Οι μεταναστεύσεις, που σημειώθηκαν στον ελλαδικό χώρο μέχρι τον 9οπ.Χ. αιώνα, βρίσκουν την αιτία τους στις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων από τον 12ο έως τον 9ο π.Χ. αιώνα, τα οποία απωθούσαν τμήματα των παλαιότερων πληθυσμών. Οι ομάδες των προσφύγων κατευθύνονταν είτε σε άλλες χώρες της ηπειρωτικής Ελλάδας είτε στα νησιά του Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια και στην Κύπρο. Από αντίκτυπο, σε αντίκτυπο η τάση για φυγή επεκτάθηκε και σε χώρες, όπως η Αρκαδία, και η Αττική, που επεισοδιακά μόνο είχαν να επηρεασθεί από τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων τα οποία κατέβηκαν από τον βορρά.
Οι πρόσφυγες ξεκινούσαν όπως-όπως και χωρίς συγκεκριμένο πρόγραμμα. Κάποτε αργούσαν να ριζώσουν σε ένα τόπο. Οι Κλαζομένιοι θυμούνταν ότι οι πρόγονοί τους, αφού εγκαταστάθηκαν πρώτα κοντά στην Κολοφώνα, μετανάστευσαν στην Τρωάδα και από εκεί κατέληξαν στη νότια παραλία του κόλπου της Σμύρνης.
Ως ενιαία και οργανωμένη επιχείρηση φέρεται ο αποικισμός της Λέσβου, της Τενέδου και των απέναντι μικρασιατικών παραλίων. Επικεφαλής της τοποθετούνται άλλοτε ο Ορέστης άλλοτε οι γιοι του και νεώτεροι απόγονοί του. Από τους αποίκους που πήραν μέρος μνημονεύονται κυρίως Αχαιοί της Πελοποννήσου, κατά δεύτερο λόγο οι Βοιωτοί και έπειτα άλλοι Έλληνες.
Μεταναστεύσεις Αιολόφωνων
Τα τοπικά δεδομένα, όπου κατέληξαν οι Αιολόφωνοι Έλληνες, δηλαδή η αιολική διάλεκτος, ορισμένες εορτές και μερικά ονόματα μηνών δείχνουν ότι η συμμετοχή των Αχαιών της Πελοποννήσου στον αποικισμό της Αιολίδας ήταν περιορισμένη και οι πιο πολλοί άποικοι ήταν από την προθεσσαλική Θεσσαλία.
Οι τοπικές παραδόσεις αυτής της ζώνης που σώθηκαν δεν μας δίνουν ούτε ένα όνομα θεσσαλικής πόλης ή περιοχής και δεν αναφέρουν παρά ένα μόνο όνομα αιολόφωνου φύλου, των Λαπιθών. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και το φύλο που είχε το όνομα Αιολείς στην Θεσσαλία πριν από το τέλος Μυκηναϊκής Εποχής. Έτσι εξηγείται η επέκταση του ονόματος στο σύνολο των Ελλήνων που μιλούσαν τη διάλεκτο, η οποία επικράτησε στη Λέσβο, την Τένεδο και στα απέναντι παράλια.
Μεταναστεύσεις Ιώνων
Οι μνείες που συναντούμε σε μερικά αρχαία κείμενα για την «ιωνική αποικία» που παρουσιάζεται ως μια οργανωμένη επιχείρηση με αφετηρία την Αιγιάλεια ή την Αττική και τέρμα την ιστορική Ιωνία συγκρούονται με τις τοπικές παραδόσεις των ιωνικών πόλεων που μνημονεύουν πολλές μητροπόλεις.
Η άποψη ότι όλοι οι Ίωνες της Μικράς Ασίας κατάγονται από την Αιγιάλεια γεννήθηκε στην Ιωνία. Κίνητρο της υπήρξε η αναζήτηση κοινής καταγωγής που θα εξηγούσε γιατί όλοι μιλούσαν την ίδια διάλεκτο, είχαν την ίδια φυλετική οργάνωση, τελούσαν ορισμένες χαρακτηριστικές εορτές, έδιναν τα ίδια ονόματα στους μήνες, μετείχαν σε ένα αποκλειστικά δικό τους αμφικτιονικό οργανισμό.
Η άποψη ότι όλοι οι Ίωνες ήταν άποικοι των Αθηναίων ή τουλάχιστον είχαν ξεκινήσει από την Αθήνα διακηρύχθηκε από Αθηναίους για πρώτη φορά μετά τους Μηδικούς πολέμους, με σκοπό την ηθική υποστήριξη των αθηναϊκών ηγεμονικών βλέψεων. Πάντως, ανεξάρτητα από τις αθηναϊκές διεκδικήσεις, είναι γεγονός ότι μεγάλο μέρος των Ιώνων της Βόρειας Πελοποννήσου αναπτύχθηκε πρώτα στην Αττική και έπειτα διαπεραιώθηκε στο Αιγαίο.
Οι Ίωνες απλώθηκαν στη Εύβοια, στις Κυκλάδες, στη Χίο, στη Σάμο και στα μικρασιατικά παράλια, από τη Φώκαια ως τη Μίλητο. Σε αυτές τις περιοχές επικράτησαν η ιωνική διάλεκτος, η διαίρεση των περιοχών σε Αιγικορείς, Αργαδείς, Γελέοντες, Όπλητες, οι εορτές των Απατορίων και των Μεταγενίων και χαρακτηριστικά ονόματα μηνών.
Για την χρονολογία εξάπλωσης των Ιώνων στις Κυκλάδες και στην Εύβοια διαθέτουμε πολύ λίγα στοιχεία. Για την Εύβοια γνωρίζουμε από τον Όμηρο ότι κατεχόταν από Αβάντες ως κοντά στο τέλος της Μυκηναϊκής Εποχής. Επομένως κατακτήθηκε από Ίωνες αργότερα. Η περιοχή Λευκαντί, πολύ κοντά στη Χαλκίδα μπορεί να μας δώσει κάποιες χρήσιμες ενδείξεις που δείχνουν αφίξεις ή διαβάσεις ομάδων.
Οι Ίωνες της Εύβοιας, των Κυκλάδων και της Ιωνίας μιλούσαν συγγενικά ιδιώματα, ελάχιστα παραλλαγμένα από νεωτερισμούς της πρώτης χιλιετίας π.Χ., ενώ όλα μαζί έχουν κάποιες διαφορές από την αττική παραλλαγή της ιωνικής διαλέκτου. Αυτό δείχνει ότι αυτές οι περιοχές κατακτήθηκαν από Ίωνες μέσα σε αρκετά στενά χρονικά περιθώρια.
Αχαιοί και Αρκάδες
Ο Πενθίλος, γενάρχης των Πενθιλιδών, της βασιλικής οικογένειας της Μυτιλήνης, αναφερόταν ως γιος του Ορέστη και ένας από τους αρχηγούς των Αχαιών που αποίκησαν στη Αργολίδα. Στην υπόλοιπη Λέσβο συναντώνται άλλα στοιχεία που υποδηλώνουν καταγωγή ενός μέρους των κατοίκων από τη βορειοανατολική Πελοπόννησο. Ένα γένος της Τενέδου είχε συγκρατήσει την ανάμνηση του γεγονότος ότι καταγόταν από πρόγονο που είχε έλθει από τις Αμύκλες ακολουθώντας τον Ορέστη. Αυτός ο πρόγονος θα ήταν ένας από τους Αχαιούς που εγκατέλειψαν την πόλη όταν έφτασαν οι Δωριείς στην κοιλάδα του Ευρώτα. Επειδή οι Αχαιοί μειοψηφούσαν απέναντι στους αιολόφωνους στη Λέσβο, στην Τένεδο, και στα απέναντι μικρασιατικά παράλια, οι πρώτοι αφομοιώθηκαν γλωσσικά από τους δεύτερους, αφού μάλιστα τα ιδιώματά τους είχαν μικρές διαφορές.
Αχαιοί αποίκησαν επίσης στην Ιωνία. Οι Πύλιοι, που άφησαν την πατρίδα τους, για να μην υποδουλωθούν από τους Δωριείς, μετανάστευσαν στην Κολοφώνα, την οποία και κατέκτησαν με τη δύναμη των όπλων, καταβάλοντας το ιωνικό στοιχείο που είχε προηγηθεί. Άλλα ίχνη Αχαιών είναι οι λατρείες του Αγαμέμνονα ως θεού ιαματικών πηγών στην Πύγελα και την περιοχή των Κλαζομενών. Στην Ιωνία επίσης αποίκησαν και Αρκάδες.
Περιοχή πρώιμου αποικισμού υπήρξε και η Παμφυλία, στα νότια παράλια της Μικράς Ασίας. Η διάλεκτος που μιλούσαν εκεί οι Έλληνες κατά την ιστορική εποχή ήταν ένα μείγμα αρκαδικής και δωρικής, με επικρατέστερα τα αρκαδικά χαρακτηρσιτικά. Αυτό το μείγμα δημιουργήθηκε στην ίδια την Παμφυλία από τη συνάντηση αρκαδόφωνων, που προηγήθηκαν και Δωριέων, που έφθασαν αργότερα.
Υπερπόντιες μεταναστεύσεις
Οι Δωριείς που κατέλαβαν την αργολική πεδιάδα το 1125/1120π.Χ. έδειξαν ένα εξαιρετικό δυναμισμό, κατακτώντας κατά τα μέσα του επόμενου αιώνα την υπόλοιπη Αργολίδα, καθώς και την Σικυώνα. Συνεργαζόμενοι έναν αιώνα αργότερα με τους συγγενείς τους στην Κόρινθο σε μια επιχείρηση που κατέληξε στην προσάρτιση της Μεγαρίδας, αναχαιτίστηκε όμως στα σύνορα της Αττκής. Αμέσως μετά από αυτή την αποτυχία, Δωριείς από την βορειοανατολική Πελοπόννησο μετανάστευσαν, με Αργείο αρχηγό, στην Κρήτη. Πιαθνότατα ήταν εκείνοι που προορίζονταν να εγκατασταθούν στην Αττική αν την καταλάμβαναν .
Πριν το τέλος του 10ου π.Χ. αιώνα από την ίδια περιοχή της Πελοποννήσου αποικίστηκαν η Ρόδος, η Κως και στην Καρική παραλία, η Αλικαρνασσός. Η τελευταία είχε μητρόπολη της Τροιζήνα, η Κως την Επίδαυρο και η Ρόδος το Άργος. Σε εποχή που δεν μπορεί να ορισθεί με ακρίβεια αποικίσθηκε από Αργείους και η Αστυπάλαια. Η Θήρα, η Μήλος στις Κυκλάδες, η Γόρτυς και η Λύκτος στην Κρήτη, η Κνίδος στα καρικά παράλια αναφέρονται ως σπαρτιατικές αποικίες.
Η μνεία αποίκων Δωριέων από την Επίδαυρο στην Ιωνία από τον Ηρόδοτο αποτελεί αναχρονισμό. Η τοπική παράδοση της Σάμου, όπου είχαν εγκατασταθεί Επιδαύριοι, ανέφερε ρητά ότι αυτοί ήταν Ίωνες που είχαν εκτοπισθεί από τους Δωριείς.
Τέλος, οι Μάγνητες που εγκαταστάθηκαν στην Όσσα και στο Πήλιο ίδρυσαν τρεις υπερπόντιες αποικίες, μία στην κεντρική Κρήτη, κοντά στη Φαιστό, άλλη στη Μικρά Ασία, νοτιοανατολικά από την Έφεσο, στις όχθες του Μαιάνδρου, τρίτη επίσης στη Μικρά Ασία, ανατολικά από τον κόλπο της Σμύρνης, βόρεια από το όρος Σίπυλο. Και οι τρεις έφεραν το όνομα Μαγνησία. Οι δύο μικρασιατικές αποικίες χτίστηκαν, αφού τα παράλια είχαν κατακτηθεί από Ίωνες και Αιολείς.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους