Οι Επτά επί Θήβας ήταν επτά πολέμαρχοι που, κατά την παράδοση προερχόμενοι από το Άργος και συνασπισμένοι σε κοινή πολεμική επιχείρηση επιτέθηκαν στη Θήβα, και σκοτώθηκαν χωρίς να επιτύχουν της εκπόρθησή της, τη οποία επέτυχαν αργότερα οι γιοι τους, οι επονομαζόμενοι Επίγονοι. Γύρω από αυτό το θέμα πλέχτηκαν πολλές παραδόσεις της Βοιωτίας και της Αργολίδας, έτσι που αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες και γνωστότερες μυθικές ενότητες, ο λεγόμενος Θηβαϊκός κύκλος, που, σύμφωνα με μαι ερμηνευτική εκδοχή, έγινε πρότυπο για ανάλογες επικές αφηγήσεις του λεγόμενου Τρωικού κύκλου.
Στην αφετηρία του μύθου των Επτά επί Θήβας, εύλογο είναι να προϋποτεθεί η καταστροφή της Θήβας, ωστόσο ο πυρήνας αυτού του μύθου θα πρέπει να διαμορφώθηκε στο Άργος, του οποίου τη δόξα σκόπευε να εγκωμιάσει κάποιο αρχικό ηρωικό τραγούδι.
Η περιγραφόμενη στον μύθο εκστρατεία, και αν ακόμα θεωρηθεί ως ιστορικό γεγονός πρέπει να ήταν αποκλειστική επιχείρηση της πόλης του Άργους. Αυτό διαφαίνεται από το ότι όλοι οι πολέμαρχοι μυθολογούνται ως μέλη της οικογένειας του Αργείου βασιλιά Άδραστου ή της ευρύτερης βασιλικής οικογένειας του Άργους. Ακόμα και η μυθολογούμενη σύμπραξη ορισμένων περιοχών, όπως η Μεσσηνία, αποτελεί αναφορά εξηγήσιμη από τις σχετικές παραδόσεις, σύμφωνα με τις οποίες ορισμένοι κλάδοι της δυναστείας του Άργους προέρχονταν από αυτές τις περιοχές.
Ο ίδιος ο μύθος δεν αφήνει περιθώρια για να νοηθεί η εκστρατεία σαν κίνηση πανελλήνιου ενδιαφέροντος, όπως η Αργοναυτική εκστρατεία, το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου ή ο Τρωικός πόλεμος.
Στην αρχή ο μύθος ήταν απλός. Αργότερα η τάση να εξηγηθούν τα αίτια που προκάλεσαν αυτόν τον πόλεμο, οδήγησε στην ανάπτυξη, στην διεύρυνση και τη συμπλήρωση του μύθου, με αφηγηματικά στοιχεία ή και ολόκληρους σπονδύλους από άλλους μύθους. Έτσι η αδελφική διαφορά, η αδελφοκτονία, η πατρική ή πατρογονική κατάρα, η αφοσίωση της αδελφής, η προδοσία του πολεμιστή από την γυναίκα του και η τιμωρία της ενοχής, η μάχη γύρω από τα σώματα των νεκρών και ο ενταφιασμός των νεκρών σύμφωνα με τις πρέπουσες τιμές, ακόμα πολλές συναρπαστικές περιγραφές από άλλους πολέμους, φάσεις από μάχες και προσωπικά κατορθώματα από επώνυμους ήρωες συναρθρώθηκαν σταδιακά στο μύθο των Επτά.
Ο αριθμός επτά από στοιχεία του μύθου έχει επιβληθεί από ημερολογιακά πρότυπα, δηλαδή επτά οι ημέρες της εβδομάδας. Ο τύπος του αριθμού επτά στη μυθική και λατρευτική παράδοση της Βοιωτίας παρουσιάζει μεγάλη εξάπλωση: Έτσι επτά γιους και επτά κόρες είχε η Νιόβη, επτά από τους πενήντα γιους του Ηρακλή έμεινα στις Θεσπιές ως δημούχοι, κάθε επτά χρόνια εόρταζαν στις Πλαταιές την εορτή της τέλειας Ήρας και επτά ήταν οι αρχηγέτες των Πλαταιών.
Όταν ο μύθος διαμορφώθηκε στον τύπο των επτά, γεννήθηκε η ανάγκη για κάποια αισθητική συμμετρία ανάμεσα στους πολιορκητές και στις πύλες του κάστρου, που αυτοί θα πολιορκούσαν. Έτσι κατά τους επτά εχθρούς της η Θήβα απέκτησε και επτά πύλες. Στην πραγματικότητα η Καδμεία που δέχθηκε την επίθεση δεν ήταν διαφορετική από άλλες ακροπόλεις, δεν είχε τίποτα περισσότερο από μία κύρια πύλη και δύο δευτερεύουσες.
Η διαφορά του Ετεοκλή και του Πολυνείκη ως αιτία της εκστρατείας των Επτά στη Θήβα συναρθρώθηκε μεταγενέστερα στο μύθο των Επτά, όπως ο μύθος της Ελένης συναρθρώθηκε στον μύθο του Τρωικού πολέμου ως αιτία του.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι στον μύθο των Επτά έχουν συγχωνευθεί παραδόσεις από συγκρούσεις της Θήβας με αντίζηλες πόλεις μέσα στη Βοιωτία και στην ευρύτερη περιοχή. Από αυτές τις ενδείξεις είναι η πληροφορία ότι όχι μόνο οι Επτά αλλά και οι Επίγονοι στρατοπέδευσαν στη θέση Τευμησσός, που βρίσκεται στο δρόμο προς τη Χαλκίδα, και ότι και τις δύο φορές επιτέθηκαν στη Θήβα από τα ανατολικά, όχι από τα νότια, όπως θα ήταν επόμενο για επιδρομείς από την Πελοπόννησο, εφόσον δηλώνεται ότι αυτοί έχουν μπει στη Βοιωτία από τον Ισθμό και τον Κιθαιρώνα.
Ωστόσο επισημαίνεται σχετικά ότι κατά τα μεταμυκηναϊκά χρόνια προσβάσεις προς τη Θήβα ήταν γνωστές στους Ίωνες που ταξίδευαν στη μητροπολιτική Ελλάδα κυρίως από την Εύβοια και την ανατολική Βοιωτία, πράγμα που σημαίνει ότι η τοποθέτηση των δημιουργών και των ακροατών του ιωνικού έπους έκανε αυτονόητη την επίθεση από τα ανατολικά.
Από λατρευτικούς θεσμούς με δοξασίες και μαγικές τελετουργίες για την επίτευξη κάποιου σκοπού με εξευμενισμό πνευμάτων προέρχονται οι αφηγήσεις για τον Οφέλτη. Το δυστύχημα με τον Οφέλτη επικαλύπτει βέβαια κάποια τελετουργία με θυσία παιδιού σε μια θεότητα για να ευνοήσει την πολεμική επιχείρηση, δηλαδή κάτι αντίστοιχο με τη θυσία της Ιφιγένειας στο μύθο του Τρωικού πολέμου. Με προϋπόθεση ότι η Άρτεμις σε σχέση με την Ιφιγένεια και η αναφερόμενη στην παράδοση της Νεμέας Υψιπύλη σε σχέση με τον μικρό Οφέλτη εκπροσωπούν την θεά Σελήνη, γίνεται φανερό ότι η Ιφιγένεια και ο Οφέλτης θυσιάστηκαν στην ίδια θεότητα για να ευνοήσει τον σκοπό της εκστρατείας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι όλες οι αναφερόμενες και υπονοούμενες στο μύθο των Επτά ανθρωποθυσίες συνδέονται με πηγές και νερά, δηλαδή ανάγονται σε λατρευτικούς τύπους σχετικούς με τη βλάστηση και τη γονιμότητα, και αυτό προστίθεται ασφαλώς στις ενδείξεις για το ότι αυτές οι αφηγήσεις δεν ήταν σύμφυτες με τον μύθο των Επτά.
Στην παλαιότερη μορφή του μύθου γινόταν λόγος για πανωλεθρία των πολεμιστών του Άργους, χωρίς εξαίρεση, δηλαδή χωρίς τη σωτηρία του Άδραστου. Ωστόσο, η σωτηρία του Άδραστου ενώ δεν είναι στοιχείο σύμφυτο με το μύθο, μπορεί να θεωρηθεί οπωσδήποτε πολύ παλαιό, και αυτό μπορεί να το συμπεράνει κανείς, κρίνοντας από το ότι σε αυτό συμφωνούν όλοι οι ποιητές.
Έτσι, η παροιμιώδης φυγή του Άδραστου, στην ράχη του άφταστου αλόγου του, του Αρείωνα, έδενε την παράδοση της εκστρατείας με το αφηγηματικό στοιχείο της ταφής των ηρώων και με το μύθο των Επιγόνων, όταν βέβαια ο μύθος διευρύνθηκε, για να φανεί ότι η Θήβα έπεσε μόνο ύστερα από μια σειρά σκληρές προσπάθειες και ασύγκριτα κατορθώματα των πορθητών της.
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια μυθολογία