Η Χίος (3000π.Χ.-…)

Η Χίος είναι το νησί της μαστίχας, φημισμένη επίσης για τους εφοπλιστές και τους εμπόρους της, που είναι σκορπισμένοι σε όλον τον κόσμο. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χίος, χτισμένη στη θέση παλαιότερων πόλεων που καταστράφηκαν από σεισμούς και επιδρομές. Απλώνεται ανάμεσα σε δύο ακρωτήρια και έχει χαρακτηριστική τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Τη διακρίνουν στοιχεία ανατολίτικης τεχνοτροπίας. Το κάστρο χρονολογείται από τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Η βιβλιοθήκη της πόλης διαθέτει 100.000 τόμους. Η Χίος έχει παράδοση στην καλλιέργεια των Γραμμάτων, Ψυχάρης, Ροΐδης, Κοραής.

Βόρεια από την πόλη της Χίου βρίσκεται ο Βροντάδος, παραλιακή κωμόπολη με ελαιώνες και αμυγδαλεώνες. Κοντά βρίσκεται η Δασκαλόπετρα, όπου, κατά τους θρύλους, δίδαξε ο Όμηρος. Τα Καρδάμυλα είναι χτισμένα πάνω στη αρχαία πόλη Καρδαμύλη. Χωρίζονται σε δύο οικισμούς: το Πάνω Χωριό, που είναι και ο παλαιότερος και το Κάτω Χωριό, που το χαρακτηρίζουν τα παλιά αρχοντικά, αλλά και τα προσεγμένα καινούργια σπίτια. Δίπλα στο χωριό Βολισσό, ορθώνεται το κάστρο Βελισσάρι, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, το έχτισε ο στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισσάριος.

Η Καλαμωτή είναι το κέντρο των Μαστιχοχωρίων. Το Πυργί είναι παραδοσιακός οικισμός. Τις προσόψεις των σπιτιών στολίζουν τα λεγόμενα «ξυστά». Αυτά ήρθαν από την Ιταλία την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Φτιάχνονταν με καλέμι και πηρούνι. Τα σχέδια τους αναπαράγονταν με πατρόν. Αλλά και οι στέγες τους είναι χαρακτηριστικές με το πυραμιδοειδές τους σχήμα.

Η αρχαία Χίος

Ευρήματα στο νησί πιστοποιούν ότι η Χίος κατοικείται ήδη από τη Νεολιθική εποχή. Στη στροφή της 4ης προς την 3η χιλιετία π.Χ. στη Χίο πρέπει να ζούσαν Λέλεγες που ενώθηκαν με τους Πελασγούς. Αυτό προκύπτει και από την ονομασία του όρους της Πελινναίον της Χίου, αντίστοιχο του οποίου υπάρχει στη Θεσσαλία.

Το νησί σταδιακά απέκτησε ιωνικό χαρακτήρα. Ξεκίνησαν πόλεμοι με τους γείτονες της Ερυθραίας που με διαλείμματα διήρκεσαν μέχρι την ρωμαϊκή εποχή. Τον 6οπ.Χ. αιώνα οι κάτοικοι της Χίου είχαν επιβληθεί και ανέπτυσσαν το εμπόριο και την τέχνη σε μεγάλο βαθμό. Τον 5ο π.Χ. αιώνα το πολίτευμα της Χίου ήταν ολιγαρχικό, αλλά το νησί ήταν σύμμαχος της Αθήνας. Το 412π.Χ. αποστάτησε αλλά ο αθηναϊκός στόλος σε μια σύντομη ναυμαχία στις Οινούσσες την επανέφερε στο άρμα της Αθήνας.

Κατακτητές στη Χίο

Ακολούθησαν χρόνια καιροσκοπικής πολιτικής με τη Χίο να πέφτει σε παρακμή, αλλά να μην γλιτώνει επιδρομές πειρατών και λεηλασίες. Από τον 7ο μ.Χ. αιώνα, όταν φάνηκαν οι Άραβες πειρατές οι Χιώτες εγκατέλειψαν τους παραλιακούς οικισμούς και αποσύρθηκαν σε σημεία αθέατα από τη θάλασσα. Έπειτα έχτισαν κάστρα και εγκατέστησαν φρουρές για να υπερασπίζονται το νησί.

Οι Βενετοί έμποροι φάνηκαν στη Χίο όταν στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας βρισκόταν η δυναστεία των Κομνηνών. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος τους παραχώρησε προνόμια. Η Χίος ξανάγινε σπουδαίο εμπορικό κέντρο και απέκτησε καινούργια αίγλη καθώς εγκαταστάθηκαν εκεί πολλές αρχοντικές οικογένειες. Όμως, στα 1165, ο δόγης Μικέλης κατέλαβε το νησί, πούλησε πολλούς κατοίκους ως δούλους, άρπαξε ό,τι μπορούσε και εγκαταστάθηκε χρησιμοποιώντας τη Χίο ως ορμητήριο πειρατικών επιδρομών. Τα επόμενα χρόνια η Χίος γνώρισε κατακτητές Φράγκους, Βενετούς, Γενοβέζους.

Η σφαγή της Χίου

Στις 17 Απριλίου 1566, η Χίος πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Από τότε άρχισε μαύρη σκλαβιά για τους Χιώτες. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση στη Σάμο, Χιώτες πήγαν εκεί και πρότειναν στο Λυκούργο Λογοθέτη να τους βοηθήσει να ξεσηκωθούν. Στις 10 Μαρτίου 1822 φάνηκαν πλοία από τη Σάμο έπιασαν λιμάνι στη Χίο, την άλλη μέρα, στις 11 Μαρτίου 1822 και κήρυξαν την Επανάσταση.

Στις 25 Μαρτίου έχοντας επικεφαλής τον Καρά Αλή ο τουρκικός στόλος κατευθύνθηκε στη Χίο, όπου οι Τούρκοι του κάστρου κρατούσαν ακόμη. Έφτασαν στις 30 Μαρτίου. Αποβιβάστηκαν 7.000 άνδρες. Οι Χιώτες προσπάθησαν να αμυνθούν. Οι Τούρκοι έσφαζαν επί τέσσερις ημέρες. Όσοι κατάφεραν να γλιτώσουν πήραν τα βουνά.

Στις 2 Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα, τίποτα δεν κουνιόταν στο νησί. Οι πρόξενοι των ξένων δυνάμεων ζήτησαν από τον Καρά Αλή να δώσει διαταγή να σταματήσουν οι σφαγές, αφού η επανάσταση είχε ήδη κατασταλεί. Ο Τούρκος εγγυήθηκε στους προξένους ότι θα έδινε αμνηστία σε όσους επέστρεφαν στα χωριά τους. Οι κάτοικοι πείστηκαν και γύρισαν. Τότε ο Καρά Αλή έδωσε να διαταγή να αφανιστούν όλοι οι Χριστιανοί του νησιού. Σφαγιάστηκαν 27.000 και 47.000 στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Από τους 100.000 κατοίκους που είχε το νησί έμειναν μόνο 2.000.

Η Χίος ελεύθερη

Τελικά, έπρεπε να περάσουν 90 χρόνια για να φύγουν οριστικά οι Τούρκοι από τη Χίο. Η διλοχία που είχε αναλάβει να ελευθερώσει τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, όταν ξέσπασε στα 1912 ο Βαλκανικός πόλεμος δεν επαρκούσε για να παρθούν η Μυτιλήνη και η Χίος όπου οι Τούρκοι διατηρούσαν ισχυρές δυνάμεις. Αυτό το ανέλαβε ο στόλος, ξεκινώντας από τη Λέσβο.

Όταν στις 8 Νοεμβρίου 1912, ολοκληρώθηκε η απόβαση του στρατού στη Μυτιλήνη, ο στόλος έφυγε για τη Χίο. Στις 11 Νοεμβρίου 1912, στάλθηκε τελεσίγραφο στον Τούρκο διοικητή του νησιού να παραδοθεί. Εκείνος αρνήθηκε. Ο στόλος μετακινήθηκε στη θέση Κοντάρι. Την ίδια μέρα ξεκίνησε η απόβαση ενός συντάγματος 2.500 ανδρών με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ν. Δελαγραμμάτικα. Οι Τούρκοι μαζεύτηκαν απέναντι και άρχισαν να πυροβολούν. Ήταν και αυτοί 2.500 με αρχηγό τον συνταγματάρχη Ζιχνή μπέη. Μια ομοβροντία από τα πλοία έπεισε τους Τούρκους να να αποσυρθούν στην πόλη. Ώσπου το σύνταγμα να βγει στη στεριά είχε νυχτώσει.

Η μεταφορά των κανονιών αναβλήθηκε για την επομένη, 12 του μήνα. Στη νύχτα που μεσολάβησε, οι Τούρκοι έφυγαν από την πόλη και οχυρώθηκαν στις Καρυές. Ξημερώματα 12 Νοεμβρίου, μια πυροβολαρχία Κρουπ μεταφέρθηκε στην ξηρά, οι στρατιώτες παρατάχθηκαν και με βήμα παρέλασης μπήκαν στην πόλη της Χίου που πλημμύριζε στα γαλανόλευκα.

Την ίδια μέρα, έγινε έφοδος κατά των Τούρκων που ανατράπηκαν, παράτησαν το χωριό που κρατούσαν και αποτραβήχτηκαν σε οχυρές θέσεις στο βουνό, όπου οχυρώθηκαν οι κύριες τουρκικές δυνάμεις. Οι Έλληνες τις περικύκλωσαν και άρχισαν να τις κανονιοβολούν. Νησιώτες ήρθαν να προστεθούν στις ελληνικές δυνάμεις.

Στην πόλη της Χίου περίμεναν τις ενισχύσεις, που έφθασαν, όταν έπαψε η αντίσταση στη Μυτιλήνη. Η γενική επίθεση ορίστηκε για τις 20 Δεκεμβρίου. Οι Τούρκοι δεν άντεχαν πια, ένα ένα τα οχυρά έπεφταν. Ως τη νύχτα, όσοι Τούρκοι έμειναν ζωντανοί παραδόθηκαν. Σε λιγότερο από δυόμισι μήνες το Αιγαίο είχε μετατραπεί σε κλειστή ελληνική θάλασσα. Εκτός από τα Δωδεκάνησα δεν υπήρχε νησί και νησίδα που να μην είχε περιέλθει σε ελληνικά χέρια.

Με πληροφορίες από: https://www.ekdotikeathenon.gr/istopia-toy-ellhnikoy-ethnoys-p16.html

Με πληροφορίες από: https://el.wikipedia.org/wiki/Χίος