Η Συνδιάσκεψη της Γιάλτας (1945)

Κατά το χρονικό διάστημα από 4 έως 11 Φεβρουαρίου του 1945 πραγματοποιείται η Συνδιάσκεψη της Γιάλτας με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ, τον ηγέτη της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν και τον Βρετανό Πρωθυπουργό Σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ εν όψει του τέλους του πολέμου. Οι τρεις νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου συναντήθηκαν στην Γιάλτα της Ρωσίας για την πραγματοποίηση της δεύτερης συνόδου κορυφής (είχε προηγηθεί ανάλογη διάσκεψη στην Τεχεράνη από τις 28 Νοεμβρίου έως την 1η Δεκεμβρίου του 1943).

Στόχος της Συνδιάσκεψης ήταν να σταθεροποιηθούν οι υπάρχουσες συμφωνίες και να προδιαγραφεί η εικόνα του μεταπολεμικού κόσμου. Επίσης, να συζητηθεί το θέμα του πολέμου στην Ασία, για το οποίο προτείνεται η ανάμειξη της ΕΣΣΔ. Επί του θέματος αυτού, ο Ρούσβελτ και ο σύμβουλος του Χάρρυ Χόπκινς είναι πρόθυμοι να για παραχωρήσεις στις οποίες ο Τσόρτσιλ συναινεί, για να μην τεθεί η Μεγάλη Βρετανία στο πολιτικό περιθώριο. Εξάλλου, η Σοβιετική Ένωση, με την προέλαση του Κόκκινου Στρατού στην Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, έχει τόσο ισχυοιποιήσει τη θέση της που φαίνεται ικανή να διαμορφώνει τις εκεί συνθήκες σύμφωνα με τη θέληση της. Τέτοιες τάσεις παρατηρήθηκαν ήδη στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Γιαυτό το λόγο επείγει να βρεθεί για την Πολωνία μια λύση αποδεκτή από τα δυτικά κράτη. Τέλος, το ενδιαφέρον στρέφεται πάνω στο ποια θα είναι η μελλοντική επιρροή της Γαλλίας. όπως και στην Τεχεράνη διεξάγονται διμερείς συζητήσεις ανάμεσα στο Στάλιν και το Ρούσβελτ, ο δε Τσόρτσιλ μόνο εκ των υστέρων συμφωνεί με τα τελικά αποτελέσματα. Για το μέλλον της Γερμανίας και της Ιαπωνίας λαμβάνονται προκαταρκτικές αποφάσεις. Για την Κίνα, τη Γαλλία και την Ιαπωνία καταστρώνονται σχέδια ερήμην τους.

Η Συνδιάσκεψη της Γιάλτας και τα αποτελέσματα της

Τα αποτελέσματα της Συνδιάσκεψης μπορούν να συνοψιστούν:

1. Η ΕΣΣΔ αποδέχεται τη σύγκληση της ιδρυτικής συνόδου του ΟΗΕ στο Σαν Φρανσίσκο, στις 25 Απριλίου 1945. Θα είναι η μοναδική χώρα σ’ αυτόν τον οργανισμό που θα διατηρεί τρεις ψήφους (από μία επιπλέον ψήφο γαι την Ουκρανία και τη Λευκορωσία).
2. Δυο με τρεις μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, η ΕΣΣΔ θα εισέλθει στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Ως αντάλλαγμα θα πάρει πίσω τα νησιά Κουρίλες και τη Νότια Σαχαλίνη, που το 1904 περιήλθαν στην κυριότητα της Ιαπωνίας. Ακόμη, της αποδίδονται πίσω τα δικαιώματα ελέγχου των σιδηροδρομικών και ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών στη Μαντζουρία, την οποία είχε επίσης χάσει, ενώ η περιοχή παραμένει στην κυριότητα της Κίνας. Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ επωμίζεται την αποστολή να εξασφαλίσει, επί του παρόντος, τη σχετική συγκατάθεση του Στρατηγού Τσανγκ Κάι-Σεκ.
3. Ως ανατολικό σύνορο της Πολωνία ορίζεται η γραμμή Κόρζον. Έτσι, η ΕΣΣΔ κερδίζει στο Βορρά και στη Δύση «σημαντικά εδαφικά οφέλη», που πρόκειται να συμφωνηθούν με την πολωνική κυβέρνηση σε μια συνδιάσκεψη ειρήνης. Η μελλοντική προσωρινή κυβέρνηση της Πολωνίας, που σχηματίζεται από μέλη τη Επιτροπής του Λιούμπλιν και μερικούς δημοκράτες ηγέτες από τους εξόριστους Πολωνούς, οφείλει να προκηρύξει ελεύθερες εκλογές.
4. Οι Τρεις Μεγάλες Δυνάμεις χαιρετίζουν τη νέα κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας, που σχηματίστηκε την 1η Νοεμβρίου 1944, από τον Στρατηγό Γιόζιπ Μπροζ Τίτο και τον Πρωθυπουργό της εξόριστης κυβέρνησης Ιβάν Σούμπασιτς.
5. Οι Τρεις Δυνάμεις αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προσφέρουν βοήθεια στα κράτη τα οποία βρίσκονται εξαρτημένα στον άξονα Χίτλερ-Μουσολίνι «για την επίλυση των πιεστικών οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων τους», ιδιαίτερα «για τη δημιουργία προσωρινών κυβερνήσεων, που θα περιλαμβάνουν μια πλατιά εκπροσώπηση όλων των δημοκρατικών στοιχείων του πληθυσμού».
6. Ο Στάλιν ανακαλεί τις μέχρι τότε αντιρρήσεις του για τη συμμετοχή της Γαλλίας σε μια μελλοντική στρατιωτική διακυβέρνηση της Γερμανίας. Η Γαλλία αναλαμβάνει μια δική της ζώνη κατοχής, που προκύπτει από εδάφη που προβλέπονταν για τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Σχετικά με το ύψος του ποσού της γερμανικής πολεμικής αποζημίωσης – ο Στάλιν αξιώνει 20 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα οποία διεκδικεί τα 10 για τη ΕΣΣΔ – θα εισηγηθεί μια μελλοντική ειδική επιτροπή. Η αποζημίωση θα εξασφαλιστεί με τη διάλυση των εγκαταστάσεων, την απόδοση του παραγόμενου προϊόντος και την «εκμετάλλευση της γερμανική εργατικής δύναμης». Οι Σύμμαχοι οφείλουν να συνεισφέρουν στην αποδόμηση του γερμανικού μιλιταρισμού και την εξολόθρευση του εθνικοσοσιαλισμού, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο της Γερμανίας, της οποίας ο διαμελισμός πρόκειται να συζητηθεί στις λεπτομέρειες του.

Την ώρα που ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ αξιολογούν θετικά τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων και υπογραμμίζουν την εμπιστοσύνη τους στην αξιοπιστία της ΕΣΣΔ, ως προς τις συμφωνίες, στο αμερικανικό Κογκρέσο καθώς και στη Βρετανική Κάτω Βουλή, ασκείται κριτική για την ισχύ που παραχωρείται με τα ανωτέρω στη Σοβιετική Ένωση.

Η Συνδιάσκεψη της Γιάλτας πρέπει να θεωρείται ως η προβαθμίδα της Συνδιάσκεψης στο Πότσνταμ.

Πηγή: Χρονικό του 20ου αιώνα