Για αιώνες ολόκληρους η Μικρασία είναι Βυζαντινή. Είναι η περιοχή εκείνη που βρέχεται από τον Εύξεινο Πόντο, το Αιγαίο Πέλαγος και τη Μεσόγειο Θάλασσα δια του κόλπου της Αττάλειας και και στην ανατολική της πλευρά ακουμπά την Αρμενία, τη Συρία και τη Μεσοποταμία, χώρο συχνά ευμετάβλητο και όχι απόλυτα καθορισμένο. Τα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα σε κάθε περιοχή, και ιδίως στην Μικρασία, μια γεωστρατηγικής σημασίας περιοχή, τα κατευθύνουν οι άρχοντες, εν προκειμένω οι Μικρασιάτες άρχοντες.
Οι Μικρασιάτες άρχοντες
Λέων Γ’ Ίσαυρος (675-741)
Ο Λέων Γ’ Ίσαυρος ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 717 ως το 741. Καταγότνα από τη Γερμανίκεια της Βόρειας Συρίας. Ένας από τους σημαντικότερους μεταρρυθμιστές του κράτους, που το όνομα του συνδέθηκε με την ανάσχεση της προέλασης των Αράβων στο εσωτερικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και με την έναρξη της εικονομαχίας. Επί Αναστασίου Β’ ονομάστηκε στρατηγός του θέματος των Ανατολικών, του μεγαλύτερου θέματος της Μικράς Ασίας. Στέφθηκε αυτοκράτορας στις 25 Μαρτίου 717. Η βασιλεία του Λέοντος, η οποία εκφράζει την ισχυροποίηση του μικρασιατικού στρατού , σηματοδοτεί τη σημαντική γεωστρατηγική θέση της Μικράς Ασίας., κυρίως έναντι της αραβικής απειλής. μετά την πρώτη μεγάλη αποτυχία τους το 717 οι Άραβες επανέλαβαν τις επιδρομές στη Μικρά Ασία και τις παρενοχλήσεις τους στα σύνορα, κατά μήκος της οροσειράς του Ταύρου. Η σημαντικότερη μάχη αυτής της περιόδου των συνεχών αραβικών επιθέσεων και των Βυζαντινών αντεπιθέσεων έγινε στον Ακροϊνό της Φρυγίας, το 740, η οποί είχε αποτέλεσμα την απομάκρυνση των Αράβων από τη Μικρά Ασία. Επί Λέοντα εκδόθηκαν και οι Γεωργικοί Νόμοι, οι οποίοι ρυθμίζουν θέματα ιδιοκτησίας της γης, με στόχο την καταγραφή των αγροτικών νόμων, παράλληλα με την προστασία της μικρής, κυρίως, αγροτικής ιδιοκτησίας, που ήταν και η σημαντικότερη βάση της στρατολόγησης και της οικονομικής προς το κράτος συνεισφοράς.
Κωνσταντίνος Ε’ (718-775)
Ο Κωνσταντίνος Ε’ ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου, γιος και διάδοχος του Λέοντα Γ’. Ακολούθησε από νεαρός τον πατέρα του στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μετά τον θάνατο του πατέρα του αντιμετώπισε τη στάση του Αρτάβασδου, στρατηγού του θέματος των Αρμενιακών, ο οποίος είχε παντρευτεί την αδελφή του. Συγκρούστηκε με τους αντιπάλους του στις Σάρδεις το 743, τους νίκησε και κατόπιν πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη. Ύστερα από μάταιη αντίσταση ο Αρτάβασδος αναγκάστηκε να παραδοθεί και ο Κωνσταντίνος τον τύφλωσε μαζί με τους γιους του. Η ανταρσία του Αετάβασδου ήταν μία ακόμη απόδειξη της δύναμης που είχαν οι στρατηγοί των θεμάτων της Μικράς Ασίας και επέδρασε αποφασιστικά στην απόφαση του Κωνσταντίνου να διαιρέσει περαιτέρω τα μεγαλύτερα θέματα σε μικρότερα. Για να ενισχύσει το βυζαντινό πληθυσμό τις περιοχές όπου υπερτερούσε το σλαβικό στοιχείο, ο Κωνσταντίνος μετέφερε πληθυσμό από τη Μεσοποταμία στη Θράκη, ενώ συγχρόνως ανάγκασε πολλούς Σλάβους να μεταναστεύσουν στη Μικρά Ασία, στα παράλια της οποίας και στην ίδια την Κωνσταντινούπολη μετέφερε πληθυσμό από τα νησιά του Αιγαίου, που λόγω της πανώλους, που έπληξε την πρωτεύουσα το 747, αντιμετώπισε οξύ δημογραφικό πρόβλημα. Ο Κωνσταντίνος πέθανε κατά τη διάρκεια εκστρατείας στη Βουλγαρία το 775.
Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος (905-959)
Ο Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου από 913 ως το 959. Γιος του Λέοντα Στ’ του Σοφού. Η περίοδος αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην ιστορία της βυζαντινής Μικράς Ασίας. Ο στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας, ο οποίος διετέλεσε διοικητής του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας από το 920 ως το 942, κατέλαβε εδάφη και πόλεις στρατηγικής σημασίας στη Μικρά Ασία. Ανάμεσα σε αυτές ήταν οι Θεοδοσιούπολη, το σημερινό Ερζερούμ, ενώ ακολούθησε η Μελιτηνή. Η βυζαντινή κυριαρχία εξαπλώθηκε ύστερα από πολλά χρόνια σε εδάφη που είχαν χαθεί από πολύ παλιά, φτάνοντας μέχρι τον Τίγρη και τον Ευφράτη και μια σειρά από καινούργια θέματα ιδρύθηκαν, όπως της Σεβαστείας, της Σελεύκειας και της Μεσοποταμίας. Σημαντικό γεγονός ήταν που η Αρμενία αποτίναξε την αραβική κυριαρχία. Ο Κωνσταντίνος προσπάθησε επίσης να βελτιώσει τη δυσχερή θέση των φτωχών αγροτικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, Στο έργο του Περί θεμάτων χρησιμοποιεί τον τύπο «Μικρά Ασία» με τη σημερινή περίπου γεωγραφική έννοια.
Ρωμανός Δ’ Διογένης (1025-1072)
Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης ήταν και αυτός Βυζαντινός αυτοκράτορας. Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Διογένη και καταγόταν από την Καππαδοκία, από εκείνους τους στρατιωτικούς κύκλους της περιοχής αυτής που έδωσε στο Βυζάντιο τους ικανότερους στρατηγούς σε όλη την ιστορία του. Στην Ανατολή οι Σελτζούκοι του Αλπ Αρσλάν κατέλαβαν τη μία πόλη της Μικράς Ασίας μετά την άλλη. Το 1068ν και τον επόμενο χρόνο ο Ρωμανός πραγματοποίησε δύο εκστρατείες εναντίον των Σελτζούκων, οι οποίες, όμως, δεν έφεραν σημαντικά αποτελέσματα. Το 1071 ο Ρωμανός με πολυάριθμο στρατό από μισθοφόρους εισέβαλε στην Αρμενία και ο ίδιος επικεφαλής ενός τμήματος κατευθύνθηκε προς το Μαντζικέρτ, με αποτέλεσμα την ήττα του βυζαντινού στρατού. Ο ίδιος ο Ρωμανός αιχμαλωτίστηκε, ενώ αργότερα εκτοπίστηκε στη νήσο Πρώτη σε κάποιο μοναστήρι, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα από τα τραύματα του.
Μανουήλ Κομνηνός (1122-1180)
Ο Μανουήλ Κομνηνός ήταν βυζαντινός αυτοκράτορας, ο τρίτος της δυναστείας των Κομνηνών, που βασίλεψε από το 1143 ως το 1180. Οργάνωσε το στρατό και το στόλο και προσπάθησε να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη. νίκησε τους Τούρκους σε Πόντο και Καππαδοκία, τους Αρμένιους στην Κιλικία και απελευθέρωσε την Αντιόχεια και το Χαλέπι (1167). Το 1151 νίκησε τους Σέρβους και τους Ούγγρους. Οι νίκες του Μανουήλ στη Μικρά Ασία εξυμνήθηκαν από τους λόγιους του Βυζαντίου, όπως το Θεόδωρο Πρόδρομο που τον αποκάλεσε «ακλόνητο στην πάσα Ασία». Το 1176, όμως, ο στρατός του υπέστη μεγάλη πανωλεθρία στη μάχη του Μυριοκέφαλου. Η Μικρά Ασία χάθηκε για πάντα για τους Βυζαντινούς και οι Τούρκοι θα είναι έκτοτε οι κύριοι της ευρύτερης περιοχής. Ο Μανουήλ ήταν θαυμαστής του δυτικού τρόπου ζωής των φεουδαλικών παραδόσεων. Προσπάθησε να εισαγάγει έθιμα δυτικά στη βυζαντινή αυλή, όπως τις μονομαχίες, τους τροβαδούρους, χωρίς όμως να επιτύχει ιδιαίτερα αποτελέσματα. Αποτέλεσμα των συνεχών πολέμων, της απώλειας της Μικράς Ασίας και της οικονομικής κρίσης, ήταν η απαρχή της οριστικής παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Αλπ Αρσλάν (1030-1072)
Ο Αλπ Αρσλάν ήταν Σελτζούκος σουλτάνος, ο οποίος διαδέχτηκε τον θείο του Τουγκρούλ Μπεγ το 1062. Είναι ο σημαντικότερος σουλτάνος των Σελτζουκιδών, δισέγγονος του Σελτζούκ. Το πραγματικό του όνομα ήταν Μοχάμετ Ιμπν Νταούτ, ενώ το Αλπ Αρσλάν είναι ψευδώνυμο και σημαίνει Γενναίο Λιοντάρι. Με τολμηρή και επιδέξια διοίκηση κατηύθυνε τις ενέργειες του στη επέκταση των συνόρων της σελτζουκικής κυριαρχίας. Από το 1065 στράφηκε εναντίον της βυζαντινής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία, κυρίως Καππαδοκία, Κιλικία, Αρμενία και Γεωργία. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Διογένης εξεστράτευσε εναντίον του αλλά νικήθηκε στο Μαντζικέρτ. Ήταν η σημαντικότερη νίκη στην οθωμανική ιστορία, καθώς έκτοτε τα νομαδικά τουρκμενικά φύλα βρήκαν διέξοδο και διεσπάρησαν από το εσωτερικό της Ανατολίας στην περιοχή της Μικράς Ασίας. Ο Αλπ Αρσλάν με στρατό περίπου 200.000 ανδρών, επεξέτεινε την κυριαρχία των Σελτζούκων και προς το Τουρκεστάν, ενώ υποχρέωσε τους Βυζαντινούς σε καταβολή φόρων. Πέθανε στην πόλη Μπερζέμ, όταν κάποιος αιχμάλωτος τον τραυμάτισε θανάσιμα με ξίφος, στις 15 Δεκεμβρίου 1072.
