Η Σύμβαση της Χαλέπας (Οκτώβριος 1878)

Η Σύμβαση της Χαλέπας, (ή και Χάρτης της Χαλέπας) είναι μία ιστορική συμφωνία μεταξύ της Οθωμανικής κυβέρνησης και της Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών που συνομολογήθηκε στις 15 Οκτωβρίου  του 1878, στην ομώνυμη συνοικία των Χανίων της Κρήτης, απ΄ όπου έλαβε και την ονομασία της.

Η Σύμβαση αυτή υπήρξε προϊόν της διεθνούς Συνθήκης του Βερολίνου  που συνομολογήθηκε τρεις μήνες πριν, στις 13 Ιουλίου  του 1878  στο  Βερολίνο μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Ρωσίας, Ιταλίας αφενός, και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου, κατά την οποία η τελευταία υποχρεώνονταν να εισάγει «διοικητικές μεταρρυθμίσεις» σε όσες επαρχίες της Ευρωπαϊκής Τουρκίας υπήρχε ισχυρό χριστιανικό στοιχείο. Η σύμβαση επικυρώθηκε αμέσως με σουλτανικό φιρμάνι και αποτέλεσε νέο πολιτικό Οργανισμό της Κρήτης.

Οι κυριότερες διατάξεις του είναι:

1. Ο Γενικός Διευθυντής της Κρήτης θα μπορεί να είναι και Χριστιανός. Η θητεία του ορίζεται σε πέντε χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης.
2. Ο Γενικός Διευθυντής έχει ένα σύμβουλο από το αντίθετο θρήσκευμα.
3. Η Γενική Συνέλευση έχει 80 μέλη (49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους).
4. Ιδρύεται η Κρητική Χωροφυλακή.
5. Αναγνωρίζεται η ελληνική ως επίσημη γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης, Μόνο τα επίσημα πρακτικά, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και η επίσημη αλληλογραφία συντάσσονται και στις δύο γλώσσες.
6. Χορηγείται γενική αμνηστία.
7. Προβλέπεται προσωρινή απαλλαγή από ορισμένους φόρους.
8. Επιτρέπεται η ίδρυση φιλολογικών συλλόγων και η έκδοση εφημερίδων.

Ο Χάρτης της Χαλέπας ήταν χωρίς αμφιβολία σημαντικό βήμα στη λύση του Κρητικού Ζητήματος, αφού δημιουργούσε καθεστώς ημιαυτόνομης επαρχίας με ιδιαίτερα προνόμια. Πρώτος διοικητής διορίστηκε ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής, που διοίκησε λίγους μόνο μήνες και τον διαδέχτηκε ο Ιωάννης Φωτιάδης, άνθρωπος μορφωμένος και δραστήριος, με διοικητική και διπλωματική πείρα, πρεσβευτής άλλοτε της Τουρκίας στην Αθήνα. Διοίκησε την Κρήτη ως το 1885, με δικαιοσύνη και φρόνηση. Υποστήριξε την παιδεία, με την ίδρυση και λειτουργία σχολείων, προώθησε τη λύση σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, όπως του τελωνειακού και του βακουφικού και έθεσε τις βάσεις για την εσωτερική οργάνωση του νησιού. Στις μεγάλες πόλεις ιδρύθηκαν φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι και πάρθηκαν μέτρα για την προστασία των κρητικών αρχαιοτήτων.

Αντίθετα οι τρεις επόμενοι Γενικοί Διοικητές, ο Σάββας πασάς, ο Κ. Ανθόπουλος και ο Ν. Σαρτίνσκης, δεν μπόρεσαν να διοικήσουν ομαλά και παρασύρθηκαν από τις τοπικές αντιθέσεις και τους εσωτερικούς φατριασμούς, που άρχισαν να παρουσιάζονται στο νησί.

Πηγή: Ιστορία της Κρήτης, Θεοχάρης Δετοράκης, Ηράκλειο Κρήτης 1900