Βόρειοι

Από τις πηγές που μας σώζονται φαίνεται καθαρά ότι οι Βόρειοι είχαν πολλούς θεούς και θεές. Κάποιοι από αυτούς μας είναι σχεδόν άγνωστοι, όπως ο Ουλ, λαμπρός τοξότης, πρωταθλητής του σκι και πολεμιστής, και η Βαρ, η θεά «που σημειώνει τους όρκους και τις ειδικές συμφωνίες που γίνονται μεταξύ ανδρών και γυναικών… και εκδικείται όσους τους παραβαίνουν».

Βόρειοι
Χριστιανικός σταυρός ή σφυρί του Θορ

Οι περισσότεροι γνωστοί θεοί των Βορείων είναι οι θεοί της φυλής των Αίσιρ, μιας από τις δύο κύριες ομάδες θεών του Πάνθεου της Σκανδιναβίας. Επικεφαλής τους είναι ο Όντιν, πατέρας του σύμπαντος, θεός της ποιητικής έμπνευσης, του μυστηρίου, της μαγείας, προστάτης των πολεμιστών. Είναι παντρεμένος με τη Φριγκ, τη θεά που γνωρίζει το πεπρωμένο όλων των ανθρώπων. Ως παιδιά του Οντίν αναφέρονται άλλοι θεοί. Πρώτος ο Θορ, ένας πολεμικός θεός, υπερασπιστής των Αίσιρ ενάντια στους φυσικούς εχθρούς τους, τους γίγαντες. Είναι παντρεμένος με την Σιφ, για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα, εκτός από το ότι τα μαλλιά της ήταν από χρυσάφι.

Άλλοι γιοι του Όντιν είναι ο Μπράγι, θεός της ευγλωττίας και τς ποίησης, παντρεμένος με την σπουδαία θεά Ίντουν, που κρατούσε τα μήλα της αιώνιας νεότητας, και ο όμορφος αλλά άτυχος Μπαλντρ, σύζυγος τς Νάννα, ο οποίος σκοτώθηκε κατά λάθος από τον τυφλό θεό Χοδ.

Ως γιος του Όντιν φέρεται και ο Τυρ, ο γενναίος και συνετός θεός του πολέμου που έχασε το χέρι του ενώ βοηθούσε να αλυσοδέσουν τον φοβερό λύκο Φένριρ.

Μια περισσότερο μυστηριώδης μορφή είναι ο Χέιμνταλ, φύλακας και προάγγελος της τελικής μάχης που βάζει τέλος στη ζωή των θεών σε αυτόν τον κόσμο. Εχθρός του είναι ο Λόκι, που αποτελεί μπερδεμένη περίπτωση, μισός θεός και μισός δαίμονας, γιος ενός κάποιου γίγαντα Φάρμποϊτι και σύζυγος τς αφοσιωμένης Σίγυν, πράγμα που όμως δεν τον εμπόδισε να αποκτήσει απογόνους με τη γιγάντισσα Άνγκρμποντα, που αποδείχτηκαν πραγματικά φρικτοί: ο λύκος Φένριρ, το Παγκόσμιο Ερπετό Γιόρμουντκαντ και τι υπερφυσικό ον που βασίλευε στον άλλο κόσμο, η Χελ.

Κοντά στους Αίσιρ ζει και μια ομάδα θεών της φυλής Βάνιρ, θεότητες της γονιμότητας και της αφθονίας. Πρόκειται για τους θεούς Νίορδ, Φρέυρ και Φρέγια. Ο Νίορδ είναι ο θεός της ναυσιπλοΐας, της αλιείας και του πλούτου.

Είχε παντρευτεί τη γιγάντισσα Σκάδι, αλλά δεν κατόρθωναν να συνεννοηθούν. Παιδιά του Νιόρδ ήταν οι δίδυμοι Φρέυρ και Φρέγια, που κι αυτοί ζευγάρωσνα μεταξύ τους. Ο Φρέυρ παντρεύτηκε τη γιγάντισσα Γερδ και η Φρέγια κάποιον Οντ. Ο Φρέυρ και η Φρέγια ελέγχουν την γονιμότητα και τη σοδειά.

Υπάρχουν επίσης και ελάσσονες θεότητες οι Χόνιρ, Κβάσιρ, Γκέφιο, Βάλι, Βίλι, Βίνταρ κ.α., όπως επίσης και διάφορα άλλα υπερφυσικά όντα κατώτερα από τους θεούς: νάνοι, ξωτικά, νόρνες, μάγισσες, βαλκυρίες. Αλλά οι μεγαλύτεροι εχθροί των θεών είναι οι iotnar (ενικός iotnum), λέξη που συνήθως μεταφράζεται ως «γίγαντες». Λέξεις όπως «δαίμονες» ή «τρολ» θα ήταν εξίσου κατάλληλες για να περιγράψουν αυτά τα αρχαία, άσχημα, τρομερά, και κακοπροαίρετα όντα.

Ακούγοντας τη λέξη «Βόρειοι», σκέφτεται κανείς αμέσως τους Βίκινγκς, αυτούς τους πολυμήχανους και αδίστακτους λαούς που, στους τρεις αιώνες μεταξύ 800 και 1100, λεηλάτησαν, αποίκησαν, κατέκτησαν, εμπορεύτηκαν, ανέπτυξαν και μερικές φορές ακόμη και εκπολίτισαν τις χώρες στα ανατολικά και στα δυτικά της Σκανδιναβίας.

Αναμφίβολα, ο άνθρωποι αυτοί είχαν ειδωλολατρική θρησκεία, και μαζί της μια αρκετά περίπλοκη μυθολογία. Οι Βίκινγκς ήταν αγράμματοι, αν εξαιρέσει κανείς τις επιγραφές τους, και έτσι κατέγραψαν ελάχιστες δοξασίες τους και ακόμη λιγότερους μύθους.

Οι γνώσεις μας γι’ αυτές σήμερα προέρχονται είτε από πηγές εκτός Σκανδιναβίας, σύγχρονες των Βίκινγκς, είτε από σκανδιναβικές πηγές, αλλά μεταγενέστερες των Βίκινγκς. Το εκτός Σκανδιναβίας υλικό έχει καταγραφεί από χριστιανούς που δεν συμπαθούσαν τις ιδέες, τις δοξασίες και τη συμπεριφορά των Βίκινγκς, και έτσι είναι διασκορπισμένο.

Μεταγενέστερα σκανδιναβικά κείμενα ίσως να βασίζονται σε πηγές των Βίκινγκς, αλλά είναι δύσκολο να ξέρουμε σε ποιο βαθμό. Επιπλέον η εκφορά τους επηρεάζεται συχνά από τρόπους σκέψης και γραφής που είναι κοινοί στους Ευρωπαίους και τους χριστιανούς.

Ο Χριστιανισμός επικράτησε σχετικά αργά στην Σκανδιναβία. Στη Δανία σημειώθηκε έντονη και κατευθυνόμενη μετακίνηση προς την νέα θρησκεία στα μέσα του 10ου αιώνα. Στην Νορβηγία λίγο αργότερα, κατά τέλη του 10ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα. Στη Σουηδία ακόμη πιο αργά. Οι Ισλανδοί αν είναι καλά πληροφορημένοι οι μεσαιωνικοί συγγραφείς τους, ασπάστηκαν επίσημα τον Χριστιανισμό γύρω στο 1000. Οι Βίκινγκς άποικοι σε άλλες περιοχές ίσως εκχριστιανίστηκαν νωρίτερα, αν και πάλι καθυστερημένα για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα.

Οι Βόρειοι άποικοι της Ανατολικής Αγγλίας έκοψαν νόμισμα τιμώντας τη χριστιανική αγιότητα του βασιλιά Εδμόνδου 10-20 χρόνια μετά τον μαρτυρικό του θάνατο το 870. οι αποικιστές της Νήσου του Μαν ανήγειραν αναμνηστικούς σταυρούς τον 10ο αιώνα. Έτσι κι αλλιώς όμως τότε είχαν έρθει σε επιγαμία με τους χριστιανούς Κέλτες.

Βεβαίως δεν είναι ανάγκη να θεωρηθεί ότι ο χριστιανισμός έφερε ριζικές αλλαγές στα έθιμα και την πίστη των Βορείων. Ένα Βόρειος της Ισλανδίας ήταν πολύ πιθανό να πίστευε στον Χριστό και στον Θορ. Αντί να τους αντικαταστήσει, ο χριστιανικός μύθος μπορεί απλά να προστέθηκε ή να διείσδυσε στους μύθους των Βορείων.

Ο μεγάλος σταυρός του 11ου αιώνα στο κοιμητήριο στο Γκόσφορθ, στην Κουμβρία, έχει μαι ανάγλυφη αναπαράσταση της σταύρωσης, αλλά και άλλες ανάγλυφες παραστάσεις που ερμηνεύονται ως απεικονίσεις των μύθων για τους βόρειους θεούς. Στην τοποθεσία Άντρεας, στη Νήσο του Μαν, βρίσκεται τμήμα σταυρικής πλάκας που έχει, κάτω από μία από τις κεραίες του σταυρού, τη μορφή ενός λογχοφόρου ανδρός που του επιτίθεται ένα θηρίο. Προφανώς πρόκειται για τον θεό Όντιν και το φοβερό λύκο Φένριρ.

Για τις σύγχρονες καταγραφές των μύθων των Βίκινγκς, έμπιστες πηγές είναι τα ανάγλυφα ή οι μινιατούρες, όπως, όπως τα φυλακτά σε σχήμα σφυροκεφαλής που βρίσκονται από καιρό σε καιρό σε σχέση με τους Βίκινγκς και τα οποία δείχνουν ότι ήταν ήδη διαδομένες οι ιστορίες με τον σφυροφόρο θεό Θορ. Με λιγότερο βεβαιότητα μπορούν να δώσουν στοιχεία των μύθων των Βίκινγκς μια μικρή ομάδα ειδωλίων που μερικοί νόμισαν ότι είναι αγαλματίδια των θεών με τα χαρακτηριστικά του καθενός, ενώ άλλοι τα θεώρησαν ως πιόνια για κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι. Επεξεργασμένες εκδοχές των μύθων πρέπει να αναζητηθούν στη μεσαιωνική Σκανδιναβία της μετά-Βίκινγκ εποχής, με όλα τα προβλήματα παραφθοράς και ανακρίβειας που συνεπάγεται αυτή η μεταγενέστερη προέλευση.