Η νεολιθική εποχή στην Κρήτη

Η νεολιθική εποχή στην Κρήτη καλύπτει το χρονικό πλαίσιο 5700π.Χ.-2800π.Χ και διακρίνεται σε αρχαιότερη, μέση και νεότερη. Έκτος από την Κνωσό έχουν επισημανθεί και άλλα νεολιθικά κέντρα στην Κρήτη, καθώς και οικήσεις σε σπήλαια, όπως το σπήλαιο της Μιαμούς, της Ειλείθυιας, της Τράπεζας, του Ακρωτηρίου των Χανίων και αλλού.

Η οικοδομή γίνεται με χονδροειδείς πήλινους πλίνθους, με λίθους και ξύλα. Σε πολλές περιπτώσεις χτίζονται σπίτια σε λίθινες κρηπίδες και είναι πολυδώματα, με ορθογώνια δωμάτια. Τα εργαλεία της εποχής κατασκευάζονται συνήθως από ποτάμιους λίθους, κόκκαλα και ξύλα. Είναι κυρίως πελέκεις, σφύρες, ρόπαλα και εγχειρίδια.

Τα έργα της κεραμεικής είναι χονδροειδή στην αρχή, χωρίς διακόσμηση. Με την πάροδο του χρόνου παρουσιάζεται τελειοποιημένη κεραμεική, με διακόσμηση εγχάρακτη ή γραπτή ή ακόμη και κοκκινόμαυρη από το ανομοιογενές ψήσιμο. Ο κεραμεικός τροχός είναι άγνωστος ακόμη, καθώς και ο κλίβανος. Τα αγγεία ψήνονται στη φωτιά.

Εμφανίζονται τα πρώτα έργα πλαστικής, ειδώλια, πήλινα ή λίθινα, που παριστάνουν κατά κανόνα όρθιες ανθρώπινες μορφές, συνήθως γυναίκες. Ένα από τα αρχαιότερα ειδώλια παριστάνει παχύσαρκη γυναίκα καθιστή κατά τον «ανατολίτικο» τρόπο. Προέρχεται από την Κάτω Ιεράπετρα. Ίσως σε αυτά τα ειδώλια υπάρχουν τα αρχαιότερα σπέρματα λατρείας γυναικείας θεότητας, που ήταν σύμβολο της γονιμότητας σε όλη την ανατολική Μεσόγειο. Θεωρείται γενικά ότι η θεότητα αυτή, που στην Κρήτη θα εξελιχθεί σε κυρίαρχη, έχει προέλευση ανατολική. Σε μικρότερη κλίμακα έχουμε αναθηματικά ειδώλια ζώων ή πτηνών.

Για τους κατοίκους της Κρήτης κατά τη νεολιθική περίοδο δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα. Δεν γνωρίζουμε αν ήρθαν ως άποικοι από τις Κυκλάδες ή τα Δωδεκάνησα και τη γειτονική Μικρά Ασία και δεν έχουμε καμία βεβαιότητα για τη φυλή στην οποία ανήκαν. Πολλοί πιστεύουν ότι ο κρητικός πληθυσμός κατά την τέταρτη χιλιετία π.Χ. απαρτιζόταν από πολλές φυλές.

Στις πιο εξελιγμένες φάσεις της νεολιθικής εποχής στην Κρήτη έχουμε σαφείς ενδείξεις για εμπορικές και πολιτιστικές συναλλαγές με τις Κυκλάδες, την Αίγυπτο, την Ανατολή. Λίγο μετά το 3000π.Χ. εμφανίζεται στην Κρήτη ο χαλκός, πιθανώς μέσω αποίκων από τη Μικρά Ασία. Ο πολιτισμός μπαίνει σε φάση ραγδαίας εξέλιξης.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών