Κριτίας και Ιππίας

Ο Αθηναίος σοφιστής Κριτίας ήταν ένας από τους τριάκοντα που πήραν την εξουσία μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Καταγόταν από τους πλέον εξέχοντες της αριστοκρατικής παράταξης της Αθήνας. Ο Ιππίας ο Ηλείος ήταν σοφιστής και φιλόσοφος, μαθητής του Ηγησίδαμου.

Ο Κριτίας

Κατά τον Φιλόστρατο, ο Κριτίας δεν ήταν κακός επειδή κατέλυσε τον δήμο, διότι αυτός ο δήμος είχε μέσα του στοιχεία αυτοκαταστροφής, αλλά επειδή ήταν επηρμένος, αφ’ ενός και αφ’ ετέρου δεν ακολουθούσε τον νόμο. Μπορεί να θεωρηθεί κακός γιατί ήταν φιλολάκων, δηλαδή ήταν φίλος των Λακεδαιμονίων, παρά των Αθηναίων, και ξεπερνούσε τους τριάκοντα στις ωμότητες. Ο Κριτίας είχε φιλικές σχέσεις με τον Σωκράτη, μάλιστα ήταν εκείνος που του πρότεινε να δραπετεύσει ότι ο φιλόσοφος ήταν έγκλειστος στη φυλακή με την κατηγορία της διαφθοράς των νέων.

Διασώζονται αποσπάσματα από τα έργα του: Απόσπασμα Εξάμετρον, Ελεγεία, Εις Αλκιβιάδην, Πολιτεία Λακεδαιμονίων, Μαρτυρία έργων, Τέννης, Ραδάμανθυς, Πειρίθοος, Σίσυφος, Σατυρικός.

Ο Κριτίας ήταν εξάδελφος του Πλάτωνα, και ο τελευταίος στον διάλογο του Πρωταγόρας τον παρουσιάζει ως εκείνον που ενδιαφέρεται για την κατάπαυση των φιλονεικιών. Επίσης στον Χαρμίδη, ο Κριτίας έχει ενεργό μέρος στη συζήτηση περί της σωφροσύνης. Τέλος, δεν πρέπει να μην θεωρηθεί ως εξαιρετικής σημασίας το γεγονός ότι με το όνομα του συνδέεται ένας διάλογος που απλώνει την ιστορία των Αθηναίων 9000 χρόνια πίσω, όταν συνέβη ο πόλεμος αυτών με τους Άτλαντες. Κατά την έννοια αυτή, ίσως τον συνδέει ο Πλάτων με την εποχή που υπήρχε πραγματική πολιτεία και όχι αυτή που έστειλε στον άλλο κόσμο τον αγαθό και υπάκουο στους νόμους Σωκράτη.

Ο Κριτίας δίδασκε μεταξύ άλλων, αιώνες πριν τον Μαρξ, ότι η θρησκεία είναι εφεύρεση των πολιτικών, που αποσκοπούσε στην υποταγή των υπηκόων τους, πράγμα που σημαίνει ότι ο ισχυρότερος μπορεί να επιβάλλει το δίκαιο του. Θεωρήθηκε ως πρότυπο φιλοσοφικού ύφους, από από όπου το κριτιάζειν σημαίνει να να μιλά κανείς όπως ο Κριτίας.

Ο Ιππίας

Ο Ιππίας, στο έργο του Μεγάλη Τέχνη, δίδασκε τον τρόπο, με τον οποίο ο ρήτορας κατορθώνει να διεγείρει την ψυχή του ακροατή. Ο Ιππίας πρέπει να θεωρηθεί ως οικουμενικός διδάσκαλος, εφόσον ασχολήθηκε με την Γραμματική, τη Ρητορική, τη Διαλεκτική, αλλά και με την Αριθμητική, την Μουσική, τη Γεωμετρία και την Αστρονομία. Όσον αφορά το δίκαιο ο Ιππίας υποστήριξε ότι η φύση ενώνει τους ανθρώπους αντίθετα ο νόμος τους διαχωρίζει. Ωστόσο, παρουσιάζεται από τον Πλάτωνα ως ματαιόδοξος και αλαζόνας.

Θεωρούσε ότι οι σοφοί έχουν μεταξύ τους συγγένεια, έτσι ώστε όλοι να εκλαμβάνονται ως πολίτες ενός ενιαίου κράτους. Αυτήν την ιδέα υποστήριξαν αργότερα οι Κυνικοί και μέσω των Στωικών πέρασε και στη ρωμαϊκή πολιτεία.