Μετά τη δωρική κατάκτηση η Κρήτη κλείνεται στον εαυτό της για τρεις αιώνες. Την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ακολουθεί τη μακεδονική πολιτική. Ο ενδοκρητικός διχασμός όλους αυτούς τους αιώνες υπέβοσκε ώσπου μετά το θάνατο του Έλληνα στρατηλάτη οι δύσκολες συνθήκες ήταν φυσικό να επιτείνουν τον ενδοκρητικό διχασμό και να οδηγήσουν σε ατελεύτητη σειρά εσωτερικών συγκρούσεων που αποδυνάμωσαν το νησί και παρασκεύασαν την υποταγή του στους Ρωμαίους. Οι ενώσεις των κρητικών πόλεων, που δημιουργήθηκαν στο νησί τον 4ο π.Χ. αιώνα, ήταν απόρροια των φιλικών ή εχθρικών σχέσεων μεταξύ τους και με τα ελληνιστικά βασίλεια.
Ενώσεις των κρητικών πόλεων
Δεν έχει αποσαφηνιστεί να οι ενώσεις των κρητικών πόλεων ήταν πολιτικές, οικονομικές ή απλώς θρησκευτικές. Το σίγουρο είναι ότι δημιουργήθηκαν τέσσερις ενώσεις και αργότερα δημιουργήθηκε το Κοινόν των Κρηταιέων.
Ένωση της Κνωσού: Πρόκειται για ένα ευρύτατο και ισχυρότατο σχηματισμό που τον αποτελούσαν 20 πόλεις: Κνωσός, Τύλισος, Ραύκος, Χερσόνησος, Μίλατος, Ελτυνία, Ηράκλειον, Πριανσός, Απολλωνία, Πετραία, Ίτανος, Πραισός, Ίστρων, Ολούς, Δρήρος, Λατώ, Ελεύθερνα, Αξός, Κιδωνία και Φαλάσαρνα. Η ένωση αυτή εκτείνεται σε όλη την Κρήτη.
Ένωση της Γόρτυνας: Την αποτελούν Γορτύνιοι, Λύκτιοι, Αρκάδες, Αριαίοι, Υρταίοι.
Ομοσπονδία των Ορείων: Μαρτυρείται για πρώτη φορά στις αρχές του 3ου αιώνα. Ορεία ονομαζόταν η σημερινή περιοχή της επαρχίας Σελίνου. Τέσσερις πόλεις της περιοχής αυτής, Λισός, Έλυρος, Υρτακίνα, Τάρρα, φαίνεται να αποτελούν αυτή την ομοσπονδία με θρησκευτικό κέντρο την Λισό. Νομίσματα με κεφαλή αίγας ή μέλισσα φαίνεται να ήταν τα νομίσματα της ομοσπονδίας.
Ένωση της Φαιστού: Περιλαμβάνει τρεις πόλεις, Φαιστό, Μάταλα και Πολυρρηνία στη δυτική Κρήτη. Παρά την ύπαρξη ενώσεων στην Κρήτη, δύο δυνάμεις αγωνίζονται να επικρατήσουν στο νησί και να πραγματοποιήσουν την πολιτική και στρατιωτική του ένωση, η Κνωσός και η Γόρτυνα.
Το Κοινόν των Κρηταιέων
Το «Κοινόν» είναι πολιτικός θεσμός που εμφανίστηκε στην Ελλάδα την εποχή των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην Κρήτη υπάρχει το «Κοινόν των Κρηταιέων». Η αρχή του Κοινού των Κρητών δεν είναι γνωστή. Σύμφωνα με πληροφορίες από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα υπήρχε μια οργάνωση του Κοινού των Κρητών. Οι περισσότεροι όμως μελετητές τοποθετούν την οργάνωση αυτή στα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα και συγκεκριμένα στο 221π.Χ., όταν οι δύο μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης, η Κνωσός και η Γόρτυνα, συμμάχησαν για να επιβληθούν στις άλλες πόλεις. Οι δύο αυτές πόλεις είχαν ηγετικό ρόλο στην οργάνωση του Κοινού μολονότι όλες οι πόλεις συμμετείχαν ισότιμα.
Στο Κοινό υπήρχε ένα συμβούλιο, του οποίου τα μέλη ονομάζονταν σύνεδροι και μια γενική συνέλευση που είχε την ονομασία «Κοινόν» ή «πλήθος των Κρηταιέων». Οι συνελεύσεις γίνονταν στην Κνωσό αλλά και σε άλλες πόλεις. Υπάρχουν ενδείξεις για κοινή νομοθετική οργάνωση. Αναφέρεται στις επιγραφές το «διάταγμα» των Κρητών, που ήταν ο βασικότερος κανόνας νομοθεσίας, που ρύθμιζε τις σχέσεις και αποσκοπούσε στη διατήρηση της ειρήνης στις κρητικές πόλεις. Αναφέρεται επίσης ένα κοινό δικαστήριο, το «Κοινοδίκιον» ή «Κοινοδίκαιον», που διευθετεί τις διαφορές ανάμεσα στις πόλεις του Κοινού. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό δεν ήταν δικαστήριο αλλά το σύστημα της κοινής νομοθεσίας των κρητικών πόλεων.
Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση το Κοινόν των Κρητών διατηρήθηκε ως τοπικός θεσμός και ο αρχηγός του λεγόταν «Κρητάρχης». Ισχυρές κρητικές οικογένειες κινητοποιήθηκαν για την κατάληψη της Προεδρίας του «Κοινού». Υπάρχουν ενδείξεις πως το «Κοινόν» είχε ιδιαίτερο νόμισμα.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών