Η καταστροφή της Κάσου

Μετά την καταστολή της Επανάστασης στην Κρήτη, πρώτη στον κατάλογο του επιθετικού σχεδίου των Τουρκοαιγυπτίων ήταν η Κάσος και η καταστροφή της. Η θέση της κοντά στην Κρήτη, είκοσι περίπου μίλια από τη Σητεία, ο στόλος που είχε πρωταγωνιστήσει στους αγώνες της Κρήτης θα μπορούσε να καταστήσει την Κάσο ισχυρή βάση ανεφοδιασμού των Κρητών. Άλλωστε ήταν γνωστό και στον εχθρό ότι τα πλοία της Κάσου είχαν μεταφέρει πολλούς Κρητικούς πρόσφυγες στο νησί τους, και ανάμεσα τους 500-600 ένοπλους Κρητικούς αγωνιστές, με αρχηγό τον Κουρμούλη και τον Αστρινό.

Από τις πρώτες μέρες του Μαΐου η αγωνία για τον κίνδυνο που πλησίαζε ήταν διάχυτη στο νησί. Η έλλειψη χρημάτων, που καθιστούσε αδύνατη την κινητοποίηση και των δικών της ακόμη πλοίων, έκανε τον κίνδυνο ακόμη σοβαρότερο. Στις 12 Μαΐου οι πρόκριτοι και κάτοικοι της Κάσου έστειλαν την πρώτη αγωνιώδη έκκληση προς την «Υπέρτατον Διοίκισιν», αλλά η ικεσία τους όμως έμεινε χωρίς απάντηση.

Στις 14 Μαΐου η αιγυπτιακή μοίρα εμφανίστηκε έξω από την Κάσο. Οι κάτοικοι, με τις δικές τους δυνάμεις, είχαν οργανώσει την άμυνα του νησιού τους όσο μπορούσαν. Τριάντα κανόνια είχαν τοποθετηθεί στην επισφαλέστερη ανατολική πλευρά του νησιού μπροστά από τα χωριά Αγία Μαρίνα, Παναγία, Πόλι και Αρβανιτοχώρι. Τα παράλια εντελώς απόκρημνα δεν άφηναν περιθώρια για εχθρική απόβαση. Εξακόσιοι περίπου ένοπλοι Κάσιοι αποτελούσαν τη στρατιωτική δύναμη του νησιού. Οι περισσότεροι γνώριζαν πολύ καλά και τον χειρισμό των πυροβόλων, από την πείρα που είχαν αποκτήσει στα εξοπλισμένα πλοία τους. Στη δύναμη των Κασίων είχαν προστεθεί 600 περίπου ένοπλοι Κρητικοί πρόσφυγες.

Στις 24 Μαΐου 1824, έφθασε στην Κάσο ισχυρός αιγυπτιακός στόλος με ναύαρχο τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ και γενικό αρχηγό τον Χουσεΐν. Άρχισε σφοδρός κανονιοβολισμός. Τα κανόνια της Κάσου απάντησαν. Οι κανονιοβολισμοί συνεχίστηκαν για δύο μέρες. 18 περίπου καΐκια του εχθρικού στόλου αποσπάστηκαν και κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια της Αγίας Μαρίνας για αντιπερισπασμό και οι Κάσιοι στρέφοντας εκεί την προσοχή τους δεν κατάλαβαν ότι 30 περίπου βάρκες γεμάτες Αλβανούς προσέγγισαν νότια της Αγίας Μαρίνας, όπου πραγματοποιήθηκε απόβαση. Το μονοπάτι το φυλούσαν μόνο 6 αγωνιστές από τους οποίους οι τρεις σκοτώθηκαν. Αν υπήρχε μεγαλύτερη δύναμη πιθανόν να είχε ματαιώσει την απόβαση.

Την πρώτη απόβαση ακολούθησαν και άλλες. Αμέσως μόλις αποβιβάστηκε ο Χουσεΐν γνωστοποίησε προκήρυξε προς τους κατοίκους της Κάσου να παραδοθούν με σεβασμό στη ζωή και την ελευθερία τους. Οι αγωνιστές του νησιού αυθόρμητα αντιστάθηκαν. Ενισχύσεις του εχθρού, όμως, έρχονταν συνεχώς και τότε οι κάτοικοι κατάλαβαν ότι η αντίσταση ήταν μάταιη. Τότε σε μάχη σώμα με σώμα άνοιξαν δρόμο ανάμεσα στους εχθρούς και κάποιοι κατάφεραν να επιβιβασθούν στα κασιώτικα πλοία, που περίμεναν στις ακτές και έφθασαν στην Κάρπαθο και άλλοι πήραν το δρόμο προς τα βουνά.

Με το σκόρπισμα των υπερασπιστών του νησιού ο δρόμος έμεινε εντελώς ελεύθερος στη μανία του εχθρού. Όρμησαν στα χωριά και σκόρπισαν το θάνατο στους αμάχους. Πάνω από δύο χιλιάδες άμαχοι πήραν το δρόμο της σκλαβιάς, ενώ τα σπίτια του νησιού λεηλατήθηκαν άγρια. Ο Χουσεΐν κυρίευσε όσα πλοία των Κασίων δεν πρόλαβαν να φύγουν και γεμάτα με πλούσια λάφυρα τα έστειλε στη Αλεξάνδρεια. Κατόπιν, κάλεσε όσους πλοιάρχους απέμειναν να υπηρετήσουν στον αιγυπτιακό στόλο ως ναύτες με αδρή αμοιβή. Μερικοί, ελπίζοντας να λυτρώσουν τις αιχμαλωτισμένες οικογένειες τους, δέχτηκαν. Αρκετοί κατέβηκαν από τα βουνά και δήλωσαν υποταγή με αντάλλαγμα την εξαγορά των δικών τους με πλούσια λύτρα. Έτσι ολοκληρώθηκε η υποταγή της Κάσου.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών