Κομφούκιος

Ο γίγαντας της κινέζικης φιλοσοφίας είναι ένας φιλόσοφος, που ονομάζεται Κουνγκ Φου Τσε -ο δάσκαλος, δηλαδή, Τσε- ή αλλιώς, Κομφούκιος. Ο Κομφούκιος γεννήθηκε τον 6ο αιώνα, έζησε όμως πιο πολύ τον 5ο π.Χ. αιώνα και τότε έδρασε και στη διάρκεια της ζωής του υπήρξε δημόσιος υπάλληλος. Προερχόταν από μία οικογένεια εκπεσμένων αριστοκρατών και έζησε σε μία εποχή -και αυτός και ο Λάο Τσε– η Κίνα ήταν σε μεγάλη αναταραχή, διότι τότε η Κίνα δεν ήταν ενιαία. Αποτελείτο από πολλά βασίλεια, αντιμαχόμενα και υπήρχε βία και ένα αίσθημα καταστροφής, που επηρέασε αυτούς τους δύο στοχαστές.

Ο Λάο Τσε απάντησε στην δύσκολη κατάσταση λέγοντας ότι: «τα πολιτικά πράγματα άφησε τα, ό,τι είναι θα γίνει, κοίτα τον εσωτερικό σου κόσμο», ενώ ο Κομφούκιος απάντησε αντιστρόφως: «ότι η κοινωνία μάς ενδιαφέρει πάρα πολύ». Διότι, κατά τον Κομφούκιο, αν η κοινωνία λειτουργεί καλά, τόσο περισσότερο μπορεί ο άνθρωπος μέσα σ’ αυτήν να βελτιώνεται, να ανθεί και να αναδεικνύει αρετές.

Αντιθέτως, σε μια βρώμικη, διεφθαρμένη, σαπισμένη κοινωνία ο άνθρωπος με δυσκολία μπορεί να κρατηθεί στην αρετή και επομένως κατρακυλά και εκείνος στον βούρκο και, έτσι, όλοι μαζί φτάνουν στο επαίσχυντο τέλος. Ο Κομφούκιος είναι πολιτικός επιστήμονας. Ο Κομφούκιος μελετώντας και αναλύοντας την κοινωνία και μέσω της κοινωνίας πηγαίνει στον άνθρωπο, γιατί η κοινωνία είναι άνθρωποι. Ο Κομφούκιος πρώτα πρώτα μελετά την κοινωνία και στη συνέχεια συζητά τον άνθρωπο μέσα στην κοινωνία.

Ο Κομφούκιος ενδιαφέρθηκε πολύ για την κοινωνία, διότι ο ίδιος, όντας δημόσιος υπάλληλος, εξετίμησε πάρα πολύ την αξία της διοίκησης. Ο Κομφούκιος πιστεύει στη διοίκηση. Πιστεύει ότι το ανθρώπινο είδος, για να μπορεί να λειτουργήσει, χρειάζεται διοίκηση. Χρειάζεται διοίκηση ο ίδιος ο άνθρωπος, ο καθένας μας τον εαυτό μας, τη ζωή μας, τη διοικούμε. Χρειάζεται διοίκηση η οικογένεια. Μια οικογένεια είναι μια μικρή κοινωνία. Πρέπει να υπάρχουν κανόνες, πρέπει να υπάρχει εποπτεία, πρέπει να διοικείται. Ποιος είναι εκείνος ο οποίος διοικεί την οικογένεια; Στην κοινωνία της εποχής εκείνης και στις περισσότερες κοινωνίες μέχρι σήμερα, είναι ο πατέρας, άρα ο πατέρας έχει την ευθύνη της διοίκησης της οικογένειας. Αλλά και μέσα στην οικογένεια και η μητέρα έχει κομμάτι της ευθύνης της διοίκησης και βέβαια ο καθένας μέσα στην οικογένεια έχει τον ρόλο του.

Το χωριό πώς διοικείται; Από την κεφαλή του χωριού, την οποία την ψηφίζει ή με κάποιον τρόπο τοποθετείται και εκείνος ρυθμίζει αυτό τον τομέα. Κάθε τομέας εργασίας, για να λειτουργεί, πρέπει να διοικείται. Πρέπει να έχει διευθυντή, ο οποίος να παρακολουθεί, να εποπτεύει, να βλέπει ποιος εργάζεται, ποιος δεν εργάζεται. Και φυσικά, σύμφωνα με την παρατήρησή του, ούτε το κράτος μπορεί να λειτουργήσει χωρίς διοίκηση. Έτσι, για τον Κομφούκιο, ένα σημαντικό κομμάτι των στοχασμών του είναι η διοίκηση και πώς αυτή μπορεί να είναι σωστή, ακέραια, έντιμη και αποτελεσματική.

Για τον Κομφούκιο, μία είναι η αθανασία: η εντιμότητα. Για τον Κομφούκιο, δεν υπάρχει τίποτα πιο σπουδαίο στη ζωή από την ακεραιότητα, την εντιμότητα, την ειλικρίνεια, την αποφυγή κάθε στρεψοδικίας, την αλήθεια, την απόλυτη αποχή από οποιαδήποτε ληστρική δράση και, κυρίως, κάθε αποχή από οποιαδήποτε ληστρική δράση που μπορεί να αφορά το σύνολο. Ο κάθε άνθρωπος, ζώντας μέσα στην κοινωνία, έχει υποχρεώσεις απέναντί της.

Η κοινωνία ζητάει από τους πολίτες φόρους και επομένως, οι πολίτες πρέπει να πληρώνουν τους φόρους τους. Διότι, πληρώνοντας τον φόρο βοηθάς την κίνηση της κοινωνίας, αν δεν πληρώνεις τον φόρο σου, τότε κλέβεις την κοινωνία, κλέβεις τους υπόλοιπους της κοινωνίας, διότι, αφήνεις τους άλλους να πληρώνουν τον φόρο, εσύ δεν πληρώνεις τον φόρο, ενώ τρυγάς τα αγαθά που σου προσφέρει η κοινωνία μέσω του φόρου, διότι, η κοινωνία παίρνει τον φόρο για να κτίσει δρόμους, να κτίσει σχολεία, να κτίσει νοσοκομεία και εσύ, μην πληρώνοντας τους φόρους, κλέβεις στην ουσία εκείνους που πληρώνουν τους φόρους, άρα την κοινωνία. Εσύ, μη πληρώνοντας φόρους, είσαι ένας κλέφτης.

Όμως, πηγαίνει και στην απέναντι πλευρά και λέει ότι κλέφτης δεν πρέπει να είναι και ο διοικών. Δηλαδή, πρέπει να βάζει τέτοιους φόρους που να είναι δίκαιοι, ούτως ώστε οι άνθρωποι να αισθάνονται υποχρέωση να πληρώσουν αυτόν τον φόρο. Άρα, δεν έχει τη ματιά του μόνο στη μια πλευρά. Έχει τη ματιά στη διοίκηση και στον διοικούμενο. Ο Κομφούκιος δίνει μεγάλη έμφαση στη διοίκηση και πιστεύει ότι πρέπει ο κάθε άνθρωπος να έχει σεβασμό στη διοίκηση, σεβασμό στον πατέρα του, σεβασμό στη διοίκηση του χώρου εργασίας του, στη διοίκηση της ευρύτερης κοινωνίας του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν ασκεί συνεχή κριτική στη δράση της διοίκησης, είτε είναι η οικογένειά του είτε είναι κάθε μορφή ομάδας.

Διότι, ο Κομφούκιος λέει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην υπάρχει διοίκηση. Ο Κομφούκιος, κατά κάποιον τρόπο, θεοποιεί την έννοια της διοίκησης και επειδή θεοποιεί την έννοια της διοίκησης, θεοποιεί, επίσης, την έννοια της ευθύνης, του καθήκοντος και της εργατικότητας. Μέσω της δημιουργίας ο άνθρωπος παραμένει αξιοπρεπής και έτσι, μπορεί να είναι ευγενής, μπορεί να στήσει τον κόσμο του. Και η εργατικότητα αφορά όλους: από τον αυτοκράτορα μέχρι τον τελευταίο χωρικό της Κίνας. Ο Κομφούκιος δεν ξεχωρίζει ταξικά κανέναν, θεωρεί ότι είναι σπουδαίος όποιος είναι έντιμος, ευγενής, φιλομαθής, εργατικός, αξιοπρεπής. Αν ένας αυτοκράτορας δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι ένα σκουλήκι του πεταματού. Αν ένας αυτοκράτορας έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι θαυμαστός.

Αν ο τελευταίος εργάτης έχει τα χαρακτηριστικά της ευθύνης, της αίσθησης του καθήκοντος, της εργατικότητας, της ευγένειας, της αγάπης, της εντιμότητας, είναι ένα διαμάντι, φωτίζει την κοινωνία. Αν ένας άλλος εργάτης είναι ένα χυδαίο υποκείμενο, είναι ένας ασήμαντος άνθρωπος. Ο Κομφούκιος είναι εκείνος, ο οποίος είπε: «Όποιος αγαπά τη δουλειά του, ποτέ του δεν εργάζεται». Είναι μία σπουδαία φράση του Κομφούκιου. Όπως δικιά του φράση είναι: «Να μην κάνεις ποτέ στον άλλον αυτό που δεν θα ήθελες ο άλλος να κάνει σε σένα». Ο Κομφούκιος έχει συλλήψεις σε κάθε πλευρά της ζωής και κυρίως στην πλευρά η οποία σχετίζεται με το ήθος και την εργατικότητα. Και γι’ αυτό, πιστεύει πολύ στην ιστορία, πιστεύει στη φιλομάθεια και στην ιστορία, να ξέρεις τι έγινε στο παρελθόν και να σέβεσαι το παρελθόν και όσους έδρασαν στο παρελθόν.