Η Κιβωτός της Διαθήκης, σύμβολο της συμφωνίας ανάμεσα στον θεό και τον εκλεκτό λαό, αρχικά φυλασσόταν στην πόλη Σηλώ, υπό την προστασία της ιερατικής τάξης, η οποία με τον καιρό αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη θρησκευτική και πολιτική ισχύ. Αφού άλλαξε έδρα πολλές φορές εξαιτίας διάφορων ιστορικών γεγονότων, κατέληξε να θεωρείται χαμένη ήδη από την αρχαιότητα.
Η Βίβλος περιγράφει την Κιβωτό ως το σκεύος όπου φυλασσόταν όχι μόνο οι πέτρινες πλάκες του νόμου που ο Θεός έδωσε στον Μωυσή αλλά και άλλα ιερά αντικείμενα, όπως το αγγείο με το μάννα και η ράβδος του Ααρών. Σύμφωνα με την αφήγηση της Βίβλου, ήταν ο ίδιος που παρήγγειλε την κατασκευή της ακολουθώντας τις διαταγές του Κυρίου: «…από ξύλο ακακίας, με δύομισι πήχεις μήκος και ενάμιση πήχη πλάτος και ύψος. Την κάλυψε εσωτερικά και εξωτερικά με καθαρό χρυσό και τοποθέτησε ένα στεφάνι χρυσού που την περιέβαλλε. Τοποθέτησε τέσσερις κύκλους από λιωμένο χρυσάφι στα τέσσερα πόδια της …, πήρε έπειτα δύο ξύλινες δοκούς και τις πέρασε από τους κρίκους στα δύο πλάγια της Κιβωτού, ώστε να μπορούν να την μεταφέρουν».
Με τη συνέχεια της αφήγησης μαθαίνουμε ότι ο Μωυσής ζήτησε ένα κάλυμμα – για να «εξευμενίσει», όπως ειπώθηκε – από καθαρό χρυσάφι, διακοσμημένο με δύο χερουβείμ, το ένα στραμμένο προς το άλλο με ανοιχτά φτερά. Με την ολοκλήρωση του έργου, ο Θεός έδωσε τον Μωυσή την ακόλουθη εντολή: «Θα τοποθετήσεις στην Κιβωτό τη μαρτυρία που θα σου δώσω εγώ» και πράγματι η Κιβωτός θεωρήθηκε το κατεξοχήν ιερό αντικείμενο του Ιουδαϊσμού, σύμβολο θείας δικαιοσύνης, ισχύος και προστασίας.
Σε ένα ψηφιδωτό δαπέδου που ανακαλύφθηκε στη σαμαρειτική συναγωγή του Τελ Ιστάμπα, σε μια μικρή απόσταση από το ρωμαϊκό θέατρο της πόλης Μπεθ Σεάν, αναπαριστώνται τα θεμελιώδη σύμβολα της εβραϊκής θρησκείας: ανάμεσα σε δύο μενορά, ή επτάφωτες λυχνίες, απεικονίζεται η Κιβωτός της Τορά, τοποθετημένη στο εσωτερικό ενός μικρού ναού, εφοδιασμένου με ένα τύμπανο (επίπεδο) υποστηριζόμενο από δύο κολόνες και με μία κουρτίνα με πτυχές στο μπροστινό μέρος. Γύρω από τον ναΐσκο, ανάμεσα σε μοτίβα με άνθη και γεωμετρικά σχήματα, εντοπίζονται και αντικείμενα θρησκευτικής πρακτικής, όπως το σοφάρ, το χαρακτηριστικό κέρατο κριαριού, και η θήκη για το θυμίαμα.
Για την Κιβωτό της Διαθήκης ή αλλιώς Κιβωτό του Θεού γίνεται λόγος στην Παλαιά Διαθήκη, σε κρίσιμες στιγμές του Ισραήλ. Γίνεται μνεία στο Βιβλίο του Ιησού του Ναυή, όταν ο εβραϊκός λαός, αφού διέσχισε τον Ιορδάνη ποταμό που ο Θεός είχε ανοίξει στη μέση, πολιόρκησε την πόλη της Ιεριχούς: «Μόλις δείτε την Κιβωτό της Διαθήκης του Κυρίου και Θεού σας, σταματήστε ό,τι κάνετε και ακολουθήστε τη: διατηρείτε όμως ένα διάστημα 2.000 πήχεων ανάμεσα σε εσάς και την Κιβωτό, μην πλησιάζετε πολύ προς αυτήν».
Στους αριθμούς γίνεται αναφορά στην Κιβωτό, στο σημείο όπου οι φυλές μοιράζονται την Παλαιστίνη, εν συνεχεία εμφανίζεται στη Σηλώ και τέλος τη Βαιθήλ, όταν μεταφέρεται στη μάχη ενάντια στους Φιλισταίους, οι οποίοι και την οικειοποιούνται. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις της παλαιάς Διαθήκης, ο βασιλιάς Δαυίδ είναι εκείνος που την επανακτά και την επαναφέρει στην Ιερουσαλήμ. Άλλη αναφορά γίνεται στην αφήγηση των γεγονότων που σχετίζονται με τη μορφή του Σολομώντα: η Κιβωτός φαίνεται πως εκείνη την εποχή φυλασσόταν στο Ναό. Το τι συνέβη στη συνέχεια είναι αμφίβολο.
Στα Χρονικά αναφέρεται ότι: «Τον πέμπτο χρόνο της βασιλείας του Ροβοάμ (925π.Χ.), ο Σισάκ, βασιλιάς της Αιγύπτου, κατευθύνθηκε εναντίον της Ιερουσαλήμ… και πήρε μαζί του τους θησαυρούς του Ναού του Κυρίου. Αφαίρεσε τα πάντα, ακόμη και τις χρυσές ασπίδες που είχε αφήσει ο Σολομώντας». Στη συνέχεια ο Ναός της Ιερουσαλήμ καταστράφηκε εκ νέου ανάμεσα στο 797 και το 767π.Χ. από τον Ιωά, βασιλιά του Ισραήλ που «άρπαξε όλο το χρυσάφι, το ασήμι και όλα τα αντικείμενα που βρίσκονταν στον Ναό του Κυρίου, και επέστρεψε στη Σαμάρεια». Σε μια από αυτές τις επιδρομές πιθανόν η Κιβωτός να φυγαδεύτηκε, αλλά στα Χρονικά αναφέρεται ότι: «Στη συνέχεια ο Ιωσίας είπε στους Λευίτες, “Τοποθετήστε την Ιερή Κιβωτό στον Ναό του Κυρίου που κατασκεύασε ο Σολομώντας”», επισημαίνοντας ότι την εποχή του Ιωσία (640-609π.Χ.) η Κιβωτός βρισκόταν ακόμη στην έδρα της.
Η Κιβωτός της Διαθήκης μαζί με τη Σκηνή της Συνάντησης (ή Σκηνή του Μαρτυρίου) και άλλα σημαντικά ιερά αντικείμενα, χάνεται από τη βιβλική αφήγηση ακριβώς μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ που προκαλεί ο Ναβουχοδονόσορας το 586π.Χ., όταν ο βασιλιάς Σεδεκίας εξορίζεται μαζί με το λαό του στη Βαβυλωνία.
Φαίνεται πως σε αυτό το περιστατικό ήταν παρών ο Προφήτης Ιερεμίας και ότι γνώριζε κάποιο στοιχείο ή παραβρέθηκε σε κάποιο γεγονός που έπρεπε να μείνει για πάντα μυστικό. Επιπλέον, στο δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων επισημαίνεται ότι ο Προφήτης Ιερεμίας είχε πάει να κρύψει την Κιβωτό, μαζί με τη Σκηνή και το Θυσιαστήριο του Θυμιάματος, σε μια σπηλιά στο όρος «ο Μωυσής είχε ανέβει και είχε δει την κληρονομιά του Κυρίου».
Με την πάροδο των χρόνων έγιναν πολλές απόπειρες για να εντοπιστεί ο χώρος στον οποίο φυγαδεύτηκε η Κιβωτός της Διαθήκης. Κάποιοι πιστεύουν ότι βρίσκεται στον χώρο της αρχαίας Βαβυλωνίας, όπου τη μετέφερε ο Ναβουχοδονόσορας, ενώ άλλοι ότι το ιερό κειμήλιο βρίσκεται στην έρημο Σινά, όπου την έκρυψε ο Μωυσής. Σύμφωνα με την τελευταία θεωρία, ο Μωυσής αφού μυήθηκε στην λατρεία του Ακενατόν, και εκδιώχθηκε από τους ιερείς του Αμόν, πήρε την Κιβωτό, την αντικατέστησε με ένα αντίγραφο και έκρυψε την αυθεντική στην έρημο, στα έγκατα του όρους Χαρ Χαρκούμ.
Άλλοι, ωστόσο, θεωρούν ότι η Κιβωτός βρίσκεται σε τοποθεσία της Γαλλίας: πιθανόν στα περίχωρα των Πυρηναίων, όπου μεταφέρθηκε από τους Βησιγότθους μαζί με άλλους θησαυρούς που άρπαξαν κατά τη διάρκεια της λεηλασίας της πόλης της Ρώμης. Στη συγκεκριμένη πόλη θεωρείται επίσης πως μεταφέρθηκαν από τον Τίτο όλα τα κειμήλια που εκλάπησαν μετά την καταστροφή του Ναού της Ιερουσαλήμ το 70μ.Χ. Άλλη πιθανότητα είναι τα κειμήλια να εντοιχίστηκαν σε μυστική κρύπτη, στον καθεδρικό γοτθικό ναό της Σαρτρ, όπου τη μετέφεραν οι Ναΐτες, αφού τη απέσπασαν από τα υπόγεια του Ναού της Ιερουσαλήμ. Πρόκειται για έναν θρύλο που προβλέπει ότι, όταν η Κιβωτός ανακαλυφθεί, το κτίριο που αποτελεί την κρύπτη της θα καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.
Ορισμένοι επιπλέον ισχυρίζονται ότι ότι το ιερό κειμήλιο σήμερα βρίσκεται στα χρηματοκιβώτια κάποια ελβετικής τράπεζας όπου το τοποθέτησε ο Χαϊλέ Σελασιέ, πρώην αυτοκράτορας της Αθιοπίας, που υπερηφανευόταν ότι ήταν απόγονος της βασίλισσας του Σαβά – βασίλειο της Υεμένης – η οποία λέγεται πως έλαβε την Κιβωτό της Διαθήκης, ως δώρο, από τον ίδιο τον Σολομώντα.
Με πληροφορίες από: nationalgeographic