Η τέχνη του Αυγούστου, της εποχής δηλαδή του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα, χρησιμοποιείται ως μέσον προώθησης του πολιτικού και ιδεολογικού του προγράμματος σε όσο το δυνατόν ευρύτερα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας. Στην προσπάθεια αυτή, η οποία κατάφερε να καρποφορήσει εξαιτίας ακριβώς της πολύχρονης παραμονής του Αυγούστου στην εξουσία, σημαντικό ρόλο έπαιξε η ικανότητα του να επιλέγει τους σωστούς συμβούλους και τους πλέον ικανούς καλλιτέχνες της εποχής του.
Οι ομοιότητες δείχνουν την τάση αντιγραφής προς την αρχαιοελληνική τέχνη
Μετά την κατατρόπωση των αντιπάλων του, Αντωνίου και Κλεοπάτρας, στο Άκτιο, ένας από τους βασικούς στόχους του νεαρού ακόμα Οκταβιανού/Αυγούστου ήταν η όσο το δυνατόν ταχύτερη διάδοση του της εικόνας του στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία., με στόχο να γνωρίσουν όλοι οι υπήκοοι του το νικητή και το νέο ηγεμόνα τους.
Για την επίτευξη του στόχου του στράφηκε προς την τέχνη, του πορτρέτου, έναν τομέα της ελληνικής γλυπτικής που είχε χρησιμοποιηθεί -φυσικά όμως σε πολύ πιο περιορισμένα αριθμητικά μεγέθη- ήδη από τον Αλέξανδρο και από τους Ρωμαίους κατακτητές των δύο προηγούμενων αιώνων. Παρόλο που ο Αύγουστος είχε τώρα μα καλύψει μια ήδη τεράστια και αχανή αυτοκρατορία, πολύ σύντομα αδριάντες, προτομές ή ακόμα και ζωγραφικοί πίνακες της νέας αυτοκρατορίας, έργα τα οποία αντέγραφαν κάποιες πρωτότυπες απεικονίσεις του, που είχε προηγουμένως επιλέξει προσεχτικά ο ίδιος, κατακλύζουν δημόσιους χώρους και ιδιωτικές επαύλεις σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια. Στα αγάλματα του αυτοκράτορα, αλλά και σε ανάγλυφα, νομίσματα και σφραγιδόλιθους, που τον απεικόνιζαν άλλοτε με το θώρακα σαν επιτυχημένο στρατιωτικό, άλλοτε με τη ρωμαϊκή τήβεννο ή ακόμα και σαν το Δία με αετό και σκήπτρο, έβλεπαν οι υπήκοοι σε ολόκληρη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τον δημιουργό και εγγυητή μιας νέας τάξης πραγμάτων, χωρίς πολέμους και αναταραχές και με σχετικά εξασφαλισμένο τον άρτο τον επιούσιο.
Παράλληλα ο Οκταβιανός απομακρύνεται από σταδιακά όλο και περισσότερο από το γεμάτο ορμητισμό και πάθος τρόπο απεικόνισης του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του και στρέφεται, ειδικά μετά το 27π.Χ. που του απονέμεται από τη Σύγκλητο ο τίτλος «Augustus» (Σεβαστός), όλο και περισσότερο προς το εικονογραφικό πρότυπο των Ελλήνων ηρώων του 5ου π.Χ. αιώνα, με την ολύμπια ηρεμία, τη σοβαρή και γαλήνια έκφραση.
Τα πορτρέτα του, ενώ αποδίδουν αναμφίβολα πιστά πολλά από τα ατομικά του χαρακτηριστικά, είναι σε μεγάλο βαθμό και εξιδανικευμένα, καθώς τον απεικονίζουν πάντα αγέραστο και χωρίς ρυτίδες. Ακόμα και τα αγάλματα του, σύμφωνα με τις πηγές, μάλλον κοντόσωμου και καχεκτικού Αυγούστου, όπως ο περίφημος αδριάντας του από τη Πρίμα Πόρτα, στο οποίο το θώρακα εξιστορείται με ανάγλυφα ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός, εμφανίζουν «ενσωματωμένες» τις άψογες αναλογίες και τη ζυγιασμένη στάση και έκφραση περίφημων αγαλμάτων του 5ουπ.Χ. αιώνα.
Η λεπτή αυτή ισορροπία μεταξύ ρεαλισμού και εξιδανίκευσης και η πρόσμιξη ελληνικών και ρωμαϊκών στοιχείων χαρακτηρίζει και άλλους τομείς τόσο της γλυπτικής όσο και της ζωγραφικής. Παραστάσεις αρχαιοπρεπών πολεμιστών και Νίκες που κρατούσαν πρώρες πλοίων οδηγούσαν τους θεατές σε έναν υποσυνείδητο παραλληλισμό της ναυμαχίας του Ακτίου με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ενώ η νίκη του κατά της Κλεοπάτρας εμφανιζόταν σαν νίκη της Δύσης κατά της διεφθαρμένης Ανατολής.
Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή του Αυγούστου στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική ανάπτυξη της Ρώμης, την οποία, όπως υπερηφανευόταν, την παρέλαβε πλίνθινη και την παρέδωσε μαρμάρινη. Ενώ πριν από τον Αύγουστο η κατασκευή ναών από μάρμαρο στη Ρώμη είχε συνδεθεί με ένα υλικό εισαγμένο μαζί με άλλες αρνητικές συνήθειες από την Ελλάδα και την Ανατολή, η ανακάλυψη και εκμετάλλευση από τα μέσα του 1ου π.Χ. αιώνα του εξαιρετικής ποιότητας μαρμάρου στην Καρράρα συνετέλεσε στη διαφοροποίηση αυτής της εικόνας.
Με αυτό το εγχώριο πλέον υλικό και έχοντας επιστρατεύσει τους καλύτερους τεχνίτες από ολόκληρη την αυτοκρατορία, ο Αύγουστος χτίζει όχι μόνο το δικό του Μαυσωλείο από μάρμαρο, αλλά κατασκευάζει με την οικονομική συμπαράσταση φίλων και οπαδών του νέους ναούς ή εξωραΐζει παλιούς και κατεστραμμένους από το χρόνο, ενώ παράλληλα χρηματοδοτεί μεγάλα δημόσια κτίρια, όπως θέατρα, βασιλικές και αποθήκες. Το έτος 2π.Χ.εγκιανιάζεται η Αγορά του Αυγούστου, ένα για την εποχή εντυπωσιακό εσωστρεφές συγκρότημα, με έναν ναό αφιερωμένο στον Άρη να δεσπόζει στο κέντρο και αντίγραφα των κορών του Ερεχθείου στην Ακρόπολη, -εδώ ως σύμβολα των υπόδουλων εθνοτήτων- στην επίστεψη των στοών που τον περιστοίχιζαν.
Η κατασκευή των ακριβών αυτών, αλλά λιτών στο αρχιτεκτονικό τους ύφος, κτιρίων συνοδεύτηκε για πρώτη φορά από έργα υποδομής, όπως η βελτίωση των οικιστικών νησίδων, της Ρώμης και του συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σύντομα η πεποίθηση στους Ρωμαίους πολίτες ότι στόχος του αυτοκράτορα δεν ήταν τόσο η προσωπική προβολή, όσο η ακτινοβολία της πρωτεύουσας στη καρδιά της αυτοκρατορίας.
Ο ίδιος αυτοκράτορας περιβάλλεται όλο και περισσότερο από μια θεϊκή αύρα, ενώ στην Ανατολή της επικράτειας λατρεύεται, σύμφωνα με τα πρότυπα του Αλέξανδρου και των διαδόχων του, σαν θεός.
Διάχυτη είναι πλέον σε ολόκληρη την αυτοκρατορία μια νέα «ηθική» διάσταση στα μνημεία και στην τέχνη, η οποία φέρει τη σφραγίδα του εμπνευστή και αρωγού της, του Αυγούστου.