Ελληνικά Χρονικά

Τα «Ελληνικά Χρονικά» τα αποκάλεσαν εύστοχα «Εφημερίδα της Πολιορκίας». Και τούτο γιατί μεγάλο μέρος της ύλης αφιερώθηκε στη δραματική χρονική περίοδο κατά την οποία η πόλη του Μεσολογγίου, αποκλεισμένη σχεδόν παντελώς τόσο από την ξηρά όσο και από τη θάλασσα, υπέμενε και απέκρουε επιτυχώς τις επιθέσεις του υπέρτερου εχθρού.

Κάτω από τον σταθερό τίτλο «Εγχώριοι Ειδήσεις», καταγράφεται κάθε τι που αναφέρεται σ’ αυτόν τον αδυσώπητο πόλεμο, στις συνεχείς συγκρούσεις των αντιπάλων, αλλά και στην αγωνία που συνείχε το πανελλήνιο για την τελική έκβαση του πολέμου, για την τύχη του Μεσολογγίου και των υπερασπιστών του. Καταγράφεται ακόμη το αγωνιστικό πνεύμα, το ακμαίο ηθικό των πολιορκουμένων, οι οποίοι απέρριπταν κάθε πρόταση του εχθρού για συμβιβασμό, καθώς και τα μέσα, συχνά αυτοσχέδια, που χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση των ισχυρών, καλά εφοδιασμένων, εχθρικών δυνάμεων.

Η χρησιμοποίηση της ρήσης του Φραγκλίνου «Τα πλείω οφέλη, τοις πλείοισι», που παραμένει στην προμετωπίδα της εφημερίδας σε όλη τη διάρκεια της έκδοσης της, καθώς και, εκτός από την τρέχουσα, κυρίως η πολεμική ειδησεογραφία, η ευρύτητα και ο πλούτος των θεμάτων που παρουσιάζουν τακτικά στις σελίδες τους «Ελληνικά Χρονικά», σηματοδοτούν τη στάση των υπευθύνων της εφημερίδας απέναντι σε ζητήματα που απασχολούσαν τη μαχόμενη και μερικώς ελεύθερη ελληνική κοινωνία. Κρίνοντας με αυτά τα δεδομένα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το κυρίαρχο στοιχείο των προβληματισμών, πολιτικών και ιδεολογικών εστιαζόταν στην ανάγκη της δημιουργίας θεσμών ικανών να ανταποκρίνονται στα αιτήματα του κοινωνικού συνόλου.

Αναδιφώντας, άλλωστε, τα περιεχόμενα της εφημερίδας, στα δύο κρίσιμα χρόνια της λειτουργίας της, ο αναγνώστης πιστοποιεί ότι βασική ήταν η μέριμνα αλλά και η απόφαση του εκδότη και των συνεργατών του να παρουσιάζει τακτικά άρθρα πολιτικής θεωρίας, στα οποία αναλύονται έννοιες όπως η δημοκρατία και η μοναρχία, η ελευθερία και η δικαιοσύνη, ο δεσποτισμός και η αναρχία, η δημοσιότητα και η ελευθεροτυπία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο εκδότης, Ιωάννης Μάγερ, μολονότι θεωρούσε απαραίτητο το σεβασμό προς τη Διοίκηση, δεν δίστασε να συγκρουστεί σε ορισμένες περιπτώσεις με την πολιτική ηγεσία όταν θεώρησε πως οι ενέργειες της έθιγαν βασικά δικαιώματα του έθνους, ένα από τα οποία ήταν η ελεύθερη έκφραση.

Αξίζει να σημειωθεί πως, στην προσπάθεια του να διατηρήσει την ανεξαρτησία της γνώμης και του ελεύθερου φρονήματος, ο Μάγερ δέχτηκε, κάποτε φανερά και άλλοτε συγκεκαλυμμένα, αντιδράσεις από τη Διοίκηση, την οποία εκπροσωπούσε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο ποίος μάλιστα αποφάσισε και επέβαλε κατάσχεση φύλλων της εφημερίδας.

Η ελευθερία του Τύπου στάθηκε μείζον θέμα για τους εφημεριδογράφους του Αγώνα. Αλλά και για τους πολιτικούς, που συχνά ενοχλημένοι από την κριτική των τελευταίων επιχείρησαν να χειραγωγήσουν και να ελέγξουν τη «δημοσιότητα», επιβάλλοντας τη θέληση τους. Συγκρούσεις με την εξουσία καταγράφονται ήδη από το πρώτο έντυπο δημοσιογραφικό φύλλο, που εκδόθηκε στο ελεύθερο ελληνικό έδαφος, την Καλαμάτα, τον Αύγουστο του 1821.

Στον τομέα αυτόν πρέπει να αναφερθεί η συμβολή του Λέστερ Στάνχοπ, ένθερμου υποστηρικτή της ελευθερίας του Τύπου, στη δραστηριότητα του οποίου, οφείλεται εν πολλοίς η ίδρυση των εφημερίδων σε τρεις ελληνικές πόλεις, στο Μεσολόγγι, την Αθήνα και το Ναύπλιο.

Μέλος του νεοσυστημένου φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ έφθασε στην Κεφαλλονιά, ως εκπρόσωπος του, το Νοέμβριο του 1823. Μαζί του έφερε πλούσιο στρατιωτικό υλικό, βοήθεια στην αποτελεσματική διεξαγωγή του Αγώνα και τρεις τυπογραφίες, τις οποίες θα προσέφερε «όχι στην κυβέρνηση, αλλά στο κοινό». Τον Δεκέμβριο αποβιβάστηκε στο Μεσολόγγι. Φρόντισε αμέσως να οργανώσει τα πρακτικά αλλά και τα ουσιαστικά ζητήματα τα σχετικά με την έκδοση δημοσιογραφικού φύλλου στο Μεσολόγγι, την πόλη κλειδί των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Η συνάντηση του με τον Ελβετό Ιωάννη Μάγερ υπήρξε ευτυχής και επιτυχής. Νέος στην ηλικία ο Μάγερ, ο «Ζβίτσερος», όπως τον αποκαλούσαν στο Μεσολόγγι, είχε φθάσει στην Ελλάδα το 1821. Απείθαρχος -αφού είχε εγκαταλείψει τις σπουδές του στην Ιατρική- αλλά ενθουσιώδης, άκουσε τον αντίλαλο της Ελληνικής Επανάστασης και «κατήλθε στην αποτινάσσσουσαν τα δεσμά της Ελλάδα». Στην αρχή ασχολήθηκε με διάφορες υπηρεσίες, ιδίως σε νοσοκομεία, προσφέροντας τις ιατρικές του γνώσεις.

Ο Στάνχοπ βρίσκοντας ένα υπήκοο Ελβετίας στην Ελλάδα, έβαλε σε εφαρμογή τα σχέδια του. Σε πολύ λίγες μέρες όλες οι διαδικασίες για την έκδοση της εφημερίδας είχαν τακτοποιηθεί και το φύλλο προορίσθηκε να κυκλοφορήσει την πρώτη μέρα του 1824.

Η θέση και οι απόψεις της εφημερίδας διατυπώθηκαν σε κείμενο με τον τίτλο «Προκήρυξις» με υπογραφή του Μάγερ και δημοσιεύτηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1823. Μαζί με τον προγραμματισμό τους ως προς τα περιεχόμενα της εφημερίδας, ο Μάγερ εκθέτει τη σημασία του Τύπου για την πολιτική διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων. Παράλληλα, στο ίδιο κείμενο, καταχωρίζονται και πληροφορίες αναφορικά με τη συχνότητα της έκδοσης -«δις την εβδομάδα»- και την τιμή -«εξ τάλληρα δίστηλα ισπανικά», για την ετήσια συνδρομή.

Φαίνεται όμως ότι το σύστημα των συνδρομών δεν εξασφάλιζε τη απρόσκοπτη λειτουργία της έκδοσης της εφημερίδας, αφού ο Στάνχοπ με επιστολή προς το κομιτάτο του Λονδίνου ζητούσε οικονομική ενίσχυση για τα «Ελληνικά Χρονικά». Αργότερα, η ίδια η Διοίκηση κατανοώντας την σημασία του φύλλου, έδωσε την άδεια να διανέμονται δωρεάν στο λαό. Επρόκειτο κυρίως για κατοίκους της «Δυτικής Χέρσου Ελλάδας», άμεσα ενδιαφερόμενους να προμηθεύονται το φύλλο της περιοχής τους.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Στάνχοπ, το φύλλο έφτανε μέχρι τα Γιάννενα, το Κάιρο και την Κωνσταντινούπολη. Οι πληροφορίες αυτές είναι ανεπιβεβαίωτες, αλλά δείχνουν τη δυνατότητα που είχαν τα «Ελληνικά Χρονικά» να κυκλοφορήσουν και εκτός της ελεύθερης Ελλάδας.

Τα «Ελληνικά Χρονικά» δίνουν ιδιαίτερο βάρος στις ειδήσεις από τον πόλεμο, τις νίκες και τις ανδραγαθίες, αλλά και τις αποτυχίες και τα δεινά που επισώρευσε η διχόνοια και οι εμφύλιες διαμάχες που συχνά έφερναν σε κίνδυνο την ίδια την έκβαση του Αγώνα. Επιπλέον, παρουσιάζονται και αναλύσεις σχετικά με τη στάση των ξένων κυβερνήσεων και τις διπλωματικές διαβουλεύσεις με αντικείμενο την ελληνική υπόθεση, για το ενδιαφέρον των ξένων, για τη φιλελληνική κίνηση. Ακόμη, για ανάλογα επαναστατικά κινήματα άλλων χωρών, όπως το κίνημα του «Βολιβάρ», του ελευθερωτή της Νότιας Αμερικής.

Σε άρθρα, συνήθως ανυπόγραφα, παρακινείται το ελληνικό κοινό να δέχεται τις ευθύνες του υπεύθυνου πολίτη για το καλό της πατρίδας, ενώ συνάμα τονίζεται στους υπεύθυνους ηγέτες η ανάγκη να σταθμίζουν σωστά τις καταστάσεις, να ξεπερνούν δυσκολίες και εμπόδια, έτσι ώστε να «αποκατασταθεί η πατρίς ασφαλής τε και ελευθέρα». Η θεματογραφία ήταν εμπλουτισμένη όχι μόνο από ειδήσεις του εσωτερικού μετώπου αλλά και από μεταφράσεις άρθρων ξένων εφημερίδων, σχετικών με την ελληνική υπόθεση.

Το φύλλο 29, της 9ης Απριλίου 1824, κυκλοφόρησε με μαύρο πλαίσιο, αναγγέλλοντας το θάνατο του Λόρδου Βύρωνος, ενώ στο φύλλο 31, της 16ης Απριλίου δημοσιεύτηκε ο επιτάφιος λόγος τον οποίο απήγγειλε ο Σπυρίδων Τρικούπης.

Στα τελευταία φύλλα της εφημερίδας, του μήνα Φεβρουαρίου 1826, καταγράφονται οι επιθέσεις των Τούρκων που με τη βοήθεια και των Γαλλοαράβων» προσπαθούσαν να κάμψουν το ηθικό των πολιορκημένων, να εκπορθήσουν την πόλη-φρούριο. Τα κείμενα των «Ελληνικών Χρονικών», γραμμένα με υψηλό αίσθημα ευθύνης επεδίωκαν ως την τελευταία στιγμή να εμψυχώσουν τους πολιορκημένους. Τρεις εβδομάδες πριν το Μεσολόγγι περάσει στην ιστορία τα «Ελληνικά Χρονικά» έπαψαν να κυκλοφορούν.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών