Η Μονεμβασία είναι μια βραχώδης περιοχή κοντά στο νοτιότερο ακρωτήρι που συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα με έναν πολύ στενό πορθμό, πάνω από τον οποίο χρειάστηκε κάποτε να κατασκευαστεί γέφυρα σε κάποιο σημείο του. Για να ακριβολογήσουμε η Μονεμβασία είναι ένα νησί μάλλον, παρά ένα ακρωτήρι ή μια χερσόνησος.
Είναι ένας πολύ εντυπωσιακός βράχος, που μοιάζει στο σχήμα με το Γιβραλτάρ, αν και πολύ μικρότερος. Στην πραγματικότητα, όπως και το Γιβραλτάρ, ήταν ιστορικά ένα στρατηγικό σημείο παρ΄ όλο που έχει πάψει πια να είναι. Η κορυφή του είναι ακόμη στεφανωμένη από σύμπλεγμα οχυρωματικών έργων που χτίστηκαν από τους Φράγκους και ο εσωτερικός χώρος, που περιλαμβάνει όλη την κορυφή του βράχου, περιέχει επίσης μια ερειπωμένη εκκλησία. Μια στενή και αρκετά γραφική πόλη απλώνεται κατά μήκος της ακτής, κάτω από τον οχυρωμένο βράχο, μοιάζοντας και σε αυτό το σημείο με το Γιβραλτάρ, όπου υπάρχουν άλλες ερειπωμένες εκκλησίες, που σε μεγάλο βαθμό ανήκουν στην εποχή των Φράγκων και δεν χρησιμοποιούνται τώρα.
Η είσοδος στο χωριό αυτό γίνεται από μια πελώρια πύλη στο τείχος, που κατεβαίνει από την απόκρημνη πλευρά του βράχου, ο οποίος υψώνεται κατακόρυφα. Ένα ελικοειδές μονοπάτι οδηγεί από τη πόλη στο φρούριο, το οποίο αν και έρημο κρατείται, κλειστό, έτσι που να χρειάζεται κανείς να προμηθευτεί ένα κλειδί πριν ανέβει.
Όσοι έχουν δει τα οχυρωματικά έργα στο ακρωτήρι Κεφαλοίδιο, στη βόρεια κατή της Σικελίας, θα διαπιστώσουν αμέσως μαι εντυπωσιακή ομοιότητα ανάμεσα σε εκείνο το μέρος και το ελληνικό, όχι μόνο από τοπογραφικής απόψεως, αλλά και από τον τρόπο διάταξης των τειχών, στην κορυφή αλλά και στο κατώτερο σημείο στην πύλη που φρουρεί το μονοπάτι που πάει προς τα πάνω. Το Κεφαλοίδιο, όμως, είναι πιο κατεστραμμένο από όσο είναι σήμερα αυτό το φράγκικο φρούριο. Από άποψη γενικής κατάστασης και θέας από την κορυφή οι δύο περιοχές μοιάζουν πολύ, αφού έχουν ανοιχτό ορίζοντα προς τη θάλασσα αλλά και προς τη στεριά.
Οι απότομες πλαγιές του ακρωτηρίου το έκαναν μια απόρθητη ακρόπολη από κάθε κατεύθυνση, εκτός από περιορισμένης έκτασης τμήμα από το οποίο ανεβαίνει το μονοπάτι, και η προστασία του από κάθε εχθρό, εκτός από την πείνα ήταν εύκολη υπόθεση. Ακόμη και για τους ίδιους τους πολιορκητές δεν ήταν εύκολο να εξαναγκάσουν τη φρουρά σε πείνα, γιατί έχει καταγραφεί ότι ο γενναίος κουρσάρος Βιλεαρδουίνος έμεινε έξω από τις πύλες επί τρία χρόνια για να αναγκάσει τους κατοίκους να παραδοθούν.
Το όνομα Μονεμβασία προέρχεται από το γεγονός ότι ο απομονωμένος βράχος, με το φρούριο, συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα με μία μόνο στενή λωρίδα που επιτρέπει τη μοναδική πρόσβαση. Από εκεί προέρχεται και η έκφραση «μόνη έμβασις», της οποίας οι δύο λέξεις συνενώθηκαν στη σύγχρονη προφορά για να σχηματίσουν το αρκετά μουσικό όνομα της περιοχής που έχει μια απόλυτα φυσική εξήγηση.
Επιπλέον, το ίδιο όνομα ακόμη πιο μικρό, ξαναζωντανεύει πάλι στο όνομα «Malvasia» (Μαλβουαζί) το οποίο φτιάχνεται από σταφύλια που φύονται σε βραχώδεις περιοχές και αφήνονται να μαραθούν πριν τα τρυγήσουν, όπως συνηθιζόταν στα παλιά οινοποιεία της Μονεμβασίας.
Φυσικά το χωριό στη βάση του απότομου βράχου είναι εντελώς ασήμαντο τώρα. Το κρασί Μαλβουαζί δεν παράγεται αποκλειστικά πλέον στην περιοχή αυτή, αλλά προέρχεται από Σαντορίνη, Πορτογαλία, Μαδέρα και πολλές άλλες περιοχές, ενώ η Μονεμβασία και η προέλευση του ονόματος μάλλον έχει πια ξεχαστεί.
Η πόλη έχει βυθιστεί σε κατάσταση φτώχειας -και όσο για το φρούριο, δεν υπάρχει πια τίποτα πολύτιμο να προστατέψει και έτσι δεν έχει στρατηγική σημασία. ήταν σημαντικό στις μέρες του και μάλλον δεν θα ξαναγίνει πια. Έχει όμως μια άγρια ομορφιά και η πόλη, παρ΄όλο που είναι μισοκατεστραμμένη, είναι πολύ γραφική. Όμως δυστυχώς σπάνια την επισκέπτονται Έλληνες.
Philip Sanford Marden