Κέα και Κύθνος (1600π.Χ.-…)

Με κοινή γεωλογική και ιστορική πορεία, εδώ και 35 εκατομμύρια χρόνια, η Κέα (Τζια) και η Κύθνος αποτελούν το βορειοδυτικό «σύνορο» των Κυκλάδων, πολύ κοντά στην Αττική.

Μόλις δώδεκα μίλια χωρίζουν την Κέα από την ηπειρωτική χώρα. Πρωτεύουσα της Κέας είναι η Ιουλίς ή Χώρα, στη θέση της ομώνυμης αρχαίας (πατρίδας του λυρικού ποιητή Σιμωνίδη), στο εσωτερικό του νησιού, 6,5 χλμ από το λιμάνι της Κορησσίας. Οικισμοί της Κέας είναι: οι Βουρκάρι, Κούνδουρος, γειτονικά στην αρχαία Καρθαία, Οτζιάς και Πήσσες.

Η πρωτεύουσα της Κύθνου, Μεσαριά ή Χώρα, είναι χτισμένη στο εσωτερικό του νησιού, στην πλαγιά λόφου, όπως και το κεφαλοχώρι, Δρυοπίδα. Λιμάνι του νησιού είναι ο Μέριχας, στη δυτική ακτή, 7 χλμ από τη χώρα. Παράλιοι οικισμοί της Κύθνου είναι οι: Άγιος Δημήτριος, Άγιος Στέφανος, Λεύκες, Λουτρά, Παναγιά Κανάλα.

Η Κέα και η Κύθνος κατοικημένες από τη εποχή του Λίθου (5000π.Χ.), ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό στα πρώιμα χρόνια. Η Κέα ήταν αρκετά ανεπτυγμένη κατά τη διάρκεια της Μεσοκυκλαδικής περιόδου, όπως φανερώνουν τα ευρήματα στην Αγία Ειρήνη όπου εντοπίστηκε ύψους 1,5 μ. πήλινο άγαλμα που πρέπει να παριστάνει γυναικεία θεότητα.

Στην περιοχή έδρασε ο μυθικός Αρισταίος, γιος του θεού Απόλλωνα και της νύμφης Κυρήνης (κόρης του ποταμού Πηνειού) που ανατράφηκε με αμβροσία και νέκταρ από τις Ώρες και τις Χάριτες. Επινόησε τη μελισσοκομία και τις ελαιοφυτείες κι έσωσε τα νησιά από την ξηρασία, προσφέροντας πλούσιες θυσίες στον αρχηγό των θεών, Δία. Αυτού γιος ήταν ο κυνηγός Ακταίονας που είχε την κακοτυχία να δει γυμνή την θεά Άρτεμη. Η θεά τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και τον κατασπάραξαν τα σκυλιά του, τα οποία δεν μπορούσαν να τον αναγνωρίσουν.

Τον 16ο π.Χ. αιώνα, στο νησί έφτασαν και εγκαταστάθηκαν Αρκάδες. Σε αυτούς πρέπει να ανήκουν ο ναός της πρώιμης Υστεροελλαδικής περιόδου, ερείπια πολυγωνικών τειχών και ο προϊστορικός οικισμός που έχουν εντοπιστεί στο νησί. Τον ίδιο καιρό, Δρύοπες με αρχηγό τον Κύθνο αποίκισαν το γειτονικό νησί που από τότε πήρε το όνομα του οικιστή.

Γύρω στον 12ο π.Χ. αιώνα, Λοκροί από τη Ναύπακτο με αρχηγό τον Κέω έφτασαν στην Τζιά που, από τότε ονομάστηκε Κέα. Στην Κύθνο εγκαταστάθηκαν Ίωνες και ίδρυσαν πόλη που έγινε πρότυπο καλά οργανωμένης πολιτείας.

Την μεγάλη της ακμή η Κέα τη γνώρισε στους κλασικούς χρόνους, αν και έγινε γνωστή για τον περιβόητο νόμο «Κείων νόμιμον» που επέβαλε στους κατοίκους να αυτοκτονούν πίνοντας κώνειο, μόλις έφταναν στην ηλικία των εβδομήντα χρόνων.

Στα βυζαντινά χρόνια, η Κέα περιέπεσε σε παρακμή. Στα 1296, την κατέλαβαν οι Βενετοί. Εξελίχθηκε σε φωλιά πειρατών που λυμαίνονταν το Αιγαίο. Η Κύθνος γνώρισε τον μεσαίωνα περίοδο ακμής ως φέουδο Φράγκων. Στα 1500 την χτύπησε πανώλης, αλλά συνήλθε γρήγορα.

Κέα και Κύθνος μετείχαν στην επανάσταση του 1770 κι από τις πρώτες στον ξεσηκωμό του 1821. Περιήλθαν στο ελληνικό κράτος με την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του, το Φεβρουάριο του 1830.

Στα 1862, η Κύθνος έγινε τόπος θυσίας αντιμοναρχικών πατριωτών που αντιμάχονταν την δεσποτισμό του Όθωνα. Στο νησί είχαν μεταφερθεί εξόριστοι, πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι. Τον Φεβρουάριο, μετά από επανάσταση που εκδηλώθηκε στη Σύρο, μια ομάδα αντιμοναρχικών έχοντας επικεφαλής τον υπολοχαγό Νικόλαο Λεωτσάκο, διοικητή φρουράς Σύρου, βγήκε στην Κύθνο με σκοπό να απελευθερώσει τους αντιμοναρχικούς. Στη μάχη με τον κυβερνητικό στρατό που ακολούθησε σκοτώθηκαν τρεις και ανάμεσα τους ο Λεωτσάκος. Η εξέγερση πνίγηκε. Έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Κυθνιακά».

Στην Κέα γεννήθηκε ο λυρικός ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος. Έγραψε ελεγείες, επιγράμματα και άλλα. Απαθανάτισε τη νίκη των Ελλήνων έναντι των Περσών το 490 π.Χ. Δικό του είναι και το επίγραμμα που ύμνησε τη θυσία του Λεωνίδα και των 300 στις Θερμοπύλες «Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι». Ανηψιός του Σιμωνίδη ήταν ο Βακχυλίδης, λυρικός ποιητής, που επίσης είχε γεννηθεί στην Κέα.

Το 330π.Χ., στην Κέα, γεννήθηκε ο Ερασίστρατος. Έγινε περίφημος γιατρός, δίδαξε στη Συρία και την Αίγυπτο, υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της Αλεξανδρινής Σχολής και πρώτος αυτός, μαζί με τον Εύδημο και τον Ηρόφιλο, ασχολήθηκε με την ανατομία.