Η Ανατολική Στερεά Ελλάδα επαναστατεί

Το τρίτο δεκαήμερο του Μαρτίου του 1821 επαναστάτησε σχεδόν ταυτόχρονα με την Πελοπόννησο και η Ανατολική Στερεά Ελλάδα με πρωτοπόρους στο εγχείρημα αυτό της εθνικής διεκδίκησης την Φωκίδα και τη Δωρίδα.

Η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε ήταν τα Σάλωνα (Άμφισσα) στις 27 Μαρτίου 1821 και το κάστρο της, το πρώτο που καταλήφθηκε σε όλη την έως τότε επαναστατημένη Ελλάδα απελευθερώθηκε στις 10 Απριλίου. Οι επιτυχίες αυτές οφείλονταν κυρίως στον αρχηγό του εκεί αρματολικιού, τον Πανουργιά, που ήταν έτοιμος για τον Αγώνα και μόλις έμαθε την εξέγερση της Αχαΐας επαναστάτησε στην περιοχή του, αφού κατάφερε πρώτα με τέχνασμα να κατανικήσει τους δισταγμούς των συντηρητικών προκρίτων. Οφείλονταν επίσης στην πατριωτική δράση των Γαλαξιδιωτών, που χωρίς δισταγμό έσπευσαν να ενισχύσουν τον Πανουργιά και τους Αμφισσείς, μόλις τους το ζήτησαν.

Στις 24 Μαρτίου, ο Πανουργιάς έλαβε την είδηση για την εξέγερση της Αχαΐας. Κάλεσε αμέσως στον Προφήτη Ηλία, κοντά στα Σάλωνα, τους προκρίτους της περιοχής, Αναγνώστη Γιαγιτσή, Ρήγα Κοντορρήγα, και Αναγνώστη Κεχαγιά, και τους ανακοίνωσε την χαρμόσυνη είδηση. Εκείνοι με συγκίνηση την δέχτηκαν και την ίδια μέρα όλοι μαζί πήραν την απόφαση και επαναστάτησαν στην περιοχή.

Αμέσως τότε ο Πανουργιάς έστειλε τον Μανίκα και τον Παπαντρέα στα Βραχοχώρια για να στρατολογήσουν άνδρες και τον Γκούρα στον Αη-Γιώργη για να έρθει εκεί σε επαφή με τους Γαλαξιδιώτες και να τους ζητήσει να συμμετέχουν στις επαναστατικές επιχειρήσεις. Η συμβολή τους ήταν απαραίτητη και γιατί διέθεταν αξιόλογη στρατιωτική δύναμη, αλλά κυρίως γιατί με τον στόλο τους μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ελεύθερη κίνηση των ελληνικών πλοίων στον Κορινθιακό κόλπο και να εξουδετερώσουν τον κίνδυνο από τα τουρκικά που ναυλοχούσαν στη Ναύπακτο.

Ο Πανουργιάς πρότεινε στους συγκεντρωμένους στον Προφήτη Ηλία οπλαρχηγούς και πρόκριτους να επιτεθούν αμέσως στα Σάλωνα. Εκείνοι όμως δίσταζαν γιατί τις μέρες εκείνες είχαν φτάσει στα Σάλωνα οι Τούρκοι της Βοστίτσας και είχαν έτσι ενισχύσει τους Τούρκους της πόλης που η δύναμη τους έφθανε τώρα τους 600 ένοπλους άνδρες.

Ο Πανουργιάς, όμως, που φοβόταν μην φτάσουν και άλλες τουρκικές ενισχύσεις στα Σάλωνα, κατόρθωσε να τους πείσει να συγκατατεθούν στην έναρξη του Αγώνα, χρησιμοποιώντας τέχνασμα. Άνθρωπος του ήρθε στον Προφήτη Ηλία και ανακοίνωσε στους αγωνιστές και στους προκρίτους, πως είδε με τα μάτια του τα ρωσικά πλοία στον Κορινθιακό κόλπο. Εξ άλλου και η δύναμη των Ελλήνων είχε σημαντικά ενισχυθεί από 700 άνδρες, που ήλθαν από τα Βλαχοχώρια, και από 300 Γαλαξιδιώτες, που ανταποκρίθηκαν αμέσως στην πρόσκληση του Πανουργιά, αψηφώντας τον κίνδυνο που διέτρεχε η πόλη τους από τον εχθρικό στόλο.

Στις 27 Μαρτίου ξεκίνησαν οι επαναστάτες με αρχηγό τον Πανουργιά να απελευθερώσουν τα Σάλωνα. Οι Γαλαξιδιώτες είχαν φέρει μαζί τους και μικρά κανόνια από τα πλοία τους. Οι Τούρκοι κάτοικοι των Σαλώνων, που μετά την άφιξη των ομοεθνών τους από τη Βοστίτσα πληροφορήθηκαν την εξέγερση των ραγιάδων και κλείσθηκαν στο κάστρο και στις κοντινές σε αυτό οικίες. Προέβαλαν από εκεί αντίσταση, αλλά ύστερα από 4 ώρες ολόκληρη η πόλη είχε κυριευθεί και μόνο το κάστρο κατεχόταν από τους Τούρκους. Αμέσως οι αγωνιστές άρχισαν την πολιορκία.

Στις 10 Απριλίου, ανήμερα του Πάσχα, και ύστερα από δεκατρείς ημέρες σθεναρής πολιορκίας, άνοιξε η πύλη του κάστρου και οι Τούρκοι ξεκίνησαν να βγαίνουν αφήνοντας τον οπλισμό τους στον Πανουργιά. Ταυτόχρονα, ο Γαλαξιδιώτης Μητρόπουλος ύψωσε το λάβαρο του ξεσηκωμού σε περίοπτη θέση στο κάστρο των Σαλώνων.

Αμέσως μετά τον Πανουργιά κινήθηκε η γειτονική επαρχία της Δωρίδος ο Δήμος Σκαλτσάς. Ο οπλαρχηγός στις 28 Μαρτίου μαζί με τους Αναγνώστη Λιδωρίκη και Παπαγεωργίου Πολίτη ύψωσε επαναστατική σημαία και μπήκε στο Λιδωρίκι. Οι Τούρκοι κάτοικοι παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση. Αντίθετα στο γειτονικό Μαλανδρίνο, όπου την ίδια ημέρα στάλθηκε από τον Σκαλτσά ο Θεόδωρος Χαλβατζής για να χτυπήσει τους εκεί Τούρκους, οι επαναστάτες συνάντησαν πεισματική άμυνα. Μετά από δύο μέρες οι Τούρκοι παραδόθηκαν και έτσι ελευθερώθηκε και το Μαλανδρίνο στις 30 Μαρτίου.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών