Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, που σημειώθηκε γύρω στο 1400π.Χ., σήμανε οριστικά το τέλος της μινωικής «αυτοκρατορίας». Τη φυσική καταστροφή των μινωικών κέντρων της Κρήτης έρχεται να συμπληρώσει αμέσως η εισβολή των Αχαιών από την Πελοπόννησο. Το νησί μεταβάλλεται ουσιαστικά σε μυκηναϊκή αποικία. Οι αποικισμοί των Αχαιών στο νησί του Μίνωα παίρνουν το χαρακτήρα μαζικών εγκαταστάσεων μετά το 1380π.Χ.
Ο πληθυσμός της Κρήτης δοκιμάστηκε και αποδεκατίστηκε στη προσπάθεια του να αντισταθεί στους εισβολείς. Πολλοί κατέφυγαν στα ορεινά και δυσπρόσιτα μέρη του νησιού, ιδιαίτερα στα ανατολικά, όπου για πολλούς αιώνες διατήρησαν τη μινωική γλώσσα και τον πολιτισμός τους. Είναι οι γνωστοί Ετεόκρητες, οι γνήσιοι Κρητικοί.
Μετά το 1400π.Χ. δεν χτίζονται πια ανάκτορα στην Κνωσό, οπότε χάνει και την πρωτεύουσα θέση της μεταξύ των κρητικών πόλεων. Τώρα αναπτύσσονται κέντρα στη δυτική Κρήτη. Αυτό οφείλεται στην ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με τους Αχαιούς της Πελοποννήσου.
Το ύφος του πολιτισμού είναι σαφώς μυκηναϊκό. Η διοίκηση μεταβάλλεται και προσαρμόζεται σε μυκηναϊκά πρότυπα. Στις πινακίδες της εποχής διαβάζεται ο τύπος Wanax (άναξ) που θυμίζει τον «άνακτα» των Μυκηνών. Φαίνεται ότι νησί διαιρέθηκε σε πολλά μικρά κρατίδια, των οποίων οι ηγεμόνες ήταν υποτελείς στο βασίλειο της Κνωσού, το διάδοχο της λαμπρής δυναστείας του Μίνωα.
Οι Αχαιοί έφεραν στην Κρήτη και τα έθιμα τους, την μακριά γενειάδα, την ενδυμασία τους, τα ταφικά και νεκρικά έθιμα τους. Διαδίδεται στην Κρήτη ο μυκηναϊκός τρόπος ταφής, σε τάφους θολωτούς και σε θαλαμοειδείς λαξευμένους σε βράχους. Τέτοιοι τάφοι περιείχαν λάρνακες λουτηροειδείς η κιβωτιόσχημες.
Στην Κρήτη εισάγεται και η μυκηναϊκή θρησκεία. Οι νέοι θεοί είναι ο Δίας, η Ήρα, ο Ποσειδώνας, η Αθηνά κ.λπ. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β διαβάζονται τα ονόματα των νέων θεών. Υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη μιας «ιέρειας των ανέμων» και της «Πότνιας του Λαβύρινθου». Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα δύο θρησκευτικά στοιχεία αναμίχθηκαν μεταξύ τους και δημιουργήθηκε ένα είδος πολυθεΐας. Πολλά από αυτά τα στοιχεία επιβίωσαν και κατά τους δωρικούς χρόνους.
Η οικονομία της εποχής, παρά την κάμψη που υπέστη, στηρίχθηκε στις ίδιες βάσεις, στην εξαγωγή δηλαδή των εκλεκτών προϊόντων της κρητικής γης (λαδιού, μελιού, κρασιού, αρωματικών φυτών, ξηρών καρπών). Μαρτυρούνται σχέσεις με τις χώρες της Ανατολής, την Κύπρο, την Συρία και την Αίγυπτο. Η άλλοτε δραστήρια κρητική ναυσιπλοΐα βρίσκεται τώρα στην υπηρεσία των Αχαιών. Στις μεγάλες επιδρομές των «λαών της θάλασσας» κατά τον 12ο αιώνα φαίνεται να πρωταγωνιστούν οι Αχαιοί της Κρήτης.
Από τις τέχνες μόνο η χαλκουργία και κυρίως η κατασκευή των όπλων καλλιεργείται με επιτυχία. Οι άλλες καλές τέχνες, πλαστική, κεραμεική, σφραγιδογλυφία, κοσμηματοποΐα που απαιτούν άλλα ενδιαφέροντα και ιδιαίτερα ανεπτυγμένες δεξιότητες βρίσκονται σε παρακμή.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
