Ο όρος Γκίζα στα αραβικά σημαίνει ασβεστολιθικό οροπέδιο. Η περιοχή όπου βρίσκονται οι πυραμίδες δεν είναι πολύ εκτεταμένη. Οριζόταν από δύο ρυάκια τα οποία τώρα έχουν στερέψει. Οι Πυραμίδες της Γκίζας είναι ταφικά συμπλέγματα του Χέοπα, του Χεφρήνου και του Μυκερίνου, με τα βοηθητικά οικοδομήματά τους.
Γκίζα: οι Πυραμίδες
Χέοψ
Η Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα ήταν η πρώτη που κατασκευάστηκε στην Γκίζα. Η βάση του μνημείου, το οποίο κατασκευάστηκε επί Χέοπα (2589-2566π.Χ.), έχει διαστάσεις 230,40Χ230,51Χ230,60Χ230,54 μέτρα. Αρχικά το ύψος της ήταν 146,70 μέτρα. Είναι φτιαγμένη από 2.300.000 ογκόλιθους, που ο καθένας ζυγίζει κατά μέσο όρο 2,5 τόνους, με συνολικό βάρος 6.500.000 τόνους.
Η κεντρική είσοδος βρίσκεται στη βόρεια πρόσοψη. Είναι μια μνημειώδης είσοδος, που οδηγεί, μέσω ενός περάσματος σε ένα θάλαμο χωρίς προφανή λειτουργία. Ένας άλλος διάδρομος οδηγεί προς τα επάνω, σε έναν θάλαμο ακριβώς στο κέντρο του κατακόρυφου άξονα της πυραμίδας. Αποκαλείται Θάλαμος της βασίλισσας από τους σύγχρονους επιστήμονες, παρότι πιστεύουν ότι δημιουργήθηκε για τη σαρκοφάγο του βασιλιά.
Ο οριζόντιος διάδρομος οδηγεί σε μια εξαιρετική κατασκευή, τη Μεγάλη Γαλαρία. Έχει μήκος 47 μέτρα, πλάτος 2 και ύψος πάνω από 8 μέτρα με ένα κλιμακωτό θόλο. Η λειτουργία αυτού του τμήματος παραμένει ακόμα μυστήριο. Η Μεγάλη Γαλαρία οδηγεί σε ένα στενό πέρασμα, που ακολουθείται από ένα μικρό δωμάτιο, ένα προθάλαμο, του οποίου η είσοδος είχε σφραγιστεί με πλάκες γρανίτη. Ο Θάλαμος του βασιλιά χτισμένος εξ ολοκλήρου από γρανίτη βρίσκεται κάτω από πέντε διαμερίσματα, τα τέσσερα πρώτα με επίπεδη οροφή, το πέμπτο με οξύληκτη για να εξουδετερώνει την τεράστια πίεση που ακούν οι υπερκείμενες μάζες της λιθοδομής.
Μέσα στον θάλαμο του βασιλιά βρισκόταν η σαρκοφάγος, το μέγεθος της οποίας μαρτυρά ότι τοποθετήθηκε στο δωμάτιο πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή της πυραμίδας. Στα διαμερίσματα που υπάρχουν από πάνω διακρίνονται ίχνη επιγραφών με το όνομα του φαραώ στον οποίο ήταν αφιερωμένο το μνημείο.
Η Πυραμίδα του Χέοπα βρίσκεται στο κέντρο ενός παραδοσιακά οργανωμένου ταφικού συμπλέγματος. Ο ναός της κοιλάδας ήταν κοντά στο Νείλο, όπου πραγματοποιούνταν οι τελετουργίες εξαγνισμού και ταρίχευσης. Μετά την αποβίβαση στη δυτική όχθη του ποταμού, το σώμα πλενόταν πρώτα για να εξαγνιστεί, ενώ γινόταν μια ειδική λειτουργία, για να μπορέσει ο βασιλιάς, που πλέον είχε γίνει θεός, να εισέλθει στην ιερή περιοχή του συμπλέγματος.
Αυτή η τελετή λάμβανε χώρα μέσα στη λεγόμενη σκηνή εξαγνισμού: οι τρύπες από τους στύλους της σκηνής και τα χαντάκια που διοχέτευαν το νερό που χρησιμοποιούσαν στη διάρκεια των πλύσεων εντοπίστηκαν κοντά στο ναό της κοιλάδας. Ένας λιθόστρωτος δρόμος για πομπές οδηγούσε από το ναό της κοιλάδας στον ταφικό ναό που γειτνίαζε με την πυραμίδα. Κατά μήκος του δρόμου άνοιγαν και κατασκεύαζαν σήραγγες όμοιες με τη Μεγάλη Γαλαρία στο εσωτερικό της πυραμίδας.
Μέσα στο περίβολο του συμπλέγματος υπάρχουν άλλες τρεις μικρότερες πυραμίδες, δίπλα στην κύρια. Στην πυραμίδα που ήταν νοτιότερα βρέθηκε μια στήλη που απέδιδε το οικοδόμημα στην Χενουστέν, σύζυγο και ετεροθαλή αδελφή του Χέοπα.
Ο τάφος της Χετεφερές, της μητέρας του Χέοπα, ανακαλύφθηκε κοντά στην πρώτη από τις δευτερεύουσες πυραμίδες. Δεν είχε χτιστεί πυραμίδα γι’ αυτήν, αλλά ο τάφος ήταν πολύ πλούσιος, με ωραία έπιπλα και περίτεχνα κοσμήματα. Οι τάφοι και άλλων συγγενών του βασιλιά και των αυλικών βρίσκονταν γύρω από το κυρίως μνημείο. Η Μεγάλη Πυραμίδα ρίχνει τη σκιά της πάνω τους, ώστε, συμβολικά, ο φαραώ να συνεχίζει να ασκεί έλεγχο ακόμα και μετά θάνατον.
Χεφρήνος
Ο Χέοπας υποχρέωσε τον γιο του, Χεφρήνο, να του υποσχεθεί ότι θα έχτιζε μια μικρότερη πυραμίδα από τη δική του. Ο Χεφρήνος, διχασμένος ανάμεσα στην υποχρέωση να τηρήσει τον όρκο του και στην επιθυμία του να μην φανεί λιγότερο ισχυρός από τον πατέρα του, βρήκε ένα ευφυές τέχνασμα. Έφτιαξε μια μικρότερη πυραμίδα από τον πατέρα του, αλλά την τοποθέτησε σε ένα λόφο, που την ανύψωσε σε 10 μέτρα και την έκανε να φαίνεται ψηλότερη.
Το οικοδόμημα έχει ύψος 143,50 μέτρα και μήκος πλευράς βάσης 215,16 μέτρα. Έτσι, είναι 3 μέτρα χαμηλότερη και 15 μέρα μικρότερη σε κάθε πλευρά από την Πυραμίδα του Χέοπα. Ωστόσο η κλίση της είναι λίγο μεγαλύτερη, κάτι που την κάνει να φαίνεται ψηλότερη.
Παρά το γεγονός ότι το οικοδόμημα λεηλατήθηκε από τον Ραμσή Β’, όταν ογκόλιθοι μεταφέρθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικά υλικά στη Μέμφιδα, το πάνω τμήμα διαθέτει ακόμα ένα μεγάλο μέρος από την αρχική εξωτερική επένδυση που ήταν ασβεστολιθική. Η πυραμίδα αρχικά είχε δύο εισόδους, στη βόρεια πλευρά. Η μία από αυτές οδηγούσε σε έναν ταφικό θάλαμο που είχε μείνει ημιτελής, είτε λόγω αλλαγής των σχεδίων κατά την κατασκευή είτε λόγω καθαρά τελετουγικού χαρακτήρα. Η πάνω είσοδος οδηγούσε σε ένα διάδρομο καλυμμένο εξ ολοκλήρου με γρανίτη, ο οποίος με τη σειρά του οδηγούσε στη λίθινη θύρα του δεύτερου ταφικού θαλάμου, σκαμμένου στο βράχο και με αέτωμα στη οροφή.
Ο Χεφρήνος επιθυμούσε να φτιάξει μια πυραμίδα καλύτερη από του Χέοπα. Γι’ αυτό έφτιαξε ένα μνημείο που θα εξασφάλιζε την δική του αιώνια φήμη, την πελώρια Σφίγγα που παρακολουθεί από ψηλά την πεδιάδα της Γκίζας. Αυτό το μνημείο έγινε σχεδόν τυχαία. Όταν τελείωσε η πυραμίδα του Χέοπα, ένα είδος βουνού από πέτρες παρέμεινε από εκεί όπου οι ασβεστολιθικοί ογκόλιθοι είχαν λατομηθεί κάτω από την πεδιάδα της Γκίζας. Το ύψωμα είχε μήκος 80 και ύψος 20 μέτρα.
Επί Χερφήνου σε αυτή την πέτρινη μάζα δόθηκε η μορφή ενός ζώου, ενός ξαπλωμένου λιονταριού με ανθρώπινο κεφάλι. Ο αρχικός πυρήνας είχε λειανθεί, είχε περαστεί με ένα τελευταίο παχύ στρώμα γύψου και είχε βαφτεί με ένα σκούρο χρώμα ώχρας. Το πρόσωπο είχε λαξευτεί ώστε να αναπαριστά τον φαραώ με το βασιλικό κάλυμμα κεφαλής και την τελετουργική γενειάδα, και ήταν κατασκευασμένο από ογκόλιθους ασβεστόλιθου. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν το κολοσσιαίο πέτρινο άγαλμα, μήκους 57 μέτρων, με αινιγματική εμφάνιση.
Τι αντιπροσώπευε όμως η Σφίγγα και ποιους σκοπούς εξυπηρετούσε; Η Σφίγγα είναι μια εκόνα του βασιλιά η οποία συνδυάζει την ανθρώπινη, τη θεϊκή και την ζωώδη φύση του, που συμβολίζεται με τη δύναμη του λιονταριού. Την εποχή του Νέου Βασιλείου ταυτίτησκε με τον θεό Ώρο, επειδή ήταν στραμμένη προς τον Ήλιο, δημιούργησε την πεποίθηση ότι σχετιζόταν με την ηλιακή λατρεία. Εντούτοις, φαίνεται ότι η αληθινή αποστολή της ήταν να φυλά τον τάφο του βασιλιά, κρατώντας μακριά τους εισβολείς.
Η Σφίγγα της Γκίζας διαφέρει από την ελληνική Σφίγγα της Θήβας. Η τελευταία είναι ένα τέρας με κεφάλι και μπούστο γυναίκας, σώμα λιονταριού και φτερά πουλιού και προφανώς ήταν γένους θηλυκού. Το άγαλμα του Χεφρήνου ήταν γένους αρσενικού και δεν έχει τα χαρακτηριστικά της σκληρότητας που κάνουν τη Σφίγγα της Θήβας να ξεχωρίζει.
Μυκερίνος
Τον Χεφρήνο διαδέχτηκε ο Μυκερίνος, ο οποίος ήταν και ο τελευταίος φαραώ που έφτιαξε την πυραμίδα του στην Γκίζα. Η πυραμίδα του ήταν η μικρότερη του συμπλέγματος: είχε 65,5 μέτρα, κάθε πλερά είχε μήκος 105 μέτρα και οι έδρες είχαν κλίση 51,25 μοίρες. Οι αρχαίοι Άραβες συγγραφείς την αποκαλούσαν Μουαλάνα ή «Βαμμένη Πυραμίδα», ίσως επειδή το εξωτερικό της ήταν ντυμένο με ροζ γρανίτη του Ασουάν.
Καθώς προοριζόταν για την αιωνιότητα, το σχέδιο της ακολουθούσε τις παραδοσιακές αρχές: δύο είσοδοι οδηγούσαν, μέσω διαδρόμων, σε δύο διαφορετικούς θαλάμους: ο ένας σκαμμένος κάτω από τον θεμέλιο βράχο, και ο άλλος κατασκευασμένος ψηλά. Ο δεύτερος θάλαμος είχε διακοσμημένη πρόσοψη σαν την είσοδο του μνημειακού ανακτόρου, με ραβδώσεις στα πλάγια των θυρών.
Με πληροφορίες από: nationalgeographic