Κίμωλος, ο επικίνδυνος σκόπελος του Αρχιπελάγους

«Κίμωλος» είναι το νησί που πήρε το όνομα του από την Αρζεντιέρα τον καιρό που βρέθηκαν ορυχεία αργύρου. Βλέπουμε ακόμη τα υπολείμματα εργαστηρίων και φούρνους όπου επεξεργάζονταν το μέταλλο αυτό.

Σήμερα ποιος θα τολμούσε να ξαναρχίσει τις εργασίες χωρίς την άδεια των Τούρκων. Και οι Τούρκοι, με το πρόσχημα ότι οι κάτοικοι του νησιού θα αποκόμιζαν κέρδη, δε δίστασαν να τους γονατίσουν με φόρους. Οι κάτοικοι της Χώρας πιστεύουν ότι τα ορυχεία βρίσκονται προς την πλευρά που βλέπει τα Πολλώνια, ένα μικρό λιμάνι της νήσου Μήλου. Τα νησιά αυτά είναι σε απόσταση ενός μιλίου από ακρωτήρι σε ακρωτήρι, σύμφωνα με τους γεωγράφους, ενώ η διαδρομή είναι διπλάσια. Το λιμάνι της Κιμώλου είναι μικρό και όχι αρκετά βαθύ για τα μεγάλα πλοία που μένουν αρόδο νοτιοανατολικά του νησιού Πολίνος, γνωστό στους Φράγκους με το όνομα Καμένη.

Υπάρχει μόνο ένα κακοφτιαγμένο χωριό μέσα στην Κίμωλο, ενώ το νησί, που είναι πολύ ξερό και με άγονα βουνά τριγύρω, έχει μόλις δεκαοχτώ μίλια περιφέρεια. Σπέρνουν κριθάρι και βαμβάκι μόνο στα περίχωρα του χωριού. Πίνουν κρασί από τη Μήλο και νερό από στέρνες, επειδή δεν υπάρχει ούτε μία πηγή σε όλο το νησί, εκτός από μερικά άχρηστα πηγάδια. Τα αμπέλια δίνουν σταφύλια μόνο για φαγητό. Οι Βενετοί έκοψαν όλα τα ελαιόδεντρα στους πολέμους τους με τους Τούρκους.

Το νησί έγινε πάμφτωχο από τότε που ο σουλτάνος δεν ανέχεται πια Γάλλους κουρσάρους στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κίμωλος ήταν τόπος συνάντησης τους και ξόδευαν σε γλέντια ό,τι είχαν λεηλατήσει από τους Τούρκους. Η Κίμωλος είναι ο επικίνδυνος σκόπελος του Αρχιπελάγους, αλλά πρέπει να είναι κανείς πολύ ανίκανος για να ναυαγήσει εξαιτίας του.

Όλη η επιχειρηματικότητα του νησιού στρέφεται γύρω από αυτό το χωρίς λεπτότητα είδος διασκέδασης που δεν αρμόζει παρά μόνο σε ναύτες. Οι γυναίκες ασχολούνται μόνο με την παραγωγή βαμβακερών καλτσών και τον έρωτα. Οι κάλτσες τους, αν και όχι ιδιαίτερα καλές, τροφοδοτούν τα γειτονικά νησιά. Οι άντρες αφιερώνονται στη θάλασσα και γίνονται καλοί καπετάνιοι.

Όσο για τη θρησκεία, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της Κιμώλου είναι της ελληνικής πίστης και οι εκκλησίες τους διαθέτουν μια εικοσάδα από μικρές καμπάνες, προνόμιο καθόλου ευκαταφρόνητο σε εδάφη Τούρκων. Οι Λατίνοι είναι λίγοι σε αριθμό σε αυτό το μικρό νησί και δεν είναι καλύτεροι από τους Έλληνες.

Η Λατινική Εκκλησία εξυπηρετείται από ένα βικάριο του επισκόπου Μήλου, της οποίας η Κίμωλος είναι το προάστιο. Η Δικαιοσύνη απονέμεται από έναν μετακινούμενο δικαστή που είναι ο μόνος μουσουλμάνος στην Χώρα. Συνήθως δεν έχει ούτε υπηρέτη ούτε υπηρέτρια και δεν θα τολμούσε να υψώσει τον τόνο της φωνής του από φόβο μη βάλουν πειρατές να τον απαγάγουν.

Για την Κίμωλο δεν αναφέρεται τίποτα στην αρχαία ιστορία.Το νησί ακολουθούσε πάντα τη μοίρα της Μήλου. Κατά την ανατροπή της αυτοκρατορίας των Ελλήνων από τους Λατίνους, ο Μάρκος Σανούδος, Ενετός ευγενής, την ένωσε με το δουκάτο της Νάξου και μερικά άλλα γειτονικά νησιά. Στη συνέχεια ενεπλάκη μέσα στις κτήσεις ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα.

Παρά τη φτώχεια της Κιμώλου σήμερα οι Τούρκοι εισπράττουν χίλια τάλιρα για κεφαλικό φόρο και για άμεσο φόρο που συνιστά το 1/4 του συνόλου των προϊόντων. Εκτός αυτών των φόρων, οι κάτοικοι δίνουν ακόμη 300 ή 400 αξιωματικούς του καπουδάν πασά που έρχονται να απαιτήσουν τόσο το κεφαλικό φόρο όσο και τον άμεσο.

Δύο πράγματα ενδιαφέρουν τη φυσική ιστορία σε αυτό το νησί: η κιμωλική γη και τα φυτά. Για τα ορυχεία αργύρου δεν γίνεται πια λόγος. η κιμωλική γη, που ενδιέφερε τόσο τους αρχαίους, και που έφερε το όνομα του νησιού, είναι μία άσπρη κιμωλία, αρκετά βαριά και άγευστη, γεμάτη από λεπτή άμμο που γίνεται αισθητή κάτω από το δόντι. Είμαι σίγουρος ότι αυτό το είδος κιμωλίας δεν διαφέρει από αυτήν που βρίσκεται στα περίχωρα του Παρισιού, παρά το ότι η τελευταία είναι περισσότερο λιπαρή και σαπουνοειδής. Για το λόγο αυτό απορρυπαίνει και λευκαίνει τα ρούχα. Το καθάρισμα είναι-δεν είναι αρκετά καλό, αλλά κάνει οικονομία στο σαπούνι. Νομίζω ότι οποιαδήποτε κιμωλία θα καθάριζε το ίδιο καλά. Η μόνη προφύλαξη αναφορικά με αυτή της Κιμώλου, θα ήταν η αφαίρεση της χοντρής άμμου και των χαλικιών που τρυπούν τα ρούχα. Τελικά οι νησιώτες δεν έχουν άλλο απορρυπαντικό, ενώ και η χρήση του είναι πανάρχαια στην πατρίδα τους. Ο Πλίνιος βεβαιώνει ότι το χρησιμοποιούσαν για να πλένουν τα υφάσματα.

Joseph Pitton de Tournefort