Ερμής

Ο Ερμής ήταν ένας από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, μυθολογούμενος ως γιος του Δία και μιας κόρης του Άτλαντα, της Μαίας, και πατέρας και πρόγονος πολλών ηρώων που διακρίνονταν για την προνοητικότητά τους, όπως ο Οδυσσέας, και ως αγγελιοφόρος των θεών (Διός άγγελος), προστάτης των εμπορικών συναλλαγών, του λόγου και των διανθρώπινων και των δημοσίων σχέσεων.

Ο Ερμής είναι ένας παλαιότατος, με γνήσια ελληνική, μάλιστα λαϊκή καταγωγή, θεός του αέρα. Αυτό φαίνεται από τα λατρευτικά του γνωρίσματα:

1) Είναι όμοιος με γνωστούς ινδοευρωπαϊκούς θεούς του αέρα και των ανέμων, όπως ο ρωμαϊκός και κελτικός Μερκούριος, ο γερμανικός Βουόταν ή Όντιν και ο ινδικός Βάγιου.

2) Έχει ονόματα όπως Αργειφόντης και Διάκτορος, που σημαίνουν τον πρώτο, τον άνεμο Αργέστη (από το αργός και φαίνω, δηλαδή που γοργά αιθριάζει) και τον δεύτερο, από το δι-άγω, τον διακινούμενο άνεμο και τον άνεμο «αγωγιάτη».

3) Είναι γιος του θεού του αέρα, του Δία, από την ένωση του με μία νύμφη των βουνών, με σύλληψη, γέννηση και διαμονή μέσα στη σπηλιά, σύμφωνα με τη γενικότερη μυθική αντίληψη ότι οι άνεμοι πηγάζουν από το εσωτερικό των βουνών.

4) Έχει φτερά στους ώμους και φορεί πέδιλα φτερωτά και καπέλο φτερωτό, τον πέτασσον.

5) Είναι αθέατος, δεν αφήνει ίχνη και γίνεται αντιληπτός μόνο με τα έργα του και τα αποτελέσματά τους. Έτσι ο Ερμής κατά την Γιγαντομαχία φορεί στο κεφάλι την Άιδος κυνήν, μαγική σκούφια από δέρμα που τον κάνει αόρατο, αποθέτει βρέφος τον Ηρακλή στο στήθος της Ήρας και μπερδεύει τα ίχνη των βοδιών του Απόλλωνα.

6) Είναι γρήγορος, ορμητικός και ιδιαίτερα ικανός και επινοητικός στο να ξεπερνά τα εμπόδια, γιατί και ο άνεμος χαρακτηρίζεται από την ταχύτητα, την ορμή και τη διεισδυτικότητά του. Έτσι ο Ερμής διδάσκει το γιο του Αρπάλυκο όλα τα τεχνάσματα της πάλης, που τον κάνουν ακαταγώνιστο, αποτελεί ο ίδιος για κάθε αθλούμενο σύμβολο του αγώνα, τιμάται ως Αγώνιος και οι εικόνες του (Ερμαί) βρίσκονται σε κάθε αγωνιστικό χώρο.

7) Είναι κλέφτης και άρπαγας, πανούργος και απατεώνας, γιατί ο άνεμος αρπάζει, μετακινεί και εξαφανίζει κάθε κινητό πράγμα που δεν είναι καλά φυλαγμένο και ασφαλισμένο και γιατί επίσης και ο άνεμος δεν εμπνέει εμπιστοσύνη για την ασφάλεια στη διακίνηση των οδοιπόρων και των ταξιδιωτών, όπως και των πραγμάτων τους.

8) Συνδέεται με το τυχαίο και πιστεύεται ότι φέρνει ευτυχία, επειδή και ο άνεμος γίνεται επίσης αίτιος για ανέλπιστη ωφέλεια σε όσους βρίσκουν πράγματα, ακριβώς από τα χαμένα για τον κάτοχό τους εξαιτίας του ανέμου, τα έρμαια, δηλαδή τα αφημένα στην τύχη τους. Όπως επίσης μπορεί και ο άνεμος να αποβαίνει ευνοϊκός, ούριος, για κάποια μετακίνηση ή άλλη επιχείρηση.

9) Θεωρείται εφευρέτης και κατασκευαστής του αυλού, της σύριγγας και της λύρας και δάσκαλος της χρήσης αυτών των μουσικών οργάνων, επειδή και ο άνεμος σφυρίζει και παράγει ποικίλους ήχους. Έτσι κάθε όργανο που παράγει ήχο ήταν επόμενο να περάσει στην αρμοδιότητα του θεού του αέρα. Γι΄ αυτό στο μύθο ο Ερμής κατασκευάζει την πρώτη λύρα και τη χαρίζει στον Απόλλωνα ή διδάσκει ο ίδιος τον Αμφίωνα να παίζει τη λύρα.

10) Είναι λόγιος και ρήτορας, διαπραγματευτής αποτελεσματικός και πραγματευτής κερδώος, σύμβουλος των ανθρώπων και ερμηνευτής των πραγμάτων (ερμηνεία: παράγωγο από το όνομα του Ερμή), γιατί και ο λόγος, κάθε ομιλία με τη φωνή του ανθρώπου, διαμορφώνεται με τον αέρα, είναι πνοή ανέμου, και δεν θα μπορούσε να βρίσκεται πέρα από τη δικαιοδοσία του θεού του αέρα. Έτσι ο Ερμής χαρίζει ανθρώπινη φωνή στην πρώτη γυναίκα την Πανδώρα, ρητορεύει μπροστά στους Αργείους, για να καλύψει την ερωτική δραστηριότητα του Δία, διαπραγματεύεται με τον Άδη και τον πείθει για την επιστροφή της Περσεφόνης στη μητέρα της, συμβουλεύει τον Ατρέα πως να αντιμετωπίσει την κακότητα του αδελφού του, πουλά τον Ηρακλή στην Ομφάλη ή του εξηγεί ότι κούφιο είδωλο της Μέδουσας δεν αποτελεί γι΄ αυτόν κίνδυνο.

11) Είναι αγγελιοφόρος των θεών, σαν επακόλουθο της προηγούμενης ιδιότητας του, και κυρίως γιατί για τους αρχαίους λαούς μόνο ο αέρας από όλα τα στοιχεία ήταν στην αποκλειστική διάθεση των θεών και όργανο της επικοινωνίας τους. Έτσι, ο Ερμής που μυθολογείται και ως πατέρας της Αγγελίας, διαβιβάζει τις εντολές του Δία σε κάθε τόπο, στις Μυκήνες όπου βρίσκεται ο Ατρέας και ο Αίγισθος, και στην Τροία όπου βρίσκεται ο πατέρας του Γανυμήδη και ο Πάρης, στον Καύκασο, όπου είναι καρφωμένος ο Προμηθέας, και στην άλλη άκρη του κόσμου, στο νησί της Καλυψώς, στη γη, στον Δευκαλίωνα, μετά τον κατακλυσμό και στον Άδη, στον θεό του Κάτω Κόσμου.

12) Είναι ψυχοπομπός και νεκροπομπός, εφόσον οι ψυχές και τα πνεύματα, όπως δηλώνει και η λέξη πνεύμα, είναι πνοή ανέμου. Έτσι ο Ερμής οδηγεί στις ψυχές των μνηστήρων της Πηνελόπης στον Άδη, φέρνει την Περσεφόνη από τον Κάτω Κόσμο, μεταφέρει τη νεκρή Αλκμήνη από τη Θήβα στα Νησιά των Μακάρων και συνοδεύει τον Πρίαμο κατά τη μεταφορά του Έκτορα για ενταφιασμό.

13) Είναι οδηγός, συνοδός και συμπαραστάτης των οδοιπόρων και των ταξιδιωτών επειδή ο άνεμος δείχνει την κατεύθυνση και προσδιορίζει την πορεία και το ταξίδι, όπως φανερώνει η σημερινή φράση: «Ποιος άνεμος σε έφερε;». Έτσι ο Ερμής που τιμάται ως όδιος, ενόδιος, ηγεμόνιος και αγήτωρ και που τα είδωλά του (Ερμαί) στήνονται στα σταυροδρόμια και σε άλλα καίρια σημεία δείκτες των δρόμων.

14) Αποκοιμίζει και αφυπνίζει τους ανθρώπους ή φέρνει όνειρα σε αυτούς, επειδή ο άνεμος επηρεάζει τον ύπνο τους και επειδή τα όνειρα, όπως και τα πνεύματα, είναι νοητά σαν πνοή ανέμου. Έτσι ο Ερμής τιμάται και ως υπνοδότης, ύπνου προστάτης, ονειροπομπός και ηγήτωρ ονείρων.

15) Χαρακτηρίζεται από την ερωτική του βουλιμία και συμβολίζει την ετοιμότητα για συνουσία, επειδή και οι άνεμοι παίζουν ρόλο στη γονιμότητα και την καρποφορία, ιδιαίτερα στην ωρίμανση των καρπών. Έτσι ο Ερμής, που σχετικά τιμάται και ως αγροτήρ, νόμιος και επιμήλιος. Επίσης έχει αρμοδιότητες για να κάνει καθαρμούς, επειδή και οι άνεμοι έχουν καθαρτήριες ιδιότητες, ευεργετικές για ολόκληρο τον κύκλο της ζωής. Έτσι ο Ερμής, εκτελώντας διαταγή του Δία, καθαρίζει τις Δαναΐδες από το κρίμα τους και αναδέχεται τις διαδικασίες καθαρμού του Ηρακλή, με την πώλησή του στην Ομφάλη. Τέλος, ο Ερμής, ως θεός του αέρα και των ανέμων, με πολλούς τρόπους με τα αστρονομικά, μετεωρολογικά και ημερολογιακά πράγματα, καθώς και με τη σχετική μετεωρολογική μαγεία.

Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία