας τον προσκάλεσε να πολεμήσει υπό τη γαλλική σημαία. Πράγματι ο Παπάζογλου κατατάχθηκε στον γαλλικό στρατό στις 18 Αυγούστου 1798. Αρχικά, επιφορτίστηκε με το καθήκον να επανδρώσει με έμπειρους ναύτες τα πλοία που θα χρησίμευαν στην εξασφάλιση του ανεφοδιασμού του γαλλικού στρατού. Σύντομα έδειξε δείγματα υπακοής και ανδρείας στον Βοναπάρτη που διέταξε τη σύνταξη τριών ελληνικών λόχων, με 100 άνδρες έκαστος, υπεύθυνων για τη μεταφορά των ταχυδρομείων. Προβίβασε τον Παπάζογλου σε λοχαγό, δυόμισι μόλις μήνες μετά την κατάταξη στον γαλλικό στρατό, και του ανέθεσε τη διοίκηση του συγκροτηθέντος ελληνικού λόχου στο Κάιρο. Στο εξής η άνοδος του στα αξιώματα θα ήταν ραγδαία.

Ο Ναπολέοντας υποσχέθηκε αμνηστία και αμοιβές σε όσους Έλληνες ναυτικούς θα προσχωρούσαν στο γαλλικό στρατόπεδο. Σύντομα, λοιπόν, ο γαλλικός στρατός στρατολόγησε πολλούς Έλληνες, πεζούς και ναύτες, που πριν υπηρετούσαν στο στρατό των Μαμελούκων. Στα αρχεία του Γαλλικού υπουργείου στρατιωτικών, αλλά και στα απομνημονεύματα των Γάλλων στρατιωτικών γίνεται λόγος για το θάρρος και το ζήλο που επιδείκνυαν οι Έλληνες. Η διάκριση στις μάχες οδηγούσε κατ’ επανάληψη σε παρασημοφόρησή τους. Ο Παπάζογλου προβιβάστηκε σε ταγματάρχη στις 22 Ιουνίου 1799 και υπό την εποπτεία του συγκροτήθηκαν ακόμη δύο ελληνικοί λόχοι.

Η εκστρατεία στην Αίγυπτο είχε άδοξο τέλος για τους Γάλλους και σημαντικές απώλειες για τους Έλληνες. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1801 οι Γάλλοι συνθηκολόγησαν και αποχώρησαν. Το ελληνικό τάγμα συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στη Γαλλία για ακόμη 14 έτη, παρά τη σταδιακή φθίνουσα πορεία του. Η δύναμη των λόχων είχε ήδη περιοριστεί στους 400 άνδρες που ακολούθησαν τον Παπάζογλου στη Δύση, με αποτέλεσμα την έκδοση διατάγματος το 1802 που προχωρούσε στη συγχώνευση της ελληνικής με την κοπτική λεγεώνα. Το νέο αυτό σώμα είχε διοικητή τον Παπάζογλου και υποδιοικητή ένα Κόπτη συνταγματάρχη. Η στολή της ελληνικής λεγεώνας αρχικά ήταν εκείνη των αρματολών, κατά την περίοδο αυτή αντικαταστάθηκε από αυτή του γαλλικού ελαφρού πεζικού. Ο μισθός εξομοιώθηκε με εκείνον των γαλλικών συνταγμάτων.

Ωστόσο, η αδράνεια του σώματος και μετά την εκκένωση της Αιγύπτου από τα γαλλικά στρατεύματα, αλλά και το άχαρο καθήκον της φρούρησης των πόλεων της μεσημβρινής Γαλλίας, οδήγησαν πολλούς, διψώντες ίσως για νέες περιπέτειες, σε λιποταξία. Το 1806 ο αυτοκράτορας Ναπολέοντας διέταξε να μεταβούν οι ακροβολιστές στην Δαλματία όπου θα συμμετείχαν στις επιχειρήσεις των Γάλλων εναντίον των Ρώσων. Στη συνέχεια το στράτευμα έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του συνασπισμού Γάλλων και Αλή πασά για την κυριαρχία των Ιονίων Νήσων, εναντίον των Ρώσων, επιχειρήσεις στις οποίες ο Παπάζογλου κέρδισε και τη εύνοια του Αλή πασά.

Με τη δεύτερη γαλλική κατοχή των Ιονίων Νήσων και τη συνθήκη του Τιλσίτ το 1807, αλλά και την κατάληψη της Πάργας από τους Γάλλους το ίδιο έτος, ακολούθησε νέα αδράνεια για το γαλλικό στράτευμα κατά την περίοδο 1807-1809, οπότε καθήκον του απετέλεσε η φύλαξη θέσεων στη Δαλματία.

Το 1809 το σώμα υπηρέτησε στην Κέρκυρα και στην προάσπιση των Ιονίων Νήσων από τους Άγγλους. Με την πάροδο των ετών η συρρίκνωση του καθιστούσε προβληματική την ουσιαστική προσφορά του, ενώ διαδοχικές προσπάθειες ανανέωσης του κατά καιρούς δεν απέδωσαν. Τελικά, οι ακροβολιστές κατέληξαν σε μικρό τάγμα στην υπεράσπιση της Αγκόνας, γνωρίζοντας μια τελευταία αναλαμπή, ενώ από καιρό ήδη ο Παπάζογλου δεν βρισκόταν μαζί τους. Είχε ταχθεί στην υπεράσπιση της Πάργας, αυτή τη φορά από τα στρατεύματα του Αλή πασά και των Άγγλων.

Η Γαλλία έχοντας να αντιμετωπίσει την άνοδο των Άγγλων στο Ιόνιο ήδη από το 1809 αλλά και εξαντλημένη από την εξολόθρευση του γαλλικού στρατού στις ρωσικές στέπες το 1812 και με συνασπισμένες τις δυνάμεις Αγγλίας-Αυστρίας-Ρωσίας-Πρωσίας εναντίον της από το 1813, προσπαθούσε μάταια να κρατήσει τις κτήσεις της στο Ιόνιο. Ήταν μάλιστα τόση η θέρμη με την οποία αγωνίστηκε η γαλλική φρουρά με επικεφαλής τον Παπάζογλου που για την υπεράσπιση της Πάργας, που οι νικητές Άγγλοι της επέτρεψαν να μεταβεί ένοπλη, αν και αιχμάλωτη, στην Κέρκυρα, τελευταίο προπύργιο των Γάλλων στο Ιόνιο.

Με τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας το 1814 οι Γάλλοι αποσύρθηκαν και από την Κέρκυρα. Ο Παπάζογλου πήγε στη Μασσαλία όπου βρήκε το σώμα των ακροβολιστών σε διάλυση. Σύντομα την πτώση του Ναπολέοντα ακολούθησε η αποστράτευση των αξιωματικών που θεωρήθηκαν βοναπαρτικοί. Ανάμεσα τους και ο Παπάζογλου που με πενιχρή σύνταξη πέθανε το 1819 φτωχός και άρρωστος.

Τα κίνητρα των Ελλήνων που τάχθηκαν ένθερμα στις υπηρεσίες του Ναπολέοντα είναι δύσκολα ανιχνεύσιμα. Ίσως δεν επρόκειτο μόνο για μισθοφόρους που συσπειρώθηκαν γύρω από έναν άξιο αρχηγό και έμειναν πιστοί τόσα χρόνια γοητευμένοι από την προσωπικότητα του. Δεν είναι γνωστές οι πεποιθήσεις του Παπάζογλου για την απελευθέρωση του έθνους. Ο ίδιος ήταν φορέας της κλασικής παιδείας και πιθανότατα δεν έμεινε ασυγκίνητος στην αναβίωση των ιδεών της αρχαιότητας για ελευθερία και ισότητα μέσω της Γαλλικής Επανάστασης. Τόσο λοιπόν για εκείνον όσο και για τους Έλληνες που τον ακολούθησαν, ίσως ο Ναπολέοντας ήταν αυτός που θα οδηγούσε την Ελλάδα στην ελευθερία. Με την άφιξη του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο οι Έλληνες εκείνοι ενδεχομένως είδαν να πλησιάζει μια σύγκρουση με την Οθωμανική αυτοκρατορία γι’ αυτό και δεν δίστασαν να ταχθούν στην υπηρεσία των Γάλλων. Γι’ αυτό πάλι, ίσως, μετά το άδοξο τέλος της εκστρατείας στην Αίγυπτο, πολλοί ήταν εκείνοι που απογοητευμένοι δεν ακολούθησαν τους Γάλλους. Αλλά και όσοι πορεύθηκαν προς τη Γαλλία βρήκαν πιθανότατα εκεί τις προϋποθέσεις εκείνες της ελευθερίας και της ισότητας μέσα στις οποίες ενδυναμωνόταν η ελπίδα να αγωνιστούν.

Ανεξάρτητα από τα κίνητρα συμμετοχής στο σώμα, η θητεία Ελλήνων πολεμιστών στα γαλλικό στρατόπεδο, όπως εξάλλου και οι υπηρεσίες τους σε άλλες ξένες δυνάμεις, σήμαινε στρατιωτική εκπαίδευση, εμπειρία και απόκτηση γνώσεων που αξιοποιήθηκαν αργότερα στον Ελληνικό Αγώνα απελευθέρωσης, στον οποίο πολλοί πρωτοστάτησαν ως αξιωματικοί ή οπλαρχηγοί.

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *