Η Σκέψη

Πολλοί φιλόσοφοι αλλά και σοφιστές έχουν εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με τη δυνατότητα απόκτησης της γνώσης. Η Σκέψη που πρεσβεύει το μάταιον της αναζήτησης της γνώσης, αποσκοπεί στο να δώσει στους οπαδούς της την αταραξία και τη γαλήνη, με το να τους αποτρέπει από επιχειρήσεις κατανόησης και γνώσης της φύσης των πραγμάτων.

Η Σκέψη διακρίνεται σε τρεις εποχές. Η πρώτη, η αρχαία σκεπτική, ιδρύθηκε από τον Πύρρωνα τον Ήλειο, η δεύτερη από τον Αρκεσίλαο από την Πιτάνη της Αιολίδας και τον Καρνεάδη από την Κυρήνη και η τρίτη από τον Αινεσίδημο τον Κνώσειο.

Συνεχιστής στην Ηλιακή Σχολή ο Πύρρων είναι ο κατεξοχήν και αυτός που αποκλειστικά χαρακτήρισε τη σχολή με τη λέξη Σκέψη, αν και οι οπαδοί του ονομάστηκαν αρχικά Πυρρώνειοι. Ο Πύρρων ήταν ζωγράφος, μαθήτευσε κοντά σε φιλοσόφους και μάγους της Ινδία, αφού ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία. Αφού επέστρεψε στην Ελλάδα ίδρυσε τη σχολή του.

Ο Πύρρων επεδίωκε τη γαλήνη. Δεν απέδιδε κανένα γνώρισμα σε τίποτα. Έλεγε ότι τίποτα δεν είναι καλό ούτε αισχρό ούτε δίκαιο ούτε άδικο. Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα παρά μόνο η συνήθεια, κατά την οποία ενεργούν οι άνθρωποι.

Στην περίπτωση κατά την οποία γίνει δεκτό ότι μπορούμε να αντιληφθούμε ένα πράγμα, ισχυριζόμαστε, πως είναι αυτό και όχι κάτι άλλο, ότι έχει δηλαδή συγκεκριμένα γνωρίσματα. Αλλά είναι επίσης φανερό ότι είναι διαφορετικό το να ισχυριστούμε ότι ένα αντικείμενο είναι κόκκινο ή πράσινο, και διαφορετικό αν πούμε ότι το αντικείμενο αυτό έχει κόκκινο ή πράσινο χρώμα.

Στην δεύτερη περίπτωση εκφράζεται με αμφιβολία. Αυτό σημαίνει πως όταν μιλάμε για τα πράγματα, μπορεί ή πρέπει η απόφανση να εμπεριέχει αμφιβολία σχετικά με το αν όντως είναι αυτό λέμε πως είναι. Στην περίπτωση αυτή η αμφιβολία μας διατυπώνεται, όταν αντιμετωπισθεί το θέμα σε σχέση προς τους άλλους, όταν δηλαδή ζητηθεί η βεβαιότητα πως οι άλλοι αντιλαμβάνονται το α’ πράγμα κατά τον ίδιο τρόπο.

Αν το δεχτούμε τότε μεταφερόμαστε στην πρώτη περίπτωση των Δογματικών και ασπαζόμαστε την γνώμη, η οποία πρεσβεύει ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γνωρίζουν τα πάντα. Αν όμως δεν δεχθούμε ότι και οι άλλοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το ίδιο, είναι προφανές πως ασπαζόμαστε την άποψη εκείνη σύμφωνα με την οποία ό,τι γνωρίζουμε δεν έχει καθολικό κύρος, αλλά υποκειμενικό.

Έτσι όσοι αμφιβάλλουν για την δυνατότητα της γνώσης ονομάζονται εφεκτικοί ή σκεπτικοί και είναι αυτοί, οι οποίοι θεωρούν πως τα πράγματα είναι εξ ολοκλήρου ακατάληπτα, ακατανόητα. Υπάρχει όμως και η αντίληψη, η οποία δέχεται ότι ισχύει η αμφιβολία μόνο όταν το αντικείμενο της εξέτασης είναι ο κόσμος γύρω μας. Σε αυτήν την περίπτωση εξαιρείται, αυτό ισχύει μόνο για τους αρχαίους, ο κόσμος των αστεριών, που θεωρείται από τους αρχαίους θείος. Σήμερα αυτή η εξαίρεση δεν ισχύει. Αντίθετα, έχει σημασία το γεγονός πως, όταν θεωρούμε την γνώση υποκειμενική, πρέπει οπωσδήποτε, σύμφωνα με τη θέση των Σκεπτικών να αμφιβάλλουμε για την ύπαρξη των πάντων.

Η διδασκαλία του Πύρρωνα επέδρασε και σε άλλες φιλοσοφικές θέσεις. Η πληρέστερη μορφή της πυρρωνείου διδασκαλίας απαντάται στο έργο του Σέξτου του Εμπειρικού Πυρρώνειοι υποτυπώσεις, στο οποίο αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους πρέπει κανείς να αμφιβάλλει για την δυνατότητα της γνώσης.