Η Κως βρίσκεται στα βορειοδυτικά της Ρόδου ανάμεσα στην Κάλυμνο και τη Νίσυρο, πλάι στις ακτές της Μικράς Ασίας, στο στόμιο του κόλπου της Αττάλειας, 220 μίλια από τον Πειραιά. Είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί των Δωδεκανήσων, πεδινό και εύφορο. Οι αλυκές του συγκαταλέγονται στις καλύτερες της Μεσογείου.
Πρωτεύουσα και λιμάνι είναι η πόλη της Κω, χτισμένη κατά μήκος του μυχού ενός κόλπου, στα βορειανατολικά του νησιού, στη θέση της αρχαίας πόλης που δημιουργήθηκε το 366π.Χ. Καταστράφηκε από σεισμό στα 142μ.Χ. αλλά και στα 469 και 554μ.Χ. Ο σεισμός του 1933 έδωσε την ευκαιρία στους Ιταλούς να χτίσουν μια καινούργια πόλη με σύγχρονο οδικό ιστό και ταυτόχρονα αποκάλυψε την αρχαία κάτω από τα ερείπια των σπιτιών που τότε κατέρρευσαν.
Η ιστορική διαδρομή των κατοίκων της Κω, από την εποχή του Λίθου ως τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν κοινή με των άλλων νησιών του συμπλέγματος. Η μοναδικότητα της εμφανίστηκε τον 4ο και 3ο π.Χ. αιώνα όταν έφτασε στην πιο μεγάλη της ακμή.
Η φήμη του Ασκληπιού και η διδασκαλία του Ιπποκράτη μετέτρεψαν την γύρω περιοχή σε αστικό κέντρο. Στα ιερά του θεού Ασκληπιού προσέρχονταν καθημερινά ασθενείς για να τους «θεραπεύσει ο θεός». Από τα 300 που γνωρίζουμε να υπήρχαν, αρχαιότερο ήταν της Τρίκκης (Τρίκαλα Θεσσαλίας) και σπουδαιότερο της Επιδαύρου. Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. άρχισε να αποκτά φήμη και το Ασκληπιείο της Κω, που τότε δημιουργήθηκε. Διέθετε θειούχες ιαματικές πηγές και γρήγορα ξεπέρασε όλα τα άλλα σε σπουδαιότητα, καθώς οι εκεί θεραπευμένοι αποτελούσαν την ακαταμάχητη ζωντανή διαφήμιση.
Το διηύθυνε ένας μεγάλος ιερέας σε συνεργασία με έναν πυροφόρο (βοηθό). Ακόμη, υπήρχαν πολλοί ιερομνήμονες (νοσοκόμοι), νωεκόροι και ιερείς. Οι προσευχόμενοι, πρώτα λούζονταν, μετά προσέφεραν τα αφιερώματα τους κι έπειτα θεραπεύονταν από ιερέα, είτε πρακτικά είτε με υποβολή.
Εκείνο τον καιρό συνέπεσε να ιδρυθεί στον ίδιο χώρο και ιατρική σχολή που είχε την τύχη να φιλοξενεί διδάσκαλο τον Ιπποκράτη.
Ο μεγάλος Κώος επιστήμονας και φιλόσοφος γεννήθηκε το 460π.Χ. και είναι αυτός που θεμελίωσε την ιατρική επιστήμη. Μελέτησε τον ανθρώπινο οργανισμό και τις ιδιότητες, τις αρρώστιες και τις θεραπευτικές αγωγές. Προσήγαγε τις ειδικότητες παθολογία, διαγνωστική, χειρουργική, γυναικολογία και μαιευτική.
Παρόλο που δίδασκε μέσα σε χώρο ιερού, απάλλαξε την ιατρική από τον εμπειρικό και τον ιερατικό της χαρακτήρα. Με το όνομα του σώζονται 72 συγγράμματα στην ιωνική διάλεκτο.
Ο συνδυασμός Ασκληπιείου-Ιπποκράτη έκανε εκατοντάδες χιλιάδες προσκυνητές από όλη την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία να προσέρχονται στην περιοχή με αποτέλεσμα να ξεφυτρώνουν πανδοχεία, μαγαζιά και όλα εκείνα τα επαγγέλματα που συντηρούνταν από τους ταξιδιώτες. Ο πληθυσμός συνεχώς αυξανόταν. Το νησί έφθασε κάποια στιγμή να αριθμεί 160.000 κατοίκους.
Στα 366π.Χ., οι γύρω από το λιμάνι οικισμοί ενώθηκαν και δημιούργησαν την πόλη της Κω, ενώ, στα νότια του νησιού, η εκεί Αστυπάλαια (σημερινά Παλάτια) έχασε τα πρωτεία.
Με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Κως εντάχθηκε πρώτα στο κράτος του Αντίγονου. Με τη συνθήκη του 311π.Χ. ο Αντίγονος την παραχώρησε στον Πτολεμαίο. Στο διάστημα αυτό η ιατρική σχολή συνέχισε να λειτουργεί με δασκάλους κάποιους άξιους μαθητές του Ιπποκράτη και άλλους σπουδαίου γιατρούς στη συνέχεια. Η φήμη του Ασκληπιείου μεγάλωνε. Μαζί και η έκταση του. Είχε διαμορφωθεί σε τρία επίπεδα, με το μεσαίο να φιλοξενεί τον αρχαιότερο απλό ναό του Ασκληπιού και τον βωμό. Στο κάτω επίπεδο, όπου βρίσκονταν το θεραπευτήριο και οι πηγές, είχαν εγερθεί προπύλαια, κόγχες που φιλοξενούσαν αγάλματα, κτίσματα και στοές. Στο πάνω επίπεδο κτίστηκε επιβλητικός ναός του Ασκληπιού. Ογδόντα σκαλοπάτια οδηγούν από το κάτω επίπεδο στο επάνω.
Την εποχή των Πτολεμαίων, το νησί αναδείχθηκε σε θέρετρο της αριστοκρατίας. Άλλωστε, δύο μόλις χρόνια μετά την απόκτηση του, ο Πτολεμαίος Α’ είδε να γεννιέται εκεί ο γιος του, μετέπειτα Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφος.
Στα 190π.Χ. η Κως πέρασε στη ρωμαϊκή επικράτεια, αγαπημένο νησί των αυτοκρατόρων. Ανάμεσα τους ο Κλαύδιος την επισκεπτόταν στα χρόνια 41 με 51 μ.Χ., οπότε τον δηλητηρίασε η δεύτερη γυναίκα του Αγριππίνα, ώστε να περάσει ο θρόνος στο γιο της Νέρωνα.
Όπως και τα άλλα Δωδεκάνησα, με τον χωρισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Κως πέρασε στη δικαιοδοσία του μετέπειτα Βυζαντινού κράτους. Στα 431 έγινε έδρα επισκόπου.
Ακολούθησε την κοινή μοίρα των Δωδεκανήσων και το 1315, έξι χρόνια μετά τη Ρόδο έγινε τμήμα του ιπποτικού κράτους των Ιωαννιτών. Η σπουδαιότητα που απέκτησε το νησί την εποχή των ιπποτών αντικατοπτρίζεται στα σπουδαίο οχυρωματικά έργα του κάστρου και του τείχους στο λιμάνι, καθώς και του κάστρου στην Αντιμάχεια.
Οι Οθωμανοί προσπάθησαν να κυριεύσουν την Κω στα 1452, μια χρονιά πριν πέσει η Κωνσταντινούπολη και στα 1477. Αποκρούστηκαν και τις δύο φορές. Την πήραν μόνο όταν οι Ιωαννίτες παρέδωσαν τη Ρόδο. Την κράτησαν ως το 1912 όποτε τα Δωδεκάνησα καταλήφθηκαν από τους Ιταλούς. Το 1948 η Κως ενσωματώθηκε στην Ελλάδα.
Η Κως γέννησε τη Νίσυρο
Το αίμα του Ουρανού, όταν τον ακρωτηρίασε ο Κρόνος, έπεσε στη Γη και τη γονιμοποίησε. Έτσι γεννήθηκαν οι Γίγαντες, όντα τεράστια και ρωμαλέα, που θέλησαν κάποια στιγμή να διεκδικήσουν την εξουσία του Σύμπαντος από τους θεούς του Ολύμπου. Ξεκίνησε πόλεμος φοβερός, η Γιγαντομαχία. Γράφει ο Απολλόδωρος: «Τον Γίγαντα Πολυβώτη τον κυνήγησε ο Θεός Ποσειδώνας μέσα στο Αιγαίο, τον πρόφτασε στα νοτιοανατολικά, έκοψε με την τρίαινα ένα κομμάτι από την Κω και με αυτό πλάκωσε τον Γίγαντα. Έτσι σχηματίστηκε η Νίσυρος και από κάτω της είναι θαμμένος ο Πολυβώτης». Οι καπνοί που βγαίνουν από τον κρατήρα του ηφαιστείου είναι η ανάσα του του.
Σχεδόν κυκλικό νησί, ανάμεσα στην Τήλο και την Κω, σε απόσταση 202 μιλίων από τον Πειραιά. η Νίσυρος είναι στην πραγματικότητα η πάνω από τη θάλασσα κορυφή του ηφαιστείου που ακόμα αχνίζει. Ο κρατήρας του έχει διάμετρο 4χλμ. και είναι προσιτός στον επισκέπτη. Κατά τη μετάβαση εκεί η μυρωδιά από το θειάφι γίνεται όλο και πιο έντονη. Λιμάνι και πρωτεύουσα το νησιού είναι το Μανδράκι, με τη θερμή ιαματική αλιπηγή.
Πάνω από το Μανδράκι στέκονται η ακρόπολη με τα καλοδιατηρημένα τείχη και τα ερείπια του κάστρου των Ιωαννιτών Ιπποτών (1315). Κοντά τους Παναγία Σπηλιανή (1600) με πλούισα βιβλιοθήκη. Ο ορεινός οικισμός Εμπορειός βρίσκεται στο δρόμο προς το ηφαίστειο, ενώ τα Νικιά ακόμη ψηλότερα.
Δυο μίλια βορειοδυτικά από τη Νίσυρο υπάρχει το νησί Γυαλί, όπου σήμερα συνεχίζεται η εξόρυξη ελαφρόπετρας. Στην αρχαιότητα εκεί έβγαζαν οψιανό για να τον χρησιμοποιήσουν για λεπίδες. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν αποθέματα. Η ιστορία του νησιού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Ρόδο.