Η ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.)

Η ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ στα Στενά της Σαλαμίνας (στον Σαρωνικό Κόλπο) μεταξύ της συμμαχίας των ελληνικών πόλεων – κρατών και της περσικής αυτοκρατορίας. Αποτέλεσε τη σημαντικότερη σύγκρουση και την αρχή του τέλους της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα.

Τα γεγονότα πριν τη ναυμαχία της Σαλαμίνας

Αρχικά οι Έλληνες σχεδίαζαν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο (ξηρά και θάλασσα, αντίστοιχα). Όμως στη μάχη των Θερμοπυλών οι Πέρσες εξολόθρευσαν τις περιορισμένες ελληνικές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί στο ομώνυμο στενό – χάρη στην προδοσία του Εφιάλτη, ενώ στο Αρτεμίσιο ο συμμαχικός στόλος έχασε περίπου τα μισά πλοία του. Μόλις οι Σύμμαχοι πληροφορήθηκαν για την καταστροφή στις Θερμοπύλες, αποφάσισαν να υποχωρήσουν. Αυτό επέτρεψε στους Πέρσες να καταλάβουν τη Βοιωτία και την Αττική.

Οι Πελοποννήσιοι ήθελαν να σταματήσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου. Παρόλα αυτά ο Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες να αντιμετωπίσουν τον εχθρό στη Σαλαμίνα, ελπίζοντας ότι μια νίκη θα εμπόδιζε τους Πέρσες να εισβάλουν στην Πελοπόννησο.

Μετά τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία του Αρτεμισίου, οι Αθηναίοι εγκατέλειψαν την πόλη και μεταφέρθηκαν στη Σαλαμίνα, μετά την προτροπή του Θεμιστοκλή, ο οποίος αρνήθηκε να δεχτεί την εκδοχή της εγκατάλειψης του αγώνα. Στην πρώτη συνάντηση των Ελλήνων αρχηγών στο συμβούλιο της Κορίνθου, ο Θεμιστοκλής πρότεινε να δράσουν και να διεξαχθεί μια ναυμαχία στα στενά της Σαλαμίνας. Οι υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις θεωρούσαν ότι ο κατάλληλος τόπος διεξαγωγής μιας ναυμαχίας ήταν ο Ισθμός της Κορίνθου. Έγινε και νέα συνεδρίαση και όταν ο Θεμιστοκλής μέσα στην ορμή του μίλησε πριν από τον αρχηγό των Σπαρτιατών Ευρυβιάδη, ο στρατηγός Αδείμαντος από την Κόρινθο τού είπε ότι αυτούς που στους αγώνες ξεκινούν πριν δοθεί το σύνθημα, τους ραπίζουν. Ο Θεμιστοκλής του είπε ότι και αυτοί που ξεκινούν πολύ μετά το σύνθημα δεν παίρνουν βραβείο. Τότε ο Ευρυβιάδης θύμωσε και σήκωσε το ραβδί του να τον χτυπήσει. Ο Θεμιστοκλής δεν εξοργίστηκε, μόνο είπε τη φράση: «Πάταξον μεν, άκουσον δε». Το επιχείρημά του αρχηγού, του αθηναϊκού στόλου, ήταν ότι ο ελληνικός στόλος, με λιγότερα και μικρότερα σε όγκο σκάφη από τον εχθρικό, θα μπορούσε στον περιορισμένο χώρο του στενού να ελιχθεί ανετότερα και δεν θα διέτρεχε τον κίνδυνο να βρεθεί περικυκλωμένος από τα περσικά πλοία.

Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

Ο Θεμιστοκλής μηχανεύτηκε και ένα σχέδιο. Έστειλε κρυφά στο εχθρικό στρατόπεδο τον Σίκινο, ν’ αναγγείλει στους Πέρσες στρατηγούς ότι οι Έλληνες που ήταν στη Σαλαμίνα σκοπεύουν να φύγουν κρυφά κατά τη διάρκεια της νύχτας και ότι ο περσικός στόλος έπρεπε αμέσως να τους περικυκλώσει και να τους επιτεθεί για να τους καταστρέψει όλους μαζί. Οι Πέρσες πεπεισμένοι ότι ο Θεμιστοκλής υποστήριζε τα περσικά συμφέροντα, έπεσαν στην παγίδα και ξεκίνησαν για το στενό της Σαλαμίνας. Οι Πέρσες συγκεντρώθηκαν στη Σαλαμίνα όπου βρισκόταν και ο ελληνικός στόλος, ο οποίος σύμφωνα με τον Ηρόδοτο αποτελούνταν από 378 τριήρεις, στον κόλπο μεταξύ του ακρωτηρίου Κυνόσουρα και της αρχαίας πόλης Σαλαμίνα. Ο περσικός στόλος, που περιελάμβανε κατά τον Αισχύλο 1207 πλοία, ήταν αγκυροβολημένος στο Φάληρο.  Η ποικιλομορφία του στρατού, έκανε τον Ηρόδοτο να γράψει: «Τι γαρ ουκ ήγαγε εκ της Ασίης έθνος επί την Ελλάδα Ξέρξης;», «ποιο έθνος της Ασίας έμεινε που ο Ξέρξης να μην το οδήγησε εναντίον της Ελλάδας;» 

Κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας της Σαλαμίνας

Το πρωί της 22ης Σεπτεμβρίου 480 π.Χ. σήμανε η σάλπιγγα του Ευρυβιάδη και ακούστηκε ο παιάνας των Ελλήνων: «Ὦ παῖδες Ἑλλήνων ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ’, ἐλευθεροῦτε δὲ παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τέ πατρῴων ἕδη,
θήκας τε προγόνων· νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.» «Εμπρός, παιδιά των Ελλήνων, ελευθερώστε την πατρίδα, τα παιδιά σας και τις γυναίκες σας, των πατρικών θεών τα ιερά, τους τάφους των προγόνων σας, τώρα πολεμήστε για όλα».

Η ναυμαχία εξισώθηκε αφού ο στενός χώρος δεν επέτρεψε στους Πέρσες να χρησιμοποιήσουν στην πρώτη γραμμή, περισσότερα πλοία από ό,τι τα ελληνικά. Στο αριστερό άκρο βρισκόταν ο Θεμιστοκλής, ο οποίος προσπαθούσε να διασπάσει την παράταξη των Φοινίκων, στο δεξιό άκρο, βρίσκονταν τα πλοία της Σπάρτης υπό τον Ευρυβιάδη έχοντας απέναντί τους τους Ίωνες που ήταν πολύ επιδέξιοι ναυτικοί. Τα περσικά πλοία, σαφώς μεγαλύτερα από τα ελληνικά, δεν μπορούσαν να κινηθούν εξαιτίας της στενότητας του χώρου. Σύμφωνα με τον Αισχύλο, μέσα στο στενό, μαζεύτηκαν πλήθος τα πλοία, και έτσι δεν μπορούσαν να προσφέρουν καμία βοήθεια μεταξύ τους αλλά χτυπούσαν το ένα το άλλο, συντρίβοντας όλα τα κουπιά, ενώ τα ελληνικά πλοία, σχηματίζοντας επιδέξια κύκλο γύρω γύρω, χτυπούσαν και αυτά. Τα νερά και οι γύρω ακτές γέμισαν κουφάρια και ναυάγια. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας διήρκησε ως το βράδυ και ο ηρωισμός των Ελλήνων και των συμμαχικών τους δυνάμεων έτρεψαν σε άτακτη φυγή όσους Πέρσες είχαν απομείνει στη θάλασσα. Ο Αριστείδης, μαζί με ένα σώμα οπλιτών, κατευθύνθηκε στην Ψυττάλεια, για να εξοντώσει όσους Πέρσες έφυγαν προς τα εκεί. Τη ναυμαχία παρακολούθησε ο Ξέρξης από μια πλαγιά του Αιγάλεω, πιθανώς το σημερινό Πέραμα. Η ναυμαχία τελείωσε με σοβαρότατες απώλειες για τους Πέρσες. Έχασαν 200 πλοία και μεγάλο μέρος των πληρωμάτων τους, ενώ οι Έλληνες μόνο 40 τριήρεις.

Μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας

Μετά τη ναυμαχία ο Ξέρξης, μαζί με ένα μεγάλο μέρος του στρατού, επέστρεψε στην Ασία, ενώ για την υποταγή της Ελλάδας παρέμεινε ο Μαρδόνιος με τον υπόλοιπο περσικό στρατό. Αλλά το 479 π.Χ. οι Πέρσες υπέστησαν σοβαρή ήττα στις Πλαταιές και στη Μυκάλη και σταμάτησαν τις επιθέσεις τους στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Λίγο αργότερα οι Έλληνες πέρασαν στην αντεπίθεση. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες οι Αθηναίοι, χάρη στους πολέμους της Δηλιακής Συμμαχίας, κατάφεραν να απελευθερώσουν τη Θράκη, τη Μακεδονία, τα νησιά του Αιγαίου και την Ιωνία. Επιπλέον βοήθησαν τους Αιγύπτιους στην εξέγερση τους κατά των Περσών επιφέροντας έτσι μεγάλο πλήγμα στο γόητρο της περσικής αυτοκρατορίας.

Αν οι Έλληνες είχαν ηττηθεί…

Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι η ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι μία από τις πιο σημαντικές μάχες στην ιστορία, υποστηρίζοντας ότι αν οι Έλληνες είχαν ηττηθεί, η πιθανή κατάληψη της Ελλάδας από τους Πέρσες θα σταματούσε την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού και, κατά συνέπεια, ο δυτικός πολιτισμός δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα.

Αυτή η άποψη βασίζεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, όπως η φιλοσοφία, η επιστήμη, η ατομική ελευθερία και η δημοκρατία έχει τις ρίζες του στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

Πηγή: https://www.ekdotikeathenon.gr/istopia-toy-ellhnikoy-ethnoys-p16.html