Η Αίγινα, ο Αιακός και τα νομίσματα

Η Αίγινα βρίσκεται στη μέση του Σαρωνικού κόλπου ανάμεσα στην Αττική, τη Μεγαρίδα και την Αργολίδα. Την περιβάλλουν οι νησίδες Τούρλος, Μόνη, Αγκίστρι, Μετώπη. Η πρωτεύουσα Αίγινα απέχει 12 ναυτικά μίλι από τον Πειραιά. Στις ακτές του νησιού σχηματίζονται πολλοί όρμοι και ακρωτήρια.

Ο Αιακός και η γενιά του

Ο αρχηγός των θεών είδε κάποια στιγμή την ωραιότερη από τις 20 κόρες του ποταμού Ασωπού, την Αίγινα που τον μάζεψε με τα κάλλη της. Πήρε τη μορφή αετού, την έκλεψε και την εγκατέστησε στο νησί Οινώνη, που από τότε ονομάστηκε Αίγινα.

Εκεί, η νεαρή γυναίκα γέννησε τον Αιακό, που μεγάλωσε και έγινε όμορφο παληκάρι. Ο Αιακός ήταν πια μεγάλος (η Ήρα που άργησε να μάθει την για την απιστία του Δία) όταν η οργή της Ήρας έπεσε αμείλικτη στο νησί. Πυκνό σκοτάδι σκέπασε τη γη που γέμισε σκουλήκια ενώ δηλητήριο έπεσε στα νερά. Τα ζώα πέθαναν και οι άνθρωποι εξαφανίστηκαν. Ο Αιακός έμεινε μόνος του, ώσπου μια μέρα είδε σε μια βελανιδιά μυρμήγκια και ζήτησε από τον πατέρα του να τα μετατρέψει σε ανθρώπους για να μην είναι μόνος του. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Μυρμιδόνες. Ο Αιακός έγινε ο πρώτος βασιλιάς τους. Ήταν ονομαστός σε όλη την Ελλάδα για τη δικαιοσύνη και την ευσέβεια του. Σ’ αυτόν προσέρχονταν άνθρωποι και θεοί, όταν χρειάζονταν διαιτησία. ήταν τόσο μεγάλη η εκτίμηση που του είχαν οι θεοί, ώστε, κάποια φορά που ολόκληρη η Ελλάδα δεινοπαθούσε από ανομβρία, στάθηκε αρκετή μια θυσία του Αιακού για να ανοίξουν οι κρουνοί του ουρανού και να βρέξει.

Ο Αιακός παντρεύτηκε την Ενδηίδα, κόρη του Σκίρωνα των Μεγάρων, από την οποία απέκτησε τον Πηλέα και τον Τελαμώνα. Η κόρη του Νηρέα και αδελφή της Θέτιδας (που αργότερα θα παντρευτεί τον Πηλέα), η νύμφη Ψαμμάθη του άναψε ερωτικό πόθο αλλά δεν τον ήθελε. Τρελός από έρωτα ο Αιακός την κυνηγούσε σε όλο το νησί, αλλά εκείνη για να τον αποφύγει μεταμορφωνόταν σε φώκια. Τελικά δεν κατάφερε να του ξεφύγει. Το παιδί που γεννήθηκε αυτούς τους δυο ονομάστηκε Φώκος. Μεγαλώνοντας ξενιτεύτηκε στην Στερεά Ελλάδα και έγινε επώνυμος οικιστής της Φωκίδας. Ξαναγύρισε κάποτε. Ο Αιακός τον δέχτηκε θερμά, αλλά ο Πηλέας και ο Τελαμώνας ζήλεψαν. Η ζήλια τους έγινε οργή, όταν είδαν ότι ο Φώκος τους ξεπερνούσε σε όλα τα αθλήματα. Έτσι, συμφώνησαν με την μητέρα τους Ενδηίδα, που δεν ανεχόταν στα πόδια της το παιδί μιας άλλης, να τον βγάλουν από την μέση.

Η μία εκδοχή αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια πένταθλου ο Πηλέας έστειλε το δίσκο στο κεφάλι του Φώκου και πέθανε ακαριαία. Η άλλη ότι το έκανε ο Τελαμώνας και ότι ο Πηλέας τον αποτελείωσε. Όταν ο Αιακός έμαθε τι έγινε, οργίστηκε και έδιωξε τους γιους του από την Αίγινα. Ο Πηλέας μάζεψε τους Μυρμιδόνες και έφυγε στη Θεσσαλική Φθία, όπου έγινε βασιλιάς. Ο Τελαμώνας πήγε στη γειτονική Σαλαμίνα ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψει στην Αίγινα. Δεν επέστρεψε ποτέ. Ο Αιακός έμεινε με τη μοναξιά του και κάποια στιγμή πέθανε. Τον έθαψαν δίπλα στον τάφο του Φώκου. Έγινε ένας από τους κριτές του Άδη (οι άλλοι δύο ήταν ο Τριπτόλεμος και ο Ραδάμανθυς).

Η Αίγινα και τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Οι ιστορικοί χρόνοι βρήκαν την Αίγινα ισχυρό και πλούσιο εμπορικό κέντρο. Η περιφρονητική αθηναϊκή έκφραση «Αιγιναία εμπολή» ήταν απλά η ομολογημένη παραδοχή του εμπορικού δαιμονίου των Αιγινητών. Αναφερόταν στα αιγινήτικα μικροτεχνήματα που κατέκλυζαν όλες τις τότε γνωστές αγορές και γίνονταν ανάρπαστα. Η αθηναϊκή έκφραση σήμαινε «πράγματα ευτελούς αξίας».

Η ακμή και ο σεβασμός που η Αίγινα προκαλούσε καθρεφτίζονται στο γεγονός ότι πρώτα εκεί κόπηκαν νομίσματα στην Ευρώπη και πρώτα εκεί καθορίστηκαν μέτρα και σταθμά. Εκεί, όπως είναι φυσικό, λειτούργησε και το πρώτο στην Ευρώπη νομισματοκοπείο.

Πριν το 700π.Χ. ως νόμισμα χρησιμοποιούσαν πλακίδια ή σφαιρίδια από χρυσό ή ασήμι ή ήλεκτρο με συγκεκριμένο βάρος. Και ραβδιά από σίδερο με αιχμηρή την μία άκρη και πλατιά την άλλη. Αυτά τα ραβδιά ονομάζονταν οβολοί ή οβελοί και ήταν τα νομίσματα με τη πιο μικρή αξία. (τα αρχαιότερα που γνωρίζουμε βρέθηκαν στο Ηραίο του Άργους και χρονολογήθηκαν στο 7ο αιώνα π.Χ.).

Ένας άνθρωπος με συνηθισμένες διαστάσεις μπορούσε να αδράξει (κρατήσει) στη χούφτα του έξι τέτοια ραβδιά. Οπότε έξι οβολοί ισοδυναμούσαν με μία δραχμή, καθώς «δραχμή» σημαίνει αδραξιά (από το ρήμα δράττω που σημαίνει αδράχνω). Με όλα αυτά η δραχμή επέζησε ως νόμισμα 2650 χρόνια.

Στον καιρό του Σόλωνα με μια δραχμή δηλαδή έξι οβολούς μπορούσε κανείς να καλύψει τα έξοδα του για μια εβδομάδα τουλάχιστον. Η ανώτερη εισοδηματική μονάδα, τότε, οι πεντακοσιομέδιμνοι είχαν εισόδημα κάτι λιγότερο από δέκα δραχμές την εβδομάδα. Η τρίτη τάξη, οι ζευγίτες είχαν εισόδημα τέσσερις δραχμές την εβδομάδα.

Τα πρώτα νομίσματα που εμείς γνωρίζουμε είναι λυδικά και ιωνικά (από τα μικρασιατικά παράλια) και χρονολογούνται λίγο μετά το 650π.Χ.. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησαν της Αίγινας και γύρω στο 600π.Χ. της Κορίνθου, ενώ αμέσως μετά τα αθηναϊκά Στα 594π.Χ. ο Σόλων προχώρησε στην πρώτη υποτίμηση της δραχμής. Ως τότε ήταν προσανατολισμένη προς τις αγορές της Κορίνθου, της Εύβοιας και της Αίγινας. Με την υποτίμηση διευκόλυνε τις συναλλαγές με τις μικρασιατικές πόλεις. Έναν αιώνα αργότερα, οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας ακολουθούσαν το αθηναϊκό άρμα. όμως, το ασημένιο νόμισμα της Αίγινας περνούσε ως επίσημο μέσο συναλλαγής και ήταν σεβαστό σε πολλές δωρικές πόλεις.