Ημερολόγιο

Οι άνθρωποι στη Μεσοποταμία χρησιμοποιούσαν το σεληνιακό ημερολόγιο, μέχρι σήμερα (και οι αρχαίοι Έλληνες σεληνιακό ημερολόγιο χρησιμοποιούσαν). Επί των Ρωμαίων, ο Ιούλιος Καίσαρας, το 46 π.Χ., υιοθέτησε το ημερολόγιο των Αιγυπτίων. Το ημερολόγιο λοιπόν το σεληνιακό είναι ένα ημερολόγιο 354 ημερών. Όμως, το συγκεκριμένο πέφτει έξω 11 ημέρες το χρόνο.

Οι Αιγύπτιοι όμως, πρωτοπόρησαν παγκοσμίως, ως φαίνεται, στη σωστή μέτρηση του χρόνου, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα ως οδηγούς των μετρήσεών τους τον Ήλιο, τη Σελήνη, τον αστερισμό του Σείριου και το ποτάμι τους, τον Νείλο, με τις πολύ ακριβείς του πλημμύρες. Έχοντας δηλαδή τρία-τέσσερα σκονάκια στα χέρια τους, έφτασαν περί το 4000 π.Χ. στο συμπέρασμα ότι ο κύκλος του έτους, του ηλιακού έτους, γιατί οι Αιγύπτιοι ακολουθούσαν το ηλιακό έτος -το οποίο είναι σωστότερο κατά ένα τρόπο- είναι 365 ημέρες και με τη συνέχιση των παρατηρήσεών τους κατέληξαν ότι δεν είναι 365 ημέρες μόνο, αλλά 365 ημέρες και ένα τέταρτο της ημέρας, δηλαδή και έξι ώρες.

Επειδή, ακόμη και σήμερα, ακολουθούμε το ηλιακό ημερολόγιο, κάθε τέσσερις μήνες -επειδή ο κύκλος του έτους δεν είναι 365 μέρες πραγματικά αλλά είναι 365 ημέρες και 6 ώρες- κάθε τέσσερα χρόνια έχουμε ένα δίσεκτο έτος, όπως λέγεται, κατά το οποίο προσθέτουμε μία πλήρη ημέρα για να έρθουμε στο σωστό σημείο. Άρα και το ηλιακό ημερολόγιο δεν είναι χωρίς προβλήματα. Και αυτό χρειάζεται διόρθωση, μικρότερης βέβαια κλίμακας από ό,τι το σεληνιακό.

Τις μεγαλύτερες επεμβάσεις στη μέτρηση του χρόνου, στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας, έκαναν δύο φορείς. Ο ένας είναι ο Ιούλιος Καίσαρας ο οποίος, το 46 π.Χ., με τη Ρώμη σε ακμή, βλέποντας ότι το σεληνιακό ημερολόγιο που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι υστερεί σε σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο που χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι, αποφάσισε να αλλάξει το ημερολόγιο των Ρωμαίων και της αυτοκρατορίας του και επέβαλε το ονομαζόμενο Ιουλιανό ημερολόγιο. Προκειμένου να πετύχει αυτή την αλλαγή κάλεσε, από την Αίγυπτο, τον περίφημο Έλληνα αστροφυσικό της Αλεξάνδρειας, τον Σωσιγένη.

Ο Σωσιγένης προκειμένου να διορθωθεί η απόκλιση, που ήδη είχε το ρωμαϊκό ημερολόγιο, αποφάσισε ότι θα δημιουργήσει, καταρχήν, ένα έτος τεράστιο, 445 ημερών. Δηλαδή, το πρώτο έτος εφαρμογής αντί για 365 ημέρες εμπεριείχε 445 ημέρες και εμβόλισε μήνες και ημέρες για να μπορέσει να φέρει μία ισορροπία στην μέτρηση του χρόνου. Έτσι μετά τον Ιούλιο Καίσαρα, ακολουθείται αυτό το ημερολόγιο του Έλληνα αστροφυσικού, του Σωσιγένη.

Και αυτό, το Ιουλιανό ημερολόγιο, όμως παρουσίαζε επίσης αδύναμα σημεία τα οποία αργότερα, το 1582, αποφάσισε να επιλύσει ένας πάπας της Ρώμης, ο Γρηγόριος ο 13ος, ο οποίος, αφού πήρε τη γνώμη ειδικών, αποφάσισε να αφαιρέσει δέκα ημέρες. Αυτό είναι γνωστό ως Γρηγοριανό ημερολόγιο και αυτό το ημερολόγιο ακολουθείται μέχρι σήμερα. Κάποιες περιοχές το υιοθέτησαν γρήγορα, άλλες αργότερα.

Οι Μάγιας, στη μεσο-Αμερική, γύρω στο 300 π.Χ., παρατηρούσαν τον ήλιο και συνδύαζαν τις παρατηρήσεις τους για τον κύκλο του ηλίου με εκείνες τις παρατηρήσεις τους σε σχέση με τη θέση της Αφροδίτης. Στα 300π.Χ. συνδυάζοντας αυτές τις δύο παρατηρήσεις κατέληξαν σε έναν κύκλο 365 ημερών και ο κύκλος στον οποίον κατέληξαν έχανε δύο δευτερόλεπτα τον χρόνο (σήμερα με τα ηλεκτρονικά μέσα που χρησιμοποιούμε στη μέτρηση του χρόνου χάνουμε επτά δευτερόλεπτα). Τόσο πολύ προχωρημένη ήταν η μέτρηση του χρόνου που παρουσίασαν. Η μέτρηση του χρόνου λοιπόν ήταν μια σπουδαία πρόκληση για τον άνθρωπο στην οποία ανταποκρίθηκε, στην περιοχή της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα, στη Φοινίκη, με θαυμαστό τρόπο και αργότερα οι επόμενοι πολιτισμοί ήρθαν να χτίσουν πάνω σ’ αυτό.

Γενικά, η παρατήρηση του κύκλου του χρόνου σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των μαθηματικών και της γεωμετρίας που αυτό επέφερε, η Γεωργική Επανάσταση ανάγκασε τον άνθρωπο να γεωμετρήσει. Και φυσικά οι παρατηρήσεις και οι μετρήσεις σε σχέση με το ηλιακό σύστημα, τη Σελήνη κ.τ.λ. απαιτούσαν μαθηματικές δεξιότητες που σιγά-σιγά τις εξέφρασαν οι άνθρωποι αυτοί.

Το 2000 π.Χ. πρώτοι οι Βαβυλώνιοι θεωρείται ότι έφτασαν στην έννοια του μηδενός, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό. Επίσης, προβληματίστηκαν στα συστήματα μέτρησης. Οι Βαβυλώνιοι υιοθέτησαν ένα εξαδικό σύστημα μέτρησης που έδινε έμφαση στο έξι και στο δώδεκα. Αντιθέτως, άλλες περιοχές υιοθέτησαν το δεκαδικό σύστημα μέτρησης όπως έγινε, ας πούμε, στις Ινδίες κ.τ.λ. Τώρα, το σύστημα αυτό περιλαμβάνει τη μέτρηση 1, 2, 3 και εδώ βλέπουμε στο πώς οι Αιγύπτιοι σχεδίαζαν το 1, περίπου όπως σήμερα εμείς που χρησιμοποιούμε τους περίφημους αραβικούς αριθμούς, που όμως δεν είναι αραβικοί. Είναι ινδικοί αριθμοί που τους πήραν οι Άραβες τον 8ο αιώνα μ.Χ. από τους Ινδούς και εμείς το πήραμε από τους Άραβες. Οι Άραβες στο μεταξύ δεν κράτησαν αυτούς τους αριθμούς. Χρησιμοποιούν άλλους.

Τέλος, οι Βαβυλώνιοι έχοντας το εξαδικό σύστημα το χρησιμοποίησαν στη διαίρεση της ημέρας, διαίρεσαν την κάθε ημέρα σε 24 ώρες, δηλαδή τέσσερις φορές το έξι, κάθε ώρα την διαίρεσαν σε εξήντα λεπτά, κάθε λεπτό σε εξήντα δευτερόλεπτα. Τον κύκλο σε 360 μοίρες. Για τους Βαβυλωνίους, όλα συνδέονταν με το εξαδικό τους σύστημα και αυτό το έχουμε κρατήσει μέχρι σήμερα.