Η Μακεδονία (650π.Χ.-…)

Το μεγαλύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας είναι η Μακεδονία. Από Βορρά συνορεύει με τα Σκόπια και τη Βουλγαρία, προς την Ανατολή με τη Θράκη, προς τη Δύση με την Ήπειρο και προς το Νότο με τη Θεσσαλία, ενώ βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος.

Η Μακεδονία και οι Μακεδόνες

Η αρχαιολογική και ιστορική έρευνα οδήγησε στο συμπέρασμα πως ο σχηματισμός των Δωριέων συντελέστηκε κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ. και ως τα μέσα του 13ου αιώνα. Τόπος η κεντρική Στερεά. Συστατικά τους πολλά και ένας κλάδος των Μακεδνών που έφτασε στην περιοχή το αργότερο ως τα 1400π.Χ.. Ένας άλλος κλάδος εγκαταστάθηκε στα βουνά της Πιερίας, απ΄όπου ένα κομμάτι (οι Μάγνητες) αποσπάστηκε και έφτασε στη χώρα που ονομάστηκε Μαγνησία. Ο κύριος όγκος των Μακεδνών έμεινε στην Πιερία και έγινε γνωστός ως Μακεδόνες. Γι’ αυτό ο Ησίοδος θεωρεί τον Μακεδόνα και τον Μάγνητα αδέλφια και ανήψια του Έλληνα. Γι’ αυτό ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α’ απέδειξε πως ήταν απόγονος του Ηρακλή, όπως και οι Σπαρτιάτες βασιλείς.

Πριν φτάσουν στα βουνά της Πιερίας οι Μακεδνοί εντοπίζονται στη Λάκμο της Πίνδου και οι Βοιωτοί στο όρος Βόιον της Πίνδου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Ακόμη ο Ηρόδοτος σημειώνει πως στο «δωρικό και μακεδνό» έθνος ανήκουν οι Λακεδαιμόνιοι, οι Κορίνθιοι, οι Σικυώνιοι, οι Επιδαύριοι και οι Τροιζήνιοι. Ο πατέρας της ιστορίας δικαιώνεται από τα ευρήματα. Η αφήγηση του Ηρόδοτου για το πως δημιουργήθηκαν οι Δωριείς, δεν διαφέρει από την πραγματικότητα που αποκάλυψε η ιστορική έρευνα. Γράφει για τους Λακεδαιμονίους: «Στον καιρό της βασιλείας του Δευκαλίωνα, κατοικούσαν στην περιοχή της Φθιώτιδας, ενώ στον καιρό του Δώρου, γιου του Έλληνα, κατοικούσαν στην περιοχή γύρω από την Όσσα και στον Όλυμπο, που ονομάζεται Εστιαιώτιδα. Και όταν τους ξεσήκωσαν από εκεί οι Κάδμιοι, κατοίκησαν στην Πίνδο με το όνομα Μακεδνοί. Από εκεί μετατοπίστηκαν στην Δρυοπίδα και έφτασαν στην Πελοπόννησο με το όνομα Δωριείς».

Σήμερα πιστεύεται ότι Αχαιοί και Δωριείς δεν ξεχώριζαν, εκτός ίσως από το ότι οι Δωριείς ήταν οι επαρχιώτες του μυκηναϊκού κράτους, γύρω από τη Δωρίδα και τη Φθιώτιδα. Προχώρησαν νοτιότερα με την κατάρρευση της μυκηναϊκής κυριαρχίας. Τοπωνύμια, μύθοι και παραδόσεις συνηγορούν σ’ αυτό. Ο Πηνειός υπάρχει στην Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Το Άργος στην Πελοπόννησο και τη Μακεδονία. Η Πίνδος στην Ήπειρο όπου συναντώνται πρώτη φορά οι Μακεδνοί, αλλά και στη Δωρίδα, ως μέλος της Δωρικής τετράπολης. Ορέστης στο Άργος, Ορεστικό στη Μακεδονία, όπου η περιοχή γύρω από την Καστοριά ονομαζόταν Ορεστίς και θεωρήθηκε κοιτίδα της μακεδονικής δυναστείας των Τημενιδών. Ο Τήμενος ήταν από τους αρχηγούς της καθόδου των Ηρακλειδών και του έλαχε το Άργος. Λεβαδειά έχουμε στην Βοιωτία, Λεβαία λεγόταν η πόλη της Μακεδονίας, που ήταν κατά τον Ηρόδοτο, ο πρώτος σταθμός του Περδίκκα και των αδελφών του όταν έφτασαν από το Άργος. Από εκεί έφυγαν στα κρυφά και κατέληξαν στα Πιέρια βουνά. Από εκεί ξεχύθηκαν οι Μακεδόνες ανάμεσα στα 700 με 650 π.Χ. Ο Αλέξανδρος Α’ το 500π.Χ. ονόμαζε τον Περδίκκα έβδομο πρόγονο του, οι επτά γενιές πίσω μας πάνε στο 710π.Χ.

Οι Μακεδόνες στις Αιγές

Γύρω στα 650π.Χ., λοιπόν, οι Μακεδόνες ξεχύνονται στα Πιέρια όρη στον κάμπο της Ημαθίας, κατέκτησαν τη δυτική πλευρά του και ίδρυσαν τη πρωτεύουσα τους, τις Αιγές, εκεί που βρίσκεται σήμερα η Έδεσσα. Τουλάχιστον τέσσερις πόλεις υπήρχαν στην αρχαιότητα με το όνομα «Αιγές»: η μακεδονική, η αχαϊκή κοντά στο σημερινό Διακοφτό, η αιολική κοντά στη Σμύρνη και η ευβοϊκή κοντά στο σημερινό χωριό Λίμνη. Μια παράδοση θέλει τις Αιγές να προϋπήρχαν τουλάχιστον πενήντα με εκατό χρόνια. Σύμφωνα με αυτή, την πόλη ίδρυσε ο Κάρανος, που ήταν ο γενάρχης των βασιλιάδων της Μακεδονίας. Κατά την παράδοση, ο Κάρανος ήταν αδελφός ή γιος του Φείδωνα, βασιλιά του Άργους, ο οποίος έζησε τον 8ο αιώνα π.Χ. Ο Κάρανος έφυγε από την πατρίδα του, έφτασε στη Μακεδονία και ακολουθώντας τις επιταγές κάποιου χρησμού του μαντείου των Δελφών πήρε από πίσω ένα κοπάδι κατσίκες και εκεί που οι κατσίκες έπεσαν να κοιμηθούν έχτισε τις Αιγές.

Η Μακεδονία πριν την ακμή της

Αρχικά το βασίλειο των Μακεδόνων εκτεινόταν σε μικρή έκταση. Η συνεχής ανάπτυξη της όμως ξεπέρασε τα φυσικά της όρια. Αυτή η διαδοχική εξάπλωση του βασιλείου της Μακεδονίας δημιούργησε δυσκολίες στους αρχαίους συγγραφείς που συχνά συνέχεαν τα σύνορα του κράτους με τα γεωγραφικά όρια του.

Η Μακεδονία επί Περδίκκα περιελάμβανε τις εξής περιοχές: Ημαθία: Αρχικά ονομαζόταν έτσι όλη η πεδιάδα ως τον Θερμαϊκό Κόλπο. Όταν την κατέλαβαν οι Μακεδνοί, με το όνομα αυτό προσδιοριζόταν η περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Λουδία και Αλιάκμονα. Και επειδή στην περιοχή αυτή δημιουργήθηκε ο πυρήνας του βασιλείου, την είπαν και Μακεδονία. Περιελάμβανε τις πόλεις Αιγές, αρχαία πρώτη πρωτεύουσα και ιερή τοποθεσία όπου θάβονταν οι βασιλείς, Βέροια, Κίτιο (Νάουσα) κ.α.

Πιερία: Ονομαζόταν έτσι από τους παλιούς κατοίκους της, τους Πίερες, που, μετά τη μακεδονική κατάκτηση, εκδιώχθηκαν στο πρόποδες του Παγγαίου. Εκτεινόταν στην παραλία, νότια της Ημαθίας, από τον Αλιάκμονα ως τον Όλυμπο και τον ποταμό Πηνειό. Περιελάμβανε τις αρχαιότερες αποικίες των Ερετριέων, τις παραλιακές Μεθώνη (Ελευθεροχώρι), και Πύδνα (Κίτρο), το Δίον, το Λείβηθρον, την Πίμπλεια, το Ηράκλειον (Πλαταμώνας).

Βοττιαία: Ονομαζόταν έτσι από τους Βοττιαίους που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στη Χαλκιδική, όταν οι Μακεδόνες κατέκτησαν την περιοχή. Βρισκόταν ανάμεσα στους ποταμούς Αξιό και Λουδία, βορειοανατολικά της Ημαθίας (Γιαννιτσά και τμήμα της Γευγελής) και περιελάμβανε τις πόλεις Πέλλα, πρωτεύουσα από την εποχή του Αρχέλαου), Ιχνές, Άλωρος, Κύρρος, Αμυδώνα, Εύρωπος, Αταλάντη, Γορτυνία, Ειδομένη (Γευγελή).

Μυγδονία: Περιοχή των Μυγδόνων που μετά την άφιξη των Μακεδόνων μετανάστευσαν πέρα από το Στρυμόνα. Εκτεινόταν από τη Βοττιαία και τον Αξιό ως τον ποταμό Γαλλικό (τότε Εχέδωρο) και την κοιλάδα της Καλαμαριάς (τότε του Ανθεμούντα). Επί μεγάλου Αλεξάνδρου Α’, η Μυγδονία έφτανε ως τον κόλπο του Στρυμόνα. Πόλεις που υπήρχαν εκεί ήταν η Απολλωνία, η Αρεθούσα, η Θέρμη, από την οποία ο κόλπος ονομάστηκε Θερμαϊκός κ.α..

Εορδαία: Ονομαζόταν έτσι από τους παλαιότερους κατοίκους της, Εορδείς, και απλωνόταν δυτικά της Ημαθίας και του Βέρμιου ως τη λίμνη Βεγορίτιδα. Περιελάμβανε τις πόλεις Βέγορα, Άρνισσα, Εορδαία.

Αλμωπία: Ονομαζόταν από τους παλαιότερους κατοίκους της Άλμωπες και περιελάμβανε την ορεινή περιοχή των μετέπειτα Μογλενών, βορειοδυτικά της Εορδαίας. Πόλεις της ήταν οι Άψαλος, Εύρωπος, Όρμας κ.α..

Στα χρόνια του Αλέξανδρου Α’ το βασίλειο της Μακεδονίας είχε απλωθεί προς τα ανατολικά και τα νότια. Σε αυτό περιλαμβάνονταν οι εξής περιοχές: Κρηστωνία: Οι παλαιοί κάτοικοι της, Κρήστωνες, είχαν εγκατασταθεί στην Χαλκιδική, γύρω από την Όλυνθο, και στη χερσόνησο του Άθω (τότε Ακτή). Απλωνόταν βορειοανατολικά στη Μυγδονία και είχε κύρια πόλη την Κρήστωνα.

Βισαλτία: Ονομαζόταν έτσι από τους Βισάλτες, παλαιότερους κατοίκους της, αποτελούσε συνέχεια της Κρηστωνίας και έφτανε ως τον Στρυμόνα (σημερινά Σώχος και Νιγρίτα). Το παλιό βασίλειο των Βισαλτών απλωνόταν σε όλη τη Χαλκιδική. Πόλεις της ήταν η Βισαλτία και οι Άργιλος, Κερδύλιο, Όσσα, Βέργα κ.α..

Ελιμεία ή Ελιμιώτιδα: Η χώρα των Ελιμιωτών, δυτικά της Πιερίας και νότια της Εορδαίας, στην πεδιάδα του Αλιάκμονα. Εκτεινόταν ως τα Καμβούνια στον Νότο και ως την Πίνδο δυτικά, διαγράφοντας τα σύνορα της Μακεδονίας με τη Θεσσαλία από τη μια πλευρά και την Ιλλυρία από την άλλη. Πόλεις της ήταν η Ελιμία, και οι Αιανή, Φυλακές, Εράτυρα κ.α. Οι κάτοικοι της περιοχής αρχικά δέχτηκαν την επικυριαρχία του Αλέξανδρου Α’ και αργότερα προσαρτήθηκαν στο βασίλειο.

Ορεστίς: Η χώρα των Ορεστών. Αρχικά το όνομα δινόταν σε όλη την περιοχή της δυτικής Μακεδονίας, αλλά αργότερα περιορίστηκε στην Καστοριά και τα γύρω της ως την Κορυτσά. Περιελάμβανε τις πόλεις Κήλητρο (Καστοριά) και Άργος.

Λυγκηστίς ή Λύγκος: Η χώρα των Λυγκηστών, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η κοιλάδα του Μοναστηρίου, γύρω από τη λίμνη Πρέσπα και ως την ανατολική όχθη της Αχρίδας (τότε Λυχνίτιδας). Στην περιοχή, αργότερα, ο Φίλιππος έχτισε την πόλη Ηράκλεια, Πελαγονία επί Ρωμαίων, Μοναστήρι σήμερα (Μπίτολα στα Σκόπια).