Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και των Βουλγάρων και η δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου και της σλαβικής φιλολογίας υπήρξαν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του βυζαντινού πολιτισμού και συντελέστηκαν υπό τις ακόλουθες συνθήκες. Το 862 ο ηγεμόνας των Σλάβων της Μεγάλης Μοραβίας Ρατισλάβος έστειλε πρεσβεία στο Βυζάντιο και ζήτησε την αποστολή Ελλήνων επισκόπων και δασκάλων για να διδάξουν την χριστιανική θρησκεία στη γλώσα του λαού του. Ο Χριστιανισμός είχε ήδη από μερικές δεκαετίες διαδοθεί στη Μοραβία από τη Βαυαρία και από το φραγκικό κράτος του Καρόλου του Μεγάλου. Επομένως η χριστιανική θρησκεία αποτελούσε μια πραγματικότητα, που ο Μοραβός ηγεμόνας έπρεπε να αντιμετωπίσει.

Ωστόσο δεν ήταν μόνο ανάγκη θρησκευτική, αλλά και λόγοι πολιτικοί που ώθησαν τον Ρατισλάβο να στραφεί προς το Βυζάντιο. Πράγματι, μετά τη συνθήκη του Βερντέν -που έγινε ανάμεσα στους απογόνους του Καρόλου του Μεγάλου και στους διαδόχους του Λουδοβίκου του Ευσεβούς-, η Σαξονία, η Σουαβία και η Βαυαρία ανήκαν στο κράτος του Λουδοβίκου του Γερμανικού, που συνεχίζοντας την επεκτατική πολιτική επέβαλε την επικυριαρχία του στους Σλάβους των γειτονικών περιοχών.
Στη Μοραβία η επικυριαρχία αυτή εκφραζόταν με την αποστολή Μοραβών αντιπροσώπων στη γερμανική Δίαιτα και με τη γερμανική πολιτική και εκκλησιαστική επιρροή στη χώρα. Ο Ρατισλάβος αφού επέκτεινε το κράτος του ως τον Τισσό ποταμό και δημιούργησε τη Μεγάλη Μοραβία, έσπασε το 850 κάθε μορφή εξάρτησης από το φραγκικό κράτος και αρνήθηκε να στείλει αντιπροσώπους στη γερμανική Δίαιτα.
Η δυναμική αντίδραση του Λουδοβίκου δεν άλλαξε την κατάσταση, γιατί στις πολεμικές συγκρούσεις με τον Ρατισλάβο, οι Φράγκοι ηττήθηκαν. Η επέκταση των Μοραβών ως τον Τισσό ποταμό τούς έφερε σε γειτονία με τους Βούλγαρους που είχαν ήδη επεκταθεί προς τα βορειοδυτικά. Για να εξουδετερώσει τον μοραβικό κίνδυνο ο Βόγορις της Βουλγαρίας ήλθε το 860 σε συνεννοήσεις με τους Φράγκους και οι συνεννοήσεις αυτές κατέληξαν το 863 σε συμμαχία. Η συμμαχία των γειτόνων Βουλγάρων με το αντίπαλο φραγκικό κράτος αποτελούσε για τους Μοραβούς θανάσιμο κλοιό. Έτσι ο Ροστισλάβος, που ήταν ικανότατος πολιτικός αναγκάσθηκε να αναζητήσει στη βυζαντινή αυτοκρατορία μια αντίρροπη δύναμη και ένα στήριγμα.
Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄και ο πατριάρχης Φώτιος διείδαν τα μεγάλα πολιτικά και εκκλησιαστικά οφέλη που παρουσίαζε για το Βυζάντιο αυτή η πρόταση: έδινε την δυνατότητα στην αυτοκρατορία να επεκτείνει την επιρροή της και την πνευματική της ακτινοβολία σε λαούς της κεντρικής Ευρώπης και παράλληλα να ασκήσει πίεση στο βουλγαρικό κράτος που βρισκόταν ανάμεσά τους. Έτσι η Βυζαντινή εξουσία ανέθεσε την πολύ σημαντική αποστολή στον φιλόσοφο Κωνσταντίνο-Κύριλλο και στον αδελφό του Μεθόδιο, που είχαν και παλαιότερα αναλάβει αντίστοιχες αποστολές.
Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και η δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα του Κωνσταντίνου-Κυρίλλου και Μεθοδίου, αλλά και του ελληνικού πνεύματος και του βυζαντινού πολιτισμού. Το έργο αυτό επηρέασε την πνευματική ανάπτυξη και γενικότερα την κοινωνική συγκρότηση των Σλάβων. Το έργο του Κυρίλλου και Μεθοδίου, όπως και των μαθητών τους, εισήγαγε όλους τους σλαβικούς λαούς στον ηθικό, θρησκευτικό και πενυματικό βίο. Η διάδοση του Χριστιανισμού υπήρξε συντελεστής ενότητας των Σλάβων και ενίσχυσε την κοινότητα της φυλής με την κοινότητα της πίστεως.
Με τη δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου η γλώσσα των Σλάβων εντάχθηκε στον κύκλο των γραφομένων ευρωπαϊκών γλωσσών και έγινε δεκτή ως γλώσσα εκκλησιαστική. Είναι η πρώτη φορά που εισάγεται στην Εκκλησία η χρήση εθνικής γλώσσας. Ως τότε στην λειτουργία χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά μία από τις τρεις γλώσσες που σύμφωνα με την ευαγγελική παράδοση θεωρούσαν ιερές: την ελληνική, την λατινική και την εβραϊκή. Με τη χρήση της εθνικής γλώσσας τέθηκαν οι πρώτες βάσεις για τη μετέπειτα ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης.
Η δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου είχε ως συνέπεια την διαμόρφωση της πρώτης φιλολογικής σλαβικής γλώσσας, στης σλαβονικής ή εκκλησιαστικής σλαβονικής. Στους πρώτους αιώνες η εξάρτηση της σλαβικής φιλολογίας από τη μεσαιωνική ελληνική ήταν πολύ μεγάλη. Τα πρώτα έργα της σλαβικής παραγωγής ήταν κυρίως μεταφράσεις από τα ελληνικά. Αμφότερες οι μεταφράσεις και τα πρωτότυπα έργα της σλαβικής φιλολογίας εκείνης της εποχής ανήκαν κυρίως σε δύο τομείς: ήταν εκκλησιαστικά-λειτουργικά και γενικότερα θρησκευτικά βιβλία ή νομικά κείμενα που σχετίζονταν με θεσμικά και νομικά προβλήματα. Ανταποκρίνονταν δηλαδή στις πρώτες άμεσες ανάγκες των εκχριστιανισμένων Σλάβων. Έτσι στη σλαβονική γλώσσα μεταφράστηκανάμεσα εκκλησιαστικά κείμενα, η Αγία Γραφή, το Ευαγγελιστάριο, λειτουργικά βιβλία, το βιβλίο των Ωρών, το Ψαλτήριο, τα Μηναία και άλλα.
Ένας ολόκληρος κόσμος και ένας μεγάλος πολιτισμός έγινε προσιτός στους Σλάβους με το έργο των Κυρίλλου και Μεθοδίου.Σύμφωνα με τον D. Obolensky το χρέος των Σλάβων προς τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο είναι πραγματικά μεγάλο. Μια αποστολή που αποσκοπούσε αρχικά να κηρύξει τον Χριστιανισμό στο μοραβικό ιδίωμα κατέληξε στην γένεση ενός ολόκληρου σλαβικού πολιτισμού, γιατί έκανε προσιτούς στους νέους αυτούς λαούς τους θησαυρούς της ελληνικής παιδείας και του βυζαντινού πολιτισμού.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους