Ο Ζευς είναι ο ύψιστος θεός του ελληνικού πάνθεου, που η πρωταρχική του επικράτεια είναι ο ουρανός με όλα τα καιρικά φαινόμενα των καιρών προ πάντων χαρακτηριζόμενος ως πατήρ, πατήρ τε θεών τε ανθρώπων, επίσης ως κυρίαρχος πάνω σε θεούς και ανθρώπους και ως θεών βασιλεύς. Ο Όλυμπος ισχύει ως συνήθης τόπος διαμονής του, όπου αυτός βρίσκεται ενθρονισμένος στο κέντρο της μεγάλης οικογένειας των θεών. Τα πρωταρχικά σύμβολά του είναι ο αετός, το μαγικό δέρμα της αιγίδας, καθώς επίσης η βροντή και ο κεραυνός, με τα οποία επιβάλλεται απόλυτα.
Είναι αίτιος των καιρών, γενικά «τελειωτής» του κάθε τι που συμβαίνει με τρόπο που από τη βούλησή του και την απόφασή του προκύπτει η φυσική τάξη, το δίκαιο και η μοίρα. Έτσι είναι επίσης εγγυητής των δικαιωμάτων και της ιδιοκτησίας, προστάτης του χώρου της κατοικίας και κάθε μορφής φυσικής και συμβατικής κοινωνίας (γάμου, συγγένειας, κράτους, συνασπισμού).
Στον πόλεμο χορηγός της νίκης. Θεός των οιωνών και των χρησμών. Γενέτωρ, Σωτήρ, προστάτης. Στο πλαίσιο θεολογικής θεώρησης και μονοθεϊστικών εξελικτικών τάσεων ο μοναδικός θεός, του οποίου όψεις είναι όλοι οι υπόλοιποι θεοί. Στον μύθο γιος του Κρόνου και της Ρέας, καθώς και πατέρας μιας μεγάλης γενιάς από θεούς και ήρωες.
Για την ιστορία του Δία είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι ανήκει στους λίγους ελληνικούς θεούς που η ινδοευρωπαϊκή καταγωγή τους είναι επιβεβαιωμένη. Το όνομά του είναι σχηματισμένο από μια ρηματική ρίζα dieu (φωτίζω) και έχει ακριβείς αντιστοιχίες στα αρχαία ινδικά και στις ιταλικές γλώσσες, όπου προφανώς η παράσταση του θεού του ουρανού ως πατέρα είναι από παλιά κληρονομημένη. Οι αρχαιοϊνδικές μαρτυρίες προσκομίζουν επίσης την αντίθεση του «Πατέρα Ουρανού» και της «Μητέρας Γης». Από αυτήν την αφετηρία είναι νοητή τόσο η λειτουργία του ύψιστου θεού όσο και η εξέλιξη του σε θεό των καιρών.
Ισχυρή συμμετοχή στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ελληνικού Δία είχαν, πλάι στις αυτόχθονες παραστάσεις, και επιδράσεις από τη Μικρά Ασία και στην Ανατολή. Ενδεικτικά ο κρητικός Δίας, που είχε έκδηλα γνωρίσματα του θεού της βλάστησης, και ο τύπος των μικρασιατικών και συριακών θεών των καιρών, που έχουν τον κεραυνό ως σύμβολο και που στο θεογονικό σύστημα παίρνουν μια θέση ανάλογη του Δία.
Οι μύθοι της παιδικής ηλικίας του Δία συνάπτονται με τον μύθο του προορισμένου από τη μοίρα γενάρχη και βασιλιά (για το παιδί που μένει έκθετο και σώζεται με θαυμαστό τρόπο από κάποιο ζώο, όπως ο Οιδίποδας, ο Πάρης, ο Ρωμύλος) και με αυτούς συναρθρώνονται οι μύθοι για την κατάκτηση και την εδραίωση της εξουσίας.
Σπουδαιότατοι είναι σε αυτή την συνάφεια οι μύθοι που αναφέρονται σε αγώνες, όπου καταρχήν η αντιπαράθεση με τους παλαιότερους θεούς (Τιτανομαχία) πρέπει να ξεχωριστεί από τους μύθους της επανάστασης (όπως στη Γιγαντομαχία) και της δρακοντοκτονίας (όπως με τον Τυφώνα), παρόλο που οι συνάφειες είναι αυτονόητες και οι συμφυρμοί πρώιμοι. Για την τελευταία οι αγώνες του Απόλλωνα και του Ηρακλή προσφέρουν παράλληλα στοιχεία, ωστόσο ακριβώς οι παραλλαγές της Τυφωνομαχίας αφήνουν να φανεί καλά και η αποδοχή βορειοσυριακού και αιγυπτιακού μύθου.
Οι δεσμοί του Δία έχουν κάποια αναφορά στην πρωταρχική αντίθεση του «Πατέρα Ουρανού» και της «Μητέρας Γης» και, όταν πρόκειται για τις μεγάλες θεές, μπορεί κανείς ως ένα μεγάλο βαθμό να ξεκινά από το γεγονός ότι αυτές στην λατρεία είναι μόνο τοπικές παραλλαγές μιας τέτοιας αντίθεσης. Βέβαια με αντίστοιχους διαχωρισμούς φτάνει κανείς και στον μύθο σε κάποια συστηματοποίηση, έτσι ώστε στους δεσμούς του Δία εκφράζεται η τάξη του κόσμου σε όλες τις απόψεις της.
Στον Ησίοδο γίνεται φανερή η προσπάθεια, να συνδεθεί ο Δίας με τις μεγαλύτερες δυνάμεις μέσα από τους δεσμούς του: Κόρες του Ουρανού και της Γης (Θέμις, Μνημοσύνη), του Ωκεανού (Μήτις, Ευρυνόμη), του Κοίου (Λητώ), του Κρόνου (Δήμητρα, Ήρα) είναι οι γυναίκες του. Το ότι ο Ζευς με την Μήτιδα δέχεται μέσα του την «σοφία», το ότι με τη Θέτιδα γεννά τις δυνάμεις τς φυσικής τάξης και του δικαίου (Ώρες), καθώς επίσης και τους νόμους του πεπρωμένου (Μοίρες), και με την Ευρυνόμη τις Χάριτες ως δυνάμεις της ευημερίας και της ευδοκίμησης, αποτελεί σφαιρική έκφραση, που μπορεί κανείς να τη χαρακτηρίσει θεωρητική.
Κάτι από αυτό προσφέρεται επίσης, όταν τα παιδιά της Λητώς (Απόλλων και Άρτεμις) τοποθετούνται δίπλα στα παιδιά της Μνημοσύνης (Μούσες), ίσως όμως θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι η Δήμητρα και η κόρη της προφανώς ανήκουν στον αγροτικό τομέα, ενώ αντίθετα η Άρτεμις ανήκει προπαντός στην περιοχή της άγριας φύσης, και ότι η Ήρα πιθανότατα είναι θεότητα, στην οποία υπάγεται κάπως η ζωική και η φυτική ευγονία και ιδιαίτερα η γέννηση και η ωρίμανση των ανθρώπων.
Έτσι, στον μύθο από την ένωση της με τον Δία έρχονται στον κόσμο η Ήβη, ο Άρης και η Ειλείθυια, και αυτό τον συνδέει με μια θεά που έχει άμεση σχέση με τη γέννα, μια αρσενική και μια θηλυκή μορφή, που τα ονόματά τους τους δηλώνουν την «ακμή της νιότης» και τη «δύναμη της καταστροφής».
Οι λατρείες της Ήρας, που δείχνουν ιδιαίτερη σχέση της θεάς με το Δία, της αποδίδουν τις μορφές Παις/Παρθένος, Τελεία, Χήρα, επομένως αφήνουν να φανεί η διαδρομή των βαθμίδων της ζωής της γυναίκας με βάση το δεσμό του γάμου, και υπάρχει ακόμα η παράσταση ότι η Ήρα ανανεώνει ολοένα την παρθενικότητα της. Η Ήρα στη σύνδεση της με τον Δία ταιριάζει ως μητέρα της χώρας, όπως είναι ιδίως η Αργείη. Η μοναδική θέση της πλάι στον Δία έχει βέβαια ιστορικές ρίζες, με τη σημασία που είχε το Άργος στην μυκηναϊκή εποχή, και ο δεσμός του Δία και της Ήρας μαρτυρείται ήδη στα κείμενα της γραμμικής γραφής Β στην Πύλο.
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία