Η Ιθάκη έχει πληθυσμό 8.000 άτομα, από τα οποία τα 1.300 λείπουν. Είτε εργάζονται ως έμποροι στην Κωνσταντινούπολη εισάγοντας σιτηρά και σίδερο στην πόλη από τη Μαύρη Θάλασσα, είτε είναι ναυτικοί και δουλεύουν σε πλοία που ανήκουν στους εμπόρους του νησιού. Γενικά τα δύο επαγγέλματα συνδυάζονται και συμβιώνουν. Υπάρχουν 50 πλοία που ανήκουν στους κατοίκους της Ιθάκης και περίπου άλλες τόσες βάρκες που μεταφέρουν ανθρώπους από το νησί στα κοντινά νησιά και από τις δύο ακτές της ηπείρου. Περίπου 20 από αυτά ναυπηγήθηκαν στο νησί.
Η Ιθάκη εξάγει τα εξής: σταφίδες αξίας 250.000 βενετικών λιρών, τώρα αποτιμώνται σε 25.000 πιάστρα, 6.000 βαρέλια κρασί που αξίζουν 60.000 πιάστρα και 1.500 βαρέλια λάδι κάθε χρόνο που έχουν αξία 30.000 πιάστρα. Το νησί παράγει ακόμη αρκετό λάδι και κρασί για τη δική του κατανάλωση, 20.000 κιλά βρώμη και σιτάρι και μια μικρή ποσότητα τυριού. Τα σιτηρά δεν είναι αρκετά ούτε για την κατανάλωση που χρειάζεται το νησί για διάρκεια μισού χρόνου. Γίνονται επίσης και εισαγωγές παστών ψαριών και ζώων για σφαγή. Οι σταφίδες του νησιού που στέλνονταν στην Αγγλία από τους εμπόρους της Ζακύνθου είχαν την καλύτερη φήμη, και τώρα αγοράζονται από τους Σλάβους και τους Μοραΐτες. Το κρασί αποστέλλεται στην Κέρκυρα και την ηπειρωτική Ευρώπη, το λάδι στην Τεργέστη και τη Βενετία και το τυρί στη Ζάκυνθο. Η αμοιβή για μια ημέρα εργασίας είναι περίπου 80 παράδες, χωρίς όμως τροφή, αμοιβή που είναι υψηλότερη από τα άλλα νησιά, γιατί στην Ιθάκη υπάρχει έλλειψη χεριών.
Η κοιλάδα γύρω από το Βαθύ είναι γεμάτη καλαμπόκια και οι γύρω λόφοι είναι φυτεμένοι με αμπέλια. Η υπόλοιπη έκταση του νησιού είναι βραχώδης και καλυμμένη με θάμνους. Στα νοτιοδυτικά της πόλης υψώνεται το ψηλότερο βουνό της νότιας χερσονήσου και δίπλα στο βουνό Ανωγή βρίσκεται το ψηλότερο σημείο του νησιού. Ονομάζεται Στεφανοβούνι ή Μεροβίγλι και στις πλαγιές του είναι χτισμένα τα χωριά Περαχώρα και Μοναστήρι των Αρχαγγέλων. Στην άλλη πλευρά στα δυτικά του το βουνό κατεβαίνει απότομα στο πέρασμα της Κεφαλονιάς.
Η υπεροχή που παρουσιάζει το Βαθύ τόσο στο θέμα της γονιμότητας του εδάφους όσο και στην άνεση που παρέχει το λιμάνι, ενισχύει την άποψη ότι εδώ ήταν μία από τις πόλης της Ιθάκης, αν όχι η πρωτεύουσα -και αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τις αναρίθμητες πλάκες από τους αρχαίους ελληνικούς χρόνους, που βρίσκονται στα σπίτια, τους δρόμους και τους φράχτες της πόλης.
Οι τρεις σπουδαιότερες οικογένειες της Ιθάκης είναι ο Πεταλάδες, οι Καραβάδες και οι Δενδρινοί. Κάποιοι από την πρώτη οικογένεια ονομάζονται και «Ζαβοί», γιατί ένας από τους προγόνους του σημερινού υποπρόξενου μας ήταν ηλίθιος. Σε αυτήν την οικογένεια ανήκει και η κοιλάδα του Αετού, το μεγαλύτερο μέρος του βουνού Ανώι, και μέρος της γης κοντά στο Βαθύ -οι υπόλοιπες εκτάσεις γύρω από το Βαθύ ανήκουν στους Δενδρινούς, και μάλιστα στον αρχηγό τους Ασημάκη Δρακολέοντα. Η κοιλάδα Εξωγή είναι η πιο παραγωγική περιοχή του νησιού και ανήκει στους Βρετούς, παρακλάδι της οικογένειας των Καραβάδων. Ένας Βρετός από την περιοχή Βασιλικό στη Λευκάδα ήρθε και εγκαταστάθηκε στο νησί 200 χρόναι πριν, και από αυτόν προήλθαν 150 οικογένειες με αυτό το όνομα.
Ένα ύψωμα νοτιοανατολικά του Βαθιού διακρίνεται εύκολα από την ακαρνανική ακτή και αποτελεί ένα εξαίρετο γεωγραφικό σημείο που έχει ενδιαφέρουσα θέα στη θάλασσα και περικυκλώνεται από την Λευκάδα, την Ιθάκη, την Ακαρνανία και τα πολλά νησάκια που αναδύονται στην επιφάνεια της θάλασσας από περιοχές τόσο μακριά όσο το ακρωτήρι Κελονάτας στην Πελοπόννησο. Τα νησάκια Κάλαμος, Καστός, Άτοκος και όλες οι Εχινάδες εξαρτώνται από την Ιθάκη -το Μεγανήσι, το Αρκούδι και τα μικρά νησάκια κοντά στο Κλιμινό υπάγονται στην Λευκάδα. Καθώς πολλά από αυτά είναι τόσο κοντά στην οθωμανική ακτή, τόσο που φθάνει ο πυροβολισμός από τη μια πλευρά στην άλλη, η Επτανησιακή Δημοκρατία θα είχε δυσκολίες να απαιτήσει περισσότερα δικαιώματα κατοχής τους, από τα αναμφισβήτητα δικαιώματα κατοχής επί πολλούς αιώνες, εκτός και αν υπήρχε κάποια ειδική συνθήκη με την οποία να μεταβιβάζονταν στους Ενετούς, άγνωστη όμως σε κάθε άνθρωπο που ρώτησα.
Ο Πρωτόγερος του Καλάμου, που τυχαίνει να βρίσκεται στο Βαθύ, με πληροφορεί ότι στο νησί ζουν 100 οικογένειες στα δύο χωριά Μουλή και Επισκοπή -το πρώτο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του βουνού και το δεύτερο στην δυτική. Το νησί δεν παράγει τίποτα, παρά μόνο σιτηρά και βρώμη -τα σιτηρά είναι τόσο καλά που θεωρούνται τα καλύτερα σε όλα τα Επτάνησα.
Στη βόρεια άκρη του νησιού, κοντά στις Καντήλες, βρίσκεται το λιμάνι του Αγίου Δονάτου με αποθήκες όπλων και ένα κάστρο στην ακτή, που ονομάζεται Ισπανικό, και στην πλαγιά πάνω από το λιμάνι υπάρχουν μνημεία αρχαίας ελληνικής τεχνοτροπίας. Στην κορυφή του λόφου που βλέπει τη Στερεά υπάρχει ένα αρχαίο ελληνικό κάστρο ή Ακρόπολη χτισμένο με τεράστιες πέτρες. Αυτό το βουνό είναι λόγο χαμηλότερο από το κεντρικό ψηλό σημείο του νησιού που κατεβαίνει απότομα προς το νοτιοδυτικό ακρωτήριο Κεφάλι στην ανατολική πλευρά του οποίου και απέναντι από τον Καστό βρίσκεται το λιμάνι του Γερολιμιόνα. Το νησί Καστός, στο ποίο ζουν 20-30 οικογένειες, είναι σχεδόν μισό σε μέγεθος από το νησί Κάλαμος. Τα δυο νησιά είναι μακρόστενα και η λωρίδα θάλασσας που τα χωρίζει έχει πλάτος που φθάνει τα 2,5 χλμ στο πιο φαρδύ τους σημείο.
Στη βόρεια πλευρά του Καστού βρίσκεται ένα μικρό νησί, το Προβατάκι, που είναι καλυμμένο με άγριες ελιές, οι οποίες έχουν μπολιαστεί αλλά χωρίς επιτυχία. Στο Μεγανήσι ζουν περίπου 200 οικογένειες σε δύο χωριά, το έδαφος είναι γόνιμο και παράγουν τη διπλή ποσότητα καλαμποκιού από αυτή που παράγει ο Κάλαμος. Οι Μεγανησιώτες προσποιούνται ότι το σιτάρι τους είναι ανώτερο από αυτό του Καλάμου. Το νησί ουσιαστικά είναι μια ραχοκοκαλιά που σχηματίζει ένα ημικύκλιο γύρω από ένα κόλπο στην ανατολική πλευρά και το ύψος και το πλάτος του μειώνεται όπως πηγαίνουμε από το Βορρά στο Νότο. Η νότια πλευρά του νησιού είναι βραχότοπος και κοντά του βρίσκεται ένα άλλο νησάκι, το Κίτρο, που χωρίζεται από το Μεγανήσι με μια στενή λωρίδα θάλασσας, αλλά από απόσταση μοιάζει σαν να είναι μέρος του νησιού.