Η Λέσβος η γη της Σαπφούς, είναι ένα νησί ορεινό στο 67% της επιφάνειας του. Έχει όμως πολλά μικρά πεδινά τμήματα. Ένα χαμηλό βουνό, το Πιτυώδες όρος ανάμεσα στους κόλπους της Καλλονής, και Γέρας, συνδέει τις δύο υψηλότερες εδαφικές εξάρσεις του νησιού: τον Όλυμπο και τον Λεπέτυμνο. Τα δύο βουνά με τις προεκτάσεις τους αποτελούν τη σπονδυλική στήλη των τεσσάρων χερσονήσων από τις οποίες αποτελείται το νησί.
Η Λέσβος συγκαταλέγεται στα πλέον δασωμένα ελληνικά νησιά. Πεύκα, βελανιδιές και φυσικά ελιές καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Μυτιλήνη, που απλώνεται πάνω σε επτά λόφους με το κάστρο της να δεσπόζει στη κορυφή ενός πευκώνα.
Ο πρώτος οικισμός της στην αρχαιότητα είχε χτιστεί σε νησίδα που μέσω καναλιού επικοινωνούσε με την απέναντι ακτή. Με τα χρόνια το κανάλι έκλεισε και οι δύο κοντινές στεριές ενώθηκαν.
Οι τρείς νονοί της Λέσβου
Ο ένας Τρίοπας ήταν από τη Θεσσαλία. Εκδιώχθηκε και έφτασε στη Μικρά Ασία. Ο άλλος Τρίοπας ήταν από την Πελοπόννησο. Είχε γιο τον Ξάνθο, βασιλιά στη Τροιζήνα. Κάποια στιγμή ο Ξάνθος πήρε μαζί του κάποιους Πελασγούς και και έφυγαν μετανάστες σε ένα νησί, στο οποίο έχτισαν αποικία. Το νησί ονομάστηκε Πελασγία ή Αιολίδα, επειδή οι κατοπινοί δεν θυμούνταν να κατάγονταν από τον Τρίοπα της Θεσσαλίας ή Πελοποννήσου.
Αρκετό καιρό αργότερα ήρθαν στο νησί οι Μάκαρες. Αρχηγός τους ήταν ο Μάκαρ, γιος του Απόλλωνα και της Ρόδου, που έφυγε από το νησί επειδή σκότωσε ένα από τα αδέλφια του. Το νησί πήρε το όνομα Μακαρία.
Ο εγγονός του ποταμού Πηνειού, Λαπίθης απέκτησε ένα γιο το Λέσβο. Ο Λέσβος όταν μεγάλωσε πήρε μαζί του κάποιους Πελασγούς και πήγε σε νησί να φτιάξει αποικία. Έφτασε στη Μακαρία, ερωτεύτηκε τη Μήθυμνα, τη παντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε εκεί, δίνοντας στο νησί το τελικό του όνομα: Λέσβος.
Η Λέσβος ανά τους αιώνες
Δύο γενιές μετά τον Τρωικό πόλεμο, ένας ακόμη άποικος έφτασε στο νησί. Ήταν ο Πενθίλος, γιος του Ορέστη και της Εριγόνης. Είχε μαζί του και άλλους Αιολείς αποίκους και έγινε βασιλιάς δημιουργώντας τη δυναστεία των Πενθελιδών, που αρχικά ηγεμόνευε σε όλη τη Λέσβο. Τον 8ο π.Χ. αιώνα το νησί χωρίστηκε σε πέντε περιοχές γύρω από τις πόλεις Άντισσα, Ερεσσό, Μήθυμνα, Μυτιλήνη και Πύρρα. Περίπου πέντε αιώνες αργότερα, οι Πενθελίδες βασίλευαν ακόμα αλλά μόνο στη Μυτιλήνη.
Όμως η μακραίωνη κατοχή του θρόνου έκανε τους Πενθελίδες αλαζόνες, σκληρούς και αυταρχικούς. Ο τελευταίος των Πενθελιδών, Πενθίλος και αυτός, για ασήμαντη αφορμή έβαλε να δείρουν ένα αριστοκράτη. Ο τελευταίος όμως δεν ανέχτηκε τον εξευτελισμό, σκότωσε τον Πενθίλο και απάλλαξε την πόλη από τους βασιλιάδες. ήταν το 659π.Χ.
Στη Μυτιλήνη καθιερώθηκε αριστοκρατικό πολίτευμα με τους ευγενείς να διοικούν την πόλη μέσα από Εκκλησία του δήμου και μια Βουλή, όπου μόνο αυτοί μετείχαν. Χωρίστηκαν σε δύο κόμματα που που αντιμάχονταν μεταξύ τους αιματηρά, ώσπου το ένα επικράτησε με τα όπλα και ο αρχηγός τους, Μέλαγχρος, εγκατέστησε τυραννία.
Στα α610π.Χ. αριστοκράτες έχοντας επικεφαλής τον Πιττακό και τους Επιμενίδα και Κίκη (αδέλφια του ποιητή Αλκαίου), σκότωσαν τον τύραννο και επανέφεραν το αριστοκρατικό πολίτευμα. Οι διαμάχες ξανάρχισαν, ώσπου ένας συγγενής ή οπαδός του νεκρού τυράννου Μέλαγχρου, ο Μύρσιλο, κατάφερε να εγκαταστήσει νέα τυραννία.
Ο Πιττακός, ο Αλκαίος και οι δικοί τους ορκίστηκαν να πεθάνουν ή να σκοτώσουν τον Μύρσιλο. Αλλά βρέθηκαν και οι δυο εξόριστοι στην Πύρρα. Όταν πέθανε ο Μύρσιλος, ο Αλκαίος είχε γίνει αντίπαλος του Πιτταλού, κατηγορώντας ότι ήθελε την εξουσία για τον εαυτό του. Και οι δύο εξορίστηκαν. Οι διαμάχες όμως συνεχίζοντνα και αποφασίστηκε να κληθεί ο Πιττακός και να κυβερνήσει ως αισυμνήτης, δηλαδή ως εκλεγμένος δικτάτορας με απεριόριστες νομοθετικές εξουσίες, κατά τα πρότυπα της Αθήνας, που είχε ήδη αναθέσει ανάλογα καθήκοντα στον Σόλωνα. Ήταν το 590π.Χ.
Τα χρόνια μετά τη θητεία του Πιττακού κύλησαν ειρηνικά και παραγωγικά. Η Λέσβος γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και ευημερία, ενώ δημιουργήθηκαν πολλές αποικίες. γύρω από τη Λέσβο απλωνόταν το περσικό κράτος. Το 525π.Χ. το νησί έπεσε στα χέρια των Περσών. Μετά τη ναυμαχία της Μυκάλης (479π.Χ.), το νησί είχε απαλλαγεί από την περσική ηγεμονία. Εντάχθηκε στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία και στα 440 π.Χ. ο στόλος του νησιού συμμετείχε στην εκστρατεία των Αθηναίων εναντίον της Σάμου. Στα 428π.Χ. και ενώ μαινόταν ο Πελοποννησιακός πόλεμος, η Λέσβος αποστάτησε. Στο νησί στάλθηκαν κληρούχοι από την Αθήνα, ενώ στις πόλεις επιβλήθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα. Οι νέοι ιδιοκτήτες των αγρών, νοίκιασαν τη γη στους προηγούμενους ιδιοκτήτες τους και έφυγαν ικανοποιημένοι με τις αμοιβές τους.
Στα 415π.Χ. οι κάτοικοι της Λέσβου προσπάθησαν για άλλη μια φορά να αποστατήσουν εναντίον της Αθήνας Και πάλι απέτυχαν. Στα 404π.Χ. οι Αθηναίοι έφυγαν, αλλά ήρθαν οι Σπαρτιάτες. Στα 392π.Χ. διώχθηκαν με τη συνεργασία δημοκρατικών του νησιού και των Αθηναίων. Στα 387π.Χ. απέκτησαν αυτονομία. Μέχρι την ρωμαϊκή εποχή στο νησί εναλλάσσονταν οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες, οι Πέρσες και η αυτονομία στις πολιτειακές καταστάσεις του νησιού.
Με όλες αυτές τις περιπέτειες η Λέσβος δεν ήταν πια παλιό ευνοημένο από τους θεούς νησί. Η προοδευτική παρακμή του συνεχίστηκε ως την εποχή των μακεδονικών πολέμων με τους Ρωμαίους. Οι αιώνες μέχρι τον 9ο μ.Χ. αιώνα κύλησαν ειρηνικά με τους κατοίκους του νησιού ξεχασμένους από εχθρούς και φίλους. Η Λέσβος είχε μετατραπεί σε τόπο εξορίας επιφανών ανεπιθύμητων αντιπάλων του εκάστοτε Βυζαντινού αυτοκράτορα.
Η πρώτη επιδρομή των Σαρακηνών έγινε το 821. Η δεύτερη στα 881 και η τρίτη στα 1055. Στα 1084, οι Σαρακηνοί ξαναφάνηκαν και έμεινα αυτή τη φορά. Στα 1151 σταυροφόροι λεηλατούν το νησί. Στα 1204 στο νησί εγκαθίστανται Βενετοί. Οι Βυζαντινοί τους έδιωξαν. Οι πειρατές και οι λεηλασίες δεν έλειψαν από το νησί. Στα 1333, το κυρίευσαν οι Γενουάτες. Την ξαναπήραν οι Βυζαντινοί.
Ο Ιωάννης Παλαιολόγος για να καταφέρει να ανέλθει στο θρόνο ζήτησε τη βοήθεια ενός τυχοδιώκτη από τη Γένοβα, του Φραγκίσκου Γατελούου. Εκείνος του τις πρόσφερε και ως ανταμοιβή πήρε στα 1355 τη Λέσβο. Έμεινε ηγεμόνας του νησιού ως το θάνατο του, είκοσι χρόνια μετά. Ευνόησε τους γάμους μεταξύ Βυζαντινών και Φράγκων, καλλιέργησε καλές σχέσεις με τους αυτοκράτορες Κωνσταντινούπολης και Τραπεζούντας, καθώς και με επιφανείς ντόπιες οικογένειες του νησιού. Ακόμη διατήρησε τους βυζαντινούς νόμους. Η οικονομική άνθηση που πέτυχε έφερε πλούτο στο νησί.
Οι Γατελούζοι συνέχισαν να διοικούν το νησί και μετά το θάνατο του Φραγκίσκου. Ένιωθαν πια Βυζαντινοί. Πλήρωναν τακτικά φόρο υποτέλειας στον Μουράτ Α’ και συνέχιζαν τη ζωή τους ανενόχλητοι. Δύο χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης ο Μωάμεθ ο Πορθητής πήγε να πάρει τη Λέσβο, αλλά απέτυχε. Επτά χρόνια αργότερα προσπάθησε πάλι. Αυτή τη φορά πολιόρκησε την πόλη της Μυτιλήνης επί 27 ημέρες. Την 27η ο ηγεμόνας, Νικόλαος Γατελούζος, αναγκάστηκε να παραδώσει το νησί. Πολλές οικογένειες προκρίτων μεταφέρθηκαν στην Πόλη.
450 χρόνια μετά, το 1912, η Λέσβος ήταν και πάλι ελεύθερη και ελληνική.