Ο κινεζικός πολιτισμός ήταν ο μοναδικός πολιτισμός στην αρχαιότητα που αποδεχόταν τα διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα. Η δυναστεία των Σανγκ λάτρευε τον θεό Σανγκ Τι (Άρχοντα των Ουρανών) καθώς τον θεωρούσαν πρόγονο τους. Στη συνέχεια ο Σανγκ Τι αρχισε να χάνει την αίγλη του, μέχρι που ταυτίστηκε με την ανώτερη θεότητα των Τσου, τον Τιαν (Ουρανό). Ο μονάρχης λατρευόταν επίσης σαν θεός καθώς θεωρούνταν γιος του Τιαν και εκπρόσωπός του στη Γη. Για το λόγο αυτό τον αποκαλούσαν Τιαν Τσι (γιο του Ουρανού).
Ένα ακόμη βασικό χαρακτηριστικό της κινεζικής θρησκείας είναι το επονομαζόμενο ντε, μια μαγική δύναμη την οποία διέθεταν ο μονάρχης και οι σαμάνοι. Με την πάροδο των χρόνων το ντε πήρε την έννοια της πνευματικής δύναμης. Και ήταν ακριβώς η κατοχή του ντε που νομιμοποιούσε την κυβέρνηση του μονάρχη. Ωστόσο, αν εκείνος αποδεικνυόταν ανάξιος του χρίσματος, ο Ουρανός μπορούσε να του αφαιρέσει τη δύναμη και να επιτρέψει την άνοδο άλλης δυναστείας στην εξουσία.
Όσον αφορά στη ζωή, εκτός του πλανήτη Γη, οι Κινέζοι πίστευαν ότι ο άνθρωπος έχει μια άυλη ψυχή που προορίζεται να επιστρέψει στον Ουρανό μετά θάνατον, και μια υλική που θα παραμείνει στη Γη. Για να συνοδεύσουν τον νεκρό στην άλλη ζωή τοποθετούσαν στον τάφο τα πολυτιμότερα αγαθά του. Στα αρχαιότερα χρόνια, μαζί με τους μονάρχες και τους ευγενείς έθαβαν και τα άλογα και τους στρατιώτες τους, καθώς συζύγους και ερωμένες, που θυσιάζονταν για αυτόν τον σκοπό. Με το πέρασμα των χρόνων σταμάτησαν οι ανθρωποθυσίες και υιοθετήθηκε η συνήθεια να τοποθετούν στους τάφους αγαλματίδια από πηλό ή ξύλο.
Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τόσο του λαού όσο και της αριστοκρατίας των δυναστειών των Τσου και Σανγκ βασίζονταν στη θρησκεία των προγόνων. Κυριαρχούσε η αντίληψη ότι τα καλοκάγαθα πνεύματα μπορούσαν να επικαλεστούν την θεία χάρη και να επηρεάσουν θετικά τα γεγονότα. Στα πνεύματα αυτά είχαν αφιερωθεί ναοί, όπου συχνά προσφέρονταν θυσίες. Για να γιορτάσουν τα γενέθλια ή για να τιμήσουν το θάνατο των προγόνων τους, κατασκεύαζαν μέσα στην οικία ένα βωμό και πραγματοποιούσαν ειδικές τελετές, κατά τη διάρκεια των οποίων προσέφεραν τρόφιμα και θυμίαζαν.
Οι Κινέζοι λάτρευαν πληθώρα πνευμάτων της φύσης, καθώς πίστευαν ότι υπήρχαν και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και είχαν τη δύναμη να επηρεάσουν την καθημερινότητα τους θετικά ή και αρνητικά. Σύμφωνα με την παράδοση, τα λεγόμενα «ζώα φύλακες», το φίδι και η μαύρη χελώνα στον βορρά, ο πράσινος δράκος στην ανατολή, το κόκκινο πουλί στο νότο και και η λευκή τίγρη στη δύση, προστάτευαν τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα από τα κακά πνεύματα.
Ο βασιλιάς, «γιος του ουρανού», ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ του ουράνιου και του επίγειου κόσμου. Στο όνομα του λαού έκανε τελετές και επισκεπτόταν ναούς και τόπους λατρείας για να προσευχηθεί και να προσφέρει θυσίες. Η πίστη των Κινέζων στα πνεύματα απέρρεε από την επίγνωση ότι ο άνθρωπος ήταν ένα μόνο στοιχείο μέσα σε έναν κόσμο όπου η ευτυχία και η αρμονία εξαρτιόταν από δύο δυνάμεις αντίθετες και συγχρόνως συμπληρωματικές: το Γιν και το Γιανγκ. Το Γιν και το Γιανγκ χαρακτηρίζονται από συνεχή κίνηση και αλληλεπιδρούν αρμονικά. Αν αυτή η ισορροπία διαταραχθεί, συμβαίνουν καταστροφές και εμφανίζονται ασθένειες, δυστυχία και άλλα δεινά.
Κομφουκιανισμός, Ταοϊσμός, Λεγκαλισμός, Βουδισμός
Ο κομφουκιανισμός, που οι Κινέζοι αποκαλούν «σχολή των λογίων», είναι ταυτόχρονα δόγμα, φιλοσοφία και θρησκεία. Σύμφωνα με τη θεωρία του Κομφούκιου η ζωή του ανθρώπου εξελίσσεται σε ένα από τα τρία στοιχεία που συνθέτουν την αρμονία του σύμπαντος, Ουρανός- Γη- Άνθρωπος, όπου οι φυσικές επιταγές, η ιεροτελεστία και η ηθική είναι αξίες απαραβίαστες. Ο κομφουκιανισμός συνάντησε σθεναρή αντίσταση από τη δυναστεία των Τσιν, ώσπου απαγορεύτηκε η διδασκαλία του. Η καταδίωξη του κομφουκιανισμού σταμάτησε όταν έλαβε την εξουσία η δυναστεία των Χαν, η οποία τον καθιέρωσε ως επίσημη θρησκεία του κράτους.
Ο Ταοϊσμός, ιδεολογία την οποία ανέπτυξε ο Λάο Τσε, είχε ως επίκεντρο την αγαλλίαση της ψυχής, την οποία ο ενάρετος άνθρωπος μπορεί να επιτύχει μόνο αν ζει με σεμνότητα, καλοσύνη, υπομονή, αγάπη και αρμονία. Το Τάο για τους Ταοϊστές είναι ο «Ομφαλός του Κόσμου», κυρίαρχη πηγή ζωής του σύμπαντος, μια απροσδιόριστη οντότητα που λόγω της απεραντοσύνης της δεσπόζει παντού. Το Τάο μπορεί να επαναφέρει καθε ον στη μορφή που είχε πριν τη γέννησή του, δηλαδή σε μη ον. Αυτή η σύνδεση με την αθανασία οδήγησε τον αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ Τι να προσεγγίσει την ταοϊστική φιλοσοφία λίγο πριν πεθάνει, ενώ αρχικά την είχε απορρίψει.
Η θεωρία του λεγκαλισμού άρχισε να αναπτύσσεται κατά τον 4οπ.Χ. αιώνα, ως αντίποδας στον κομφουκιανισμό και τον ταοϊσμό. Ο λεγκαλισμός βασιζόταν στο Φα (νόμος), στο Σι (εξουσία) και στο Σου (διακυβέρνηση βασισμένη σε απόλυτη την υπεροχή του μονάρχη). Ο κυριότερος εκπρόσωπος του κινήματος ήταν ο Χαν Φέι Ζι, ιδεολόγος και εμπνευστής της αυταρχικής πολιτικής του Τσιν Σι Χουάνγκ Τι. Ο φιλόσοφος θα δηλητηριαστεί, πέφτοντας ο ίδιος θύμα των αυστηρών νόμων που ήλεγχαν το ολοκληρωτικό καθεστώς του πρώτου αυτοκράτορα. Πρόκειται για το μοναδικό κινεζικό φιλοσοφικό κίνημα που κήρυξε τον πόλεμο και τη βία ως μέσο διακυβέρνησης.
Βασικό δόγμα στην Κίνα είναι ο βουδισμός. Προς τα τέλη της περιόδου των Χαν έφτασαν στην Κίνα Ινδοί ιεραπόστολοι με στόχο να διαδώσουν το δόγμα του Βούδα. Σύμφωνα με τη βουδιστική φιλοσοφία, ο άνθρωπος μπορούσε να φτάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο ευδαιμονίας και φώτισης (νιρβάνα), ακολουθώντας τον δρόμο τον πειθαρχίας και του διαλογισμού, κάνοντας καλές πράξεις και ζώντας αποστασιοποιημένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Στην Κίνα ο βουδισμός βρήκε αρκετούς οπαδούς, ιδίως τη περίοδο προς το τέλος των Χαν, οπότε και επικρατούσε καθεστώς αναρχίας. Ο κόσμος ελκυόταν από το κάλεσμα ειρήνης και ευσπλαχνίας, αλλά και από την προοπτική της σωτηρίας της ψυχής.
Ο βουδισμός δεν εμφανίστηκε ως εναλλακτική λύση απέναντι στις άλλες θρησκείες του κράτους. Οι οπαδοί όμως του κομφουκιανισμού τον αντιμετώπισαν με εχθρότητα, γιατί θεωρούσαν ότι η ζωή που διακήρυτταν οι βουδιστές εμπόδιζε τους ανθρώπους να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους προς το κράτος και την οικογένεια. Παρ’ όλα αυτά ο βουδισμός επηρέασε τον κινεζικό πολιτισμό. Οι βουδιστικοί ναοί μετατράπηκαν σε κέντρα διδασκαλίας.
Οι Κινέζοι οπαδοί του βουδισμού έχτισαν πληθώρα ναών με σπηλιές σκαμμένες μέσα σε βράχους και ογκώδη αγάλματα σμιλεμένα στους τοίχους. Μεταξύ των γνωστότερων ναών και μνημείων είναι εκείνος στο σύμπλεγμα σπηλιών Γιουνγκάνγκ στην επαρχία Σαανσί, οι σπηλιές Λονγκμέν κοντά στη Λουογιάνγκ και οι σπηλιές Μογκάο, γνωστές και ως σπηλιές των χιλίων Βούδα. Απεικονίζονται γιγαντιαίες μορφές του Βούδα και των Μποντισάτβα, πεφωτισμένων θεοτήτων, απογόνων του Βούδα, που βοηθούν τους ανθρώπους να σωθούν.
Ο βουδισμός σήμανε την έναρξη μαζικής παραγωγής γλυπτών από άργιλο, ξύλο, βερνίκι και μπρούντζο. Ο Βούδας συνήθως απεικονιζόταν όρθιος ή καθιστός, ντυμένος με ένδυμα ιερέα και ειρηνική έκφραση στο πρόσωπο, που πηγάζει από τη γνώση της ύπαρξης του θείου. Οι Μποντισάτβα αναπαρίσταντο σαν Ινδοί πρίγκιπες, με πλούσια ενδύματα και κορόνα στο κεφάλι. Ξεκινώντας από την περίοδο των Σουνγκ (960-1276μ.Χ.) άρχισαν να απεικονίζονται και με θηλυκή μορφή.
Με πληροφορίες από: nationalgeographic
