Εκτός από τον φιλελευθερισμό, στον 19ο αιώνα, παρουσιάστηκε και μια άλλη πλευρά του ρομαντισμού, που ονομάστηκε «κομμουνισμός» ή «σοσιαλισμός», ανάλογα με την εποχή, διότι για κάποιες εποχές αυτό που σήμερα εμείς ονομάζουμε «κομμουνισμό» το εξέφραζε η λέξη «σοσιαλισμός», που θεωρούνταν πιο ακριβής.
Και τα δύο είχαν τη βάση τους στη γερμανική πλευρά αυτή τη φορά, όπου δύο στοχαστές, ο Μαρξ και ο Ένγκελς μελέτησαν την Ιστορία, τις καταστάσεις, την ελεύθερη οικονομία, τον καπιταλισμό και τον καπιταλιστικό κόσμο. Γύρισαν πίσω στο παρελθόν, μελέτησαν τις κοινοκτημονικές καταστάσεις της προγεωργικής εποχής, μελέτησαν κοινοκτημονικές πλευρές της ζωής σε ζώσες περιοχές του κόσμου, όπου παρέμεναν ακόμη λαοί και έθνη και φυλές κυνηγετικές ή καρποσυλλεκτικές.
Και σκέφτηκαν ότι η πολιτική λύση του μέλλοντος του κόσμου είναι η κοινοκτημοσύνη. Και στη μία και στην άλλη πλευρά η σύλληψη είναι ρομαντική, ανήκει στον Ρομαντισμό του 19ου αιώνα. Δηλαδή, η επιστροφή στο παρελθόν, η άντληση σοφίας από αυτό για να προχωρήσω στο μέλλον.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς λοιπόν πίστεψαν ότι δίνουν την απάντηση στον καπιταλισμό, τον οποίον θεώρησαν σαν μη ουμανιστικό, σαν εχθρικό προς τον άνθρωπο σύστημα και πίστεψαν ότι η λύση είναι η κοινοκτημοσύνη, την οποία θα έπαιρναν στα χέρια τους οι εργάτες, μέσα από τη διάλυση και τη σήψη του καπιταλιστικού συστήματος και έτσι θα δημιουργούνταν κοινωνίες, οι οποίες θα διαχειρίζονταν με κεντρικό τρόπο τον πλούτο που παρήγαγαν, έτσι ώστε να δίνουν στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.
Ο κομμουνισμός στην αρχή δεν ήταν γνωστός. Λίγοι διανοούμενοι, λίγοι λόγιοι ήρθαν σε επαφή με τις σκέψεις του Μαρξ και του Ένγκελς. Σταδιακά δημιουργήθηκε ένα κλίμα, ομάδες οι οποίες θα μελετούσαν και θα συζητούσαν. Εξαρχής στον κομμουνισμό συνέβη ό,τι και στον χριστιανισμό: πάρα πολλές ομάδες και απόψεις, ήδη στον 19ο αιώνα δημιουργήθηκαν διάφορες ερμηνείες και απόψεις, και άρχισε ο κομμουνισμός να εμπνέει. Ενέπνευσε, κυρίως άτομα μόρφωσης και καλλιέργειας, κυρίως υψηλών και μεσαίων στρωμάτων, οι οποίοι έκαναν και προπαγάνδα μέσα στα εργοστάσια και στους εργασιακούς χώρους για να κερδηθεί η εργατική τάξη. Σύμφωνα με τη θεωρία, η εργατική τάξη θα ήταν πρωτοπόρα και θα ανέτρεπε τις καταστάσεις.
Η πλευρά της κοινοκτημοσύνης δεν είναι καινούρια στην Ευρώπη, ούτε καν καινούρια στον ίδιο τον κόσμο της ελεύθερης αγοράς και της ελεύθερης οικονομίας. Ο όρος κομμουνισμός, προέρχεται από τη λέξη «commune» (κομιούν=κοινότητα). Δείχνει ακριβώς αυτή την κοινοκτημονική πλευρά και αυτή είναι παλιά όσο ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος υπήρξε για τεράστιο διάστημα της ζωής του κοινοκτημονικός, απέκτησε ιδιοκτησία με τη Γεωργική Επανάσταση και έτσι άλλαξαν οι συντεταγμένες της ζωής του, αλλά παρέμενε πάντοτε σε κάποιες του πλευρές και κάποιες του τάσεις κοινοκτημονικός.
Τα μοναστήρια στον χριστιανισμό και στον βουδισμό είναι κοινοκτημονικά. Ο χριστιανισμός στη γένεσή του είχε βαθιές κοινοκτημονικές, ως φαίνεται, πλευρές. Σε αιρέσεις του χριστιανισμού, όπως Βογόμιοι, Αλβιγηνοί, Καθαροί, Λόλαρντς (Lollards) και Λέβελερς (Levellers) στην Αγγλία, διεκδικούσαν την κοινοκτημοσύνη. Και πολλοί από τους προτεστάντες διανοητές ήταν κοινοκτημονικοί ή υποστήριζαν τον κοινοκτημονισμό, κυρίως στις καλβινιστικές τάσεις.
Σήμερα υπάρχουν ομάδες προτεστάντικες, καλβινιστικές, οι οποίες ζουν κοινοκτημονικά, όπως οι Άμις (Amish) κ.λπ. Δεν είναι κάτι καινούριο η κοινοκτημοσύνη. Η σύλληψη που συγκρότησαν ο Μαρξ κι ο Έγκελς ήταν μια παλιά ιδέα πάνω σε κάτι που συμβαίνει στην τρέχουσα εποχή και που επρόκειτο επαναστατικά να αλλάξει τα πράγματα.
Ο κοινοκτημονισμός και ο κομμουνισμός απέκτησε γρήγορα αρκετές ομάδες οπαδών στη Γαλλία, γι’ αυτό και η πρώτη φορά που παρουσιάζεται κομμουνιστική δράση, κομμουνιστική εξέγερση, είναι στη Γαλλία του 1871 όταν οι Γερμανοί, με τον Όττο φον Μπίσμαρκ, εισβάλουν στη Γαλλία, κατανικούν τους Γάλλους, φτάνουν έξω από το Παρίσι, και συνάπτεται μία ταπεινωτική συνθήκη Γαλλίας-Γερμανίας. Ταπεινωτική για την πλευρά της Γαλλίας, ενώ οι Γερμανοί κερδίζουν πρώην γαλλικά εδάφη όπως η Αλσατία κι η Λωρραίνη, και ενώνονται σε μία εθνική χώρα.
Στο Παρίσι, εκείνη τη στιγμή, συνέβη μία τρίμηνη επανάσταση, η οποία ονομάζεται «Κομμούνα», ακριβώς διότι η καρδιά της ήταν κομμουνιστές. Αυτοί κατέλαβαν το Παρίσι για τρεις περίπου μήνες και στη συνέχεια καταπνίγηκε όλος αυτός ο κύκλος από τον γαλλικό στρατό με πάρα πολλά θύματα. Έτσι στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ο κομμουνισμός παύει να ‘ναι μόνο μία πλευρά συζήτησης κάποιων μυημένων και κάποιων προβληματισμένων στην κατεύθυνση αυτή, αλλά αποκτά και σάρκα και οστά στη Γαλλία.
Η εναρκτήρια αυτή δράση του κομμουνισμού θα βρει συνέχεια κυρίως στον 20ό αιώνα. Αν και στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα Γάλλοι κομμουνιστές, Γερμανοί κομμουνιστές, Άγγλοι κομμουνιστές, Ρώσοι κομμουνιστές, αρχίζουν να παρουσιάζονται σε κάποιες δράσεις μέσα στις κοινωνίες τους, αλλά εκείνο που θα κάνει τη διαφορά θα είναι η δημιουργία του πρώτου κομμουνιστικού κράτους στη Γη που συμβαίνει στη χώρα της Ρωσίας·
Η Ρωσία είχε μεγάλη επαφή με την κοινοκτημοσύνη μέσω των κοινοτήτων των αγροτικών, των μουζίκων, στα εκτεταμένα κτήματα των βογιάρων, και βεβαίως στα ορθόδοξα μοναστήρια. Άρα, υπήρχε μία λαϊκή βάση και παράλληλα η Ρωσία του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα παρουσίαζε δραστήριες ομάδες οι οποίες αν δεν ήταν κομμουνιστικές εμπεριείχαν πλευρές κομμουνιστικής σύλληψης, όπως οι ναρόντνικοι (народники), οι οποίες πολλές φορές υιοθετούσαν και μεθόδους τρομοκρατικές για να πετύχουν τους στόχους τους και να φέρουν στο προσκήνιο τα αιτήματά τους.