Η μάχη του Σταυρού (1821)

Η μάχη του Σταυρού Θεοδώριανων ήταν πολεμική εμπλοκή της επανάστασης του 1821 με νικηφόρα έκβαση για τους Έλληνες. Ο Γώγος Μπακόλας με το πρωτοπαλήκαρό του, τον Μακρυγιάννη και περίπου 350 άνδρες οχυρώθηκε στον Σταυρό στα Τζουμέρκα.

Στις 15 Μαΐου του 1821 οι οπλαρχηγοί Γ. Καραϊσκάκης, Γιαννάκης και Μήτρος Κουτελίδας, Γώγος Μπακόλας, Αντρέας Ίσκος, Γιαννάκης Ράγκος, Μάρκος Μπότσαρης, Κουτσονίκας και πολλοί άλλοι συναντήθηκαν στο Μοναστήρι του Αη-Γιώργη στο χωριό Βουργαρέλι Άρτας. Εκεί κήρυξαν την επανάσταση στα Τζουμέρκα και στο Ραδοβύζι, υπό τις ευλογίες του ηγούμενου του μοναστηριού Χριστόφορου. Ορμητήριό τους έγιναν τα Θεοδώριανα στα ανατολικά Τζουμέρκα, 80 χιλιόμετρα από την Άρτα. Το κεφαλοχώρι ήταν απομακρυσμένο και προστατευόταν από τα απόκρημνα βουνά. Για αυτό το λόγο το 1821 λειτούργησε ως φυσικό οχυρό και πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην Επανάσταση. Οι τσελιγκάδες ενίσχυσαν την προσπάθεια και oι Θεοδωριανίτες εντάχθηκαν στις ένοπλες ομάδες. Ακολούθησαν τους καπεταναίους και πήραν μέρος σε πολλές μάχες.

Τον Ιούλιο του 1821 ο Ισμαήλ πασάς με 2.000 Τουρκαλβανούς καταφτάνει στα Τζουμέρκα με σκοπό να ανοίξει δρόμο για τη Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο. Στόχος του ήταν να καταπνίξει την επανάσταση που είχε ξεσπάσει στην Πελοπόννησο. Αφού πυρπολούν το Συρράκο και τους Καλαρρύτες, τα Πράμαντα και τους Μελισσουργούς φτάνουν στην περιοχή «Αυτί». Μετά από σειρά μικρών μαχών ο Τούρκοι υποχώρησαν στην Άρτα.

Στις 4 Αυγούστου 1821 αρχίζει η μάχη του Σταυρού. Από τη μια μεριά 2.000 Τουρκαλβανοί και από την άλλη λιγοστοί Έλληνες που καταφέρνουν όμως να τους αντιμετωπίσουν. Το βράδυ καταφθάνουν ενισχύσεις και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.

Την επόμενη μέρα 5 Αυγούστου, ξεκινά η μεγάλη επίθεση. Οι Τούρκοι πλέον αριθμούν 6.000, ενώ οι Έλληνες είναι 500. Η μάχη κρατά όλη μέρα, αλλά οι Τούρκοι δεν καταφέρνουν να περάσουν το Σταυρό. Οι απώλειες των Τούρκων είναι μεγάλες και αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν και να επιστρέψουν στα Γιάννενα. 

Η νίκη στο Σταυρό είχε μεγάλη σημασία για την εξέλιξη της επανάστασης γιατί εμπόδισε τους Τούρκους να περάσουν προς τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, δίνοντας χρόνο να εδραιωθεί η επανάσταση. Στη μάχη πήραν μέρος και οι Κουτελιδαίοι, Ράγκος, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Τσαρακλής, γερο Μπαλωμένος κ.α.

Ο Μακρυγιάννης που συμμετείχε στη μάχη εξαίρει την ανδρεία του Γώγου Μπακόλα: «Και ο χειρότερος Έλλην έκαμε με ανδρείαν το χρέος του, όμως προτιμάται και δοξάζεται ο Γώγος ο αθάνατος, δε στοχάζεται θάνατο ο αγνός πατριώτης….Ήταν πολλά άξιος και τυχερός ο Γώγος». Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι’ αγαθός. Αρρώστησε σε κάμποσον καιρόν κι από την πίκρα του απέθανε. Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτόν τον γενναίο άντρα. Τέτοιους αξιωματικούς θέλει η Κυβέρνησή μας να λευτερώση την πατρίδα. Μπεζέρισαν ν’ ακούνε Γώγο με ογδοήντα ένα άνθρωπον να βαστάξη έξι χιλιάδες και να γιομίση ο τόπος σκοτωμένους. Όπου Γώγος εκεί και νίκη».

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών.