Η θέση και η φύση μιας περιοχής προσδιόριζε σχεδόν πάντα και την αποστολή της. Έτσι, στο σχετικά γειτονικό με την Κωνσταντινούπολη και παραλιακό θέμα των Θρακησίων, που δημιουργήθηκε λίγο πριν τα μέσα του 8ου αιώνα και διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στα πολιτικά και στρατιωτικά πράγματα της αυτοκρατορίας τα επόμενα εξήντα χρόνια, τα φρούρια ήταν λίγα, τα τοπωνύμια που συνδέθηκαν με πολεμικά γεγονότα ελάχιστα, και η στρατιωτική παρουσία μάλλον πενιχρή.
Οι Θρακήσιοι έκαναν επιβλητική εμφάνιση μόνο την εποχή των εμφυλίων πολέμων και της μεγάλης εικονομαχικής κρίσης. Η συμμετοχή τους στους πολέμους του ανατολικού μετώπου δεν τους απέφερε ιδιαίτερη δόξα ή φήμη. Στη στροφή του 9ου αιώνα προς το 10ο αιώνα, όταν οι Άραβες δεν απειλούν πια τα εδάφη των προσκείμενων στην Κωνσταντινούπολη θεμάτων. Ο προσανατολισμός του στρατού των Θρακησίων μεταβάλλεται και η κύρια αποστολή του μοιάζει να συνδέεται με επιχειρήσεις στα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας και, κυρίως, με τις ναυτικές εκστρατείες κατά της αραβοκρατούμενης Κρήτης, όπως αυτές του 911/912 και του 949.
Σε αντίθεση με την πενιχρή εμφάνιση του στρατού στο θέμα των Θρακησίων η εκκλησιαστική παρουσία δείχνει ιδιαίτερα αισθητή. Ο επιφανής στρατηγός του θέματος, ο φανατικός διώκτης των μοναχών Μιχαήλ Λαχανοδράκων φέρεται ισχυριζόμενος, με αρκετή δόση υπερβολής, ότι σε όλη την περιοχή του θέματος είχε κατορθώσει να μην υπάρχει ούτε ένας μοναχός. Οι συγκυρίες, όμως, επέτρεψαν τη βαθμιαία κατάργηση του έργου του. Η απουσία της μόνιμης αραβικής απειλής και η εύφορη γη ήταν οι δύο βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην αναζωπύρωση του μοναχισμού και στην ίδρυση πολυάριθμων μονών στο θέμα των Θρακησίων από τα μέσα του 9ου αιώνα.
Η σποραδική εμφάνιση του στρατού και η έντονη εκκλησιαστική παρουσία δεν ήταν η μόνη αντίθεση μιας πολύ σύνθετης κατάστασης. Η συρρίκνωση των πόλεων από τον 6ο αιώνα μέχρι τον 9ο αιώνα αποτελεί ένα φαινόμενο γενικό, το οποίο, όμως, στο θέμα των Θρακησίων υπόκειται σε συγκρουόμενες επιδράσεις: η μεσογειακή Φιλαδέλφεια, που μεταβλήθηκε σε χωριό, υφίσταται τις συνέπειες της συρρίκνωσης των πόλεων, ιδιαίτερα αισθητής στο γειτονικό θέμα των Ανατολικών.
Αντίθετα, η παραλιακή Σμύρνη ακολούθησε μια εντελώς διαφορετική πορεία, έτσι ώστε από τον 9ο αιώνα να θεωρείται η σπουδαιότερη πόλη της περιοχής. Ο Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος στο πόνημα του Περί θεμάτων αναφέρει ότι στο θέμα των Θρακησίων υπήρχαν είκοσι μία πόλεις. Στην πραγματικότητα, όμως, οι περισσότερες από αυτές είχαν ήδη παρακμάσει ή συρρικνωθεί με διαφορετικό τρόπο η μία από την άλλη, παρουσιάζοντας την εικόνα ενός χωριού ή ενός φρουρίου. Οι μόνες πόλεις που επέζησαν ήταν η Έφεσος και η Σμύρνη, στις οποίες υπερίσχυε ο διοικητικός χαρακτήρας. Η Έφεσος, πρωτεύουσα του θέματος των Θρακησίων, αντλούσε την αίγλη της από το λαμπρό παρελθόν της ως πρώτη μητρόπολη της Ασίας. Η Σμύρνη, που ανταγωνιζόταν παντού πάντοτε την Έφεσο, άρχισε την ανιούσα πορεία της από τις αρχές του 9ου αιώνα, το 869 αναδείχθηκε σε μητρόπολη και στη στροφή του 9ου αιώνα προς το 10ο αιώνα επελέγη ως έδρα του νέου ναυτικού θέματος Σάμου.
Ένα γενικό φαινόμενο ακόμη, που σε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας έκανε ιδιαίτερα αισθητή την εμφάνιση του, στο θέμα των Θρακησίων έμελλε να έχει μια ιδιότυπη εξέλιξη. Πρόκειται για την κατοχή μεγάλων έγγειων ιδιοκτησιών από ορισμένες μόνο αριστοκρατικές οικογένειες. Οι πληροφορίες που διαθέτουμε για την ύπαρξη μεγάλων γαιοκτημόνων στο εύφορο θέμα των Θρακησίων, είναι πενιχρότατες, και τα οικογενειακά ονόματα τους, δεν προδίδουν κάποια διαχρονική συνέχεια μέσα στο ανώτερο κοινωνικό στρώμα.
Μια ανταρσία, που το 866 εξελίχθηκε στα εδάφη των θεμάτων Οψικίου και Θρακησίων, άφησε να διαφανεί ότι στις δύο πλευρές βρίσκονταν οι περιουσίες πολλών αξιωματούχων της Κωνσταντινούπολης που τους δωρίζονταν από τον αυτοκράτορα με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες τους. Στην περιοχή αυτή ο μόνος ισχυρός γαιοκτήμονας ήταν το κράτος.
Από αυτό το γεγονός ερμηνεύονται ακόμη δύο «ιδιορρυθμίες»: α) ότι οι μόνοι, ίσως, κρατικοί αξιωματούχοι, οι οποίοι έκαναν εμφανή την παρουσία τους στην περιοχή, ήταν επιφορτισμένοι με τη διαχείριση των βασιλικών κτημάτων, και β) ότι, σε αντίθεση με ό,τι γινόταν σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας, ο αγροτικός πληθυσμός του θέματος των Θρακησίων δεν δοκιμαζόταν τόσο από τους δυνατούς όσο από το κράτος και τις διοικητικές/στρατιωτικές του ανάγκες.
Κατά τη διάρκεια του 10ου αιώνα το θέμα των Θρακησίων παρουσίαζε την εικόνα μιας ήρεμης περιοχής με έντονο αγροτικό χαρακτήρα, όπου δέσποζαν τα χωριά, συνήθως πολύ μικρά. Υπήρξαν περίοδοι που η εύφορη γη των Θρακησίων δοκιμάστηκε: ο φοβερός σεισμός του 926/7 εξαφάνισε πολλά χωριά και εκκλησίες. Ο δριμύτατος χειμώνας του 927/8, και ο λιμός, που επακολούθησε, αποτέλεσαν νέα δοκιμασία για την περιοχή.
Τον 11ο αιώνα στρατόπεδα ακρίδων ενέσκηψαν στην περιοχή και κατέστρεψαν τους καρπούς. Τα φαινόμενα αυτά σύντομα μετατράπηκαν σε μακρινή ανάμνηση, αφού η γη προσέφερε πλουσιοπάροχα στους κατοίκους της τα απαραίτητα αγαθά. Σε μια εποχή, που οι ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας γνώριζαν τη λεηλασία και την κατάκτηση, το θέμα των Θρακησίων παρέμεινε αλώβητο από σεισμούς, λιμούς ακρίδες, αλλά και από τον εχθρό.
[…] Θέμα των Θρακησίων (8ος-11ος αιώνας) 1 Οκτωβρίου 2020 […]