Καθώς ωριμάζει η γεωργική ζωή, είναι προφανές, από διάφορες μελέτες που γίνονται και ερμηνεύουν θεούς και θεότητες του πανθέου των διαφόρων λαών της πρώιμης Γεωργικής Επανάστασης, ότι οι θεότητές τους όχι μόνο ιεραρχούνται, αλλά μέσα σ’ αυτές μπαίνουν και κάποιες εμβόλιμες θεότητες, οι οποίες εκφράζουν ηθικές αξίες.
(Αμενχοτέπ Δ’)
Παραδείγματος χάριν στο πάνθεον των πολλών θεοτήτων του αιγυπτιακού χώρου, υπήρχε μία θεά, η περίφημη θεά Μάατ. Η θεά Μάατ, η οποία δεν εκπροσωπούσε κάποιο φυσικό στοιχείο, αλλά εκπροσωπούσε την αλήθεια, τη δικαιοσύνη, την ευθύτητα του χαρακτήρα, την τήρηση των λόγων και των συμφωνιών, την τάξη. Αυτά είναι στοιχεία που μία γεωργική κοινωνία επιδιώκει για τον χώρο της, το περιβάλλον της το κοινωνικό και προφανώς δημιουργεί μια θεότητα για να επιστατεί, ούτως ώστε να υπάρχει αυτό το κλίμα της δικαιοσύνης, της ευγένειας, της ευθύτητας κ.λπ.
Αντιστοίχως και στο δωδεκάθεο των αρχαίων Ελλήνων, η θεά Αθηνά, παρουσιάζεται σαν μια πολύ ενδιαφέρουσα μορφή, η οποία έχει γεννηθεί με παρθενογένεση. Για τη γέννηση της Αθηνάς δεν προϋπήρξε συνουσία ανδρός και γυναικός, αλλά γεννήθηκε από την κεφαλή του πατέρα της, δηλαδή του Δία. Στον κόσμο αυτών των αρχέγονων γεωργών, για κάποιον λόγο η γέννηση θεοτήτων χωρίς συνουσία δείχνει ενίσχυση του κύρους τους και της δύναμής τους.
Η Αθηνά, λοιπόν, μια ισχυρότατη θεά των αρχαίων Ελλήνων, γεννήθηκε παρθένα και η ίδια. Η Αθηνά δεν είχε καμία ερωτική σχέση ποτέ. Ήταν σχεδόν άφυλη, ενώ ήταν γυναίκα δεν ήταν ακριβώς γυναίκα. Παρέμεινε παρθένος και γεννήθηκε με παρθενογένεση. Και βεβαίως η Αθηνά δεν αντιπροσώπευε κάποιο φυσικό στοιχείο αλλά εκπροσωπούσε και προστάτευε τη σοφία, την αξιοπρέπεια, δηλαδή στοιχεία τα οποία ο γεωργός —πιο συστηματικά, γιατί οι άνθρωποι και τα προηγούμενα εκατομμύρια χρόνια πάλι θα είχαν προβληματισμούς πάνω σε θέματα ηθικής— ζητάει να τα κωδικοποιήσει και να έχει και κάποιον προστάτη πάνω σ’ αυτά.
Έχουμε δηλαδή σε διαδικασίες αναφοράς στο θείο, που θα διαφύγουν από τη φύση και από την πολλαπλότητα της φύσης. Αυτό θα φανεί με ένα πρώιμο περιστατικό: Ένας φαραώ της Αιγύπτου, ιδιότυπη μορφή, ο Αμενχοτέπ Δ΄, αποφάσισε σκεπτόμενος και συλλογιζόμενος, εκεί γύρω στο 1360 π.Χ. ότι δεν ισχύουν οι θεοί, οι πολλοί θεοί που τότε υπήρχαν στην Αίγυπτο, αλλά ότι ένας είναι ο θεός, μοναδικός θεός, και αυτός είναι ο Ήλιος — που τον ονόμασε ο Αμενχοτέπ Ατόν. Μάλιστα, πιστεύοντας ότι υπάρχει ένας μόνο θεός, δημιουργός των πάντων, αυτός ο ιδιότυπος φαραώ άλλαξε το όνομά του και ονόμασε τον εαυτό του Ακενατόν, που θα πει «το πνεύμα του ήλιου» (ατόν είναι ο ήλιος, ακενατόν: το πνεύμα του ήλιου). Έτσι αυτός ο φαραώ έχει μείνει γνωστός στην ιστορία ως ο Ακενατόν.
Ο Ακενατόν όχι μόνο πίστεψε ότι ο θεός είναι ένας και μοναδικός, που δημιούργησε τα πάντα και θέλησε να το επιβάλει στους υπηκόους του. Μάλιστα κατέστρεψε ναούς θεών της Αιγύπτου, και έγραψε και τον περίφημο ύμνο του προς τον Ατόν, δηλαδή τον Ήλιο. Ο Ακενατόν γνωρίζει την Εγγύς Ανατολή δηλαδή, τη Συρία, την Αίγυπτο και το Σουδάν (που είναι νοτιότερα από την Αίγυπτο). Αυτός ήταν ο κόσμος των Αιγυπτίων. Άρα ο Ατόν δημιούργησε ολόκληρο αυτόν τον κόσμο. Έχουμε εδώ το πρώτο καθαρά εκφρασμένο μονοθεϊστικό κήρυγμα.
Ο Ακενατόν συνέλαβε σε αυτό γύρω στο 1360-1350 π.Χ..Οι Εβραίοι υπολογίζεται ότι έγιναν μονοθεϊστές γύρω στο 1200-1100 π.Χ. και βέβαια οι θρησκειολόγοι θεωρούν ότι εφόσον οι Εβραίοι, πράγματι, έζησαν για πολλούς αιώνες στην Αίγυπτο —όπως γράφουν οι θρύλοι τους—, και μετά πέρασαν στη γη Χαναάν (δηλαδή προς το σημερινό Ισραήλ), προφανώς ζούσαν στην Αίγυπτο και επομένως το γεγονός ότι παρουσιάζονται μονοθεϊστές 200-300 χρόνια μετά τον Ακενατόν, προφανώς θεωρείται σαν μία πιθανότητα οι Εβραίοι να εισέπραξαν τον μονοθεϊσμό από αυτή τη σύλληψη του φαραώ Ακενατόν. Πάντως όταν πέθανε ο Ακενατόν, οι Αιγύπτιοι του έριξαν ανάθεμα και ξαναέκτισαν τους ναούς τους και έτσι η σύλληψη του Ακενατόν δεν είχε συνέχεια εντός Αιγύπτου.