Όταν κάποιος ακούσει σε μια πρόταση τις λέξεις «Κρήτη» και «πόλεμος» σίγουρα περιμένει να ακούσει στη συνέχεια για τους αγώνες και τα κατορθώματα των Κρητικών. Είναι αλήθεια ότι η Κρήτη έχει δείξει την πολεμική της δύναμη ανά τους αιώνες και η αδιαμφισβήτητη παληκαριά των παιδιών της, των Κρητικών, είναι ξακουστή στα πέρατα του κόσμου. Υπάρχουν, όμως, και δύο περιπτώσεις στις οποίες η Κρήτη τήρησε αυστηρή ουδετερότητα.
Κατά τη διάρκεια των Μηδικών Πολέμων η Κρήτη τήρησε αυστηρή ουδετερότητα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Έλληνες λίγο πριν το Συνέδριο του Ισθμού (481π.Χ.), έστειλαν πρέσβεις στην Κρήτη για να καλέσουν τις κρητικές πόλεις στον κοινό αγώνα κατά των Περσών. οι κρητικές πόλεις πριν απαντήσουν έστειλαν θεωρούς στο μαντείο των Δελφών. Ο χρησμός της Πυθίας υπενθύμισε στους Κρητικούς τα παλιά παθήματα τους από τη συμμετοχή τους στον Τρωικό πόλεμο και τους αποθάρρυνε.
Οι νεώτεροι ιστορικοί αποδίδουν αυτήν την άρνηση των Κρητικών στην εσωτερική πολιτική και κοινωνική κατάσταση της νήσου. Οι αντιθέσεις των κοινωνικών τάξεων και των πόλεων μεταξύ τους και το γενικό κλίμα πολιτικής αστάθειας δεν επέτρεπαν την ανάληψη υποχρεώσεων για υπερπόντιες επιχειρήσεις.
Άλλωστε, η γεωγραφική θέση της Κρήτης και η απόσταση από τις άλλες ελληνικές περιοχές και η ασθενής οικονομία εξόγκωναν τα αισθήματα του φόβου για μια ενδεχόμενη περσική εισβολή στο νησί. Έτσι ο δελφικός χρησμός ήταν μια πρώτης τάξεως δικαιολογία για την κρητική ουδετερότητα. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι η άρνηση των Κρητικών να συμμετάσχουν στους κοινούς αγώνες των Ελλήνων μπορεί να δικαιολογηθεί και από την ψυχολογία των Δωριέων, που ήταν από τη φύση τους συντηρητικοί και αντιμετώπιζαν κάθε πολεμική περιπέτεια με σκεπτικισμό.
Η Κρήτη κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου κράτησε και πάλι αυστηρή ουδετερότητα. Μια επίθεση ναυτικής μοίρας των Αθηναίων με το στρατηγό Φορμίωνα στην Κυδωνία το 429π.Χ. δεν είχε ευρύτερες συνέπειες. Ο Θουκυδίδης αποδίδει την επέμβαση αυτή σε υπόδειξη του Γορτύνιου Νικία, που ήταν πρόξενος των Αθηναίων, Φαίνεται όμως ότι η επίθεση αυτή είχε εντελώς διαφορετικούς σκοπούς. Στην Κυδωνία, που διατηρούσε, τότε, εμπορικές σχέσεις με την Αίγινα, είχαν καταφύγει Αιγινήτες φυγάδες μετά τη διασπορά τους το 431π.Χ. Σταθερή πολιτική των Αθηναίων ήταν η εξόντωση των Αιγινητών, όπου κι αν είχαν καταφύγει. Στην ουσία, λοιπόν, η επίθεση του Φορμίωνα είχε στόχο μάλλον τους Αιγινήτες και όχι την Κυδωνία. Ωστόσο, το γεγονός υατό αναζωπύρωσε τα ενδοκρητικά μίση. Οι κάτοικοι της Πολίχνης συνέπραξαν με τους Γορτύνιους και τους Αθηναίους στην επίθεση κατά της Κυδωνίας.