Βόρειες Σποράδες

Βόρειες Σποράδες ονομάζονται τα διάσπαρτα νησιά του Αιγαίου που βρίσκονται απέναντι από το νομό Μαγνησίας, Αλόννησος, Σκιάθος, Σκόπελος (υπάγονται διοικητικά στη Μαγνησία) μαζί με τη Σκύρο (υπάγεται διοικητικά στην Εύβοια).

Βόρειες Σποράδες

Η Αλόννησος

Η Αλόννησος είναι το ακραίο ανατολικό νησί των Σποράδων της Μαγνησίας. Πρωτεύουσα του είναι το Πατητήρι ή Χώρα. Αλόννησος ονομάζεται η παλιά πρωτεύουσα που είναι χτισμένη σε ύψωμα και απέχει 20 λεπτά με τα πόδια από τη Χώρα. Σε εκείνη την παλιά πόλη που σήμερα έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους, τα σπίτια ξεκινούν από την κορυφή του λόφου και χτισμένα κολλητά το ένα με το άλλο κατεβαίνουν στην πλαγιά.

Πατητήρι ονομάζεται η νέα πρωτεύουσα, επειδή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 βρίσκονταν τα οινοποιητικά πατητήρια, ώστε ο μούστος να φορτώνεται κατευθείαν στα καράβια και να φεύγει για το Βόλο. Η Αλόννησος είχε μεγάλη παραγωγή κρασιών και τσίπουρων. Όμως τα αμπέλια της καταστράφηκαν από φυλλοξήρα.

Στις θαλασσοσπηλιές φωλιάζουν φώκιες. Ένα από αυτά τα νησάκια ονομάζεται «φωλιά του Κύκλωπα», γιατί κατά τους αρχαίους θρύλους εκεί ζούσε ο Κύκλωπας που τύφλωσε ο Οδυσσέας. Γύρω από Αλόννησο υπάρχουν οι νησίδες Αδελφοί, Γιούρα, Κυρά Παναγιά, Περιστέρα, Πιπέρι, Σκάντζουρα, Ψαθούρα.

Η Σκιάθος

Η Σκιάθος είναι το νησί του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τις δασωμένες πλαγιές, τις όμορφες παραλίες και τα γραφικά σοκάκια. Οι κοντινές νησίδες Ρέπι και Τσουγκριά υπάγονται διοικητικά στη Σκιάθο. Ένας ύφαλος, ο Λευτέρης, στέκει στη θάλασσα ανάμεσα στην ηπειρωτική Ελλάδα και το νησί που είναι το πλησιέστερο προς τις θεσσαλικές ακτές. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Μύρμηξ.

Η σημερινή πόλη της Σκιάθου ιδρύθηκε το 1829, από τον Ιωάννη Καποδίστρια, κοντά στο Μπούρτζι (κάστρο) που είχαν οι Βενετοί παλαιότερα. Η παλιά πρωτεύουσα του νησιού ήταν το Κάστρο, που βρίσκεται στα βόρεια, πάνω σ έναν επιβλητικό βράχο ύψους 200 μέτρων. Η κορυφή του είναι περιτειχισμένη και διαθέτει μόνο μία πύλη. Από τα 300 σπίτια και τις 30 εκκλησίες του Κάστρου ελάχιστα σώζονται.

Το μοναστήρι του Ευαγγελισμού χτίστηκε το 1794 σε σημείο όπου βρίσκονταν τα χαλάσματα άλλης αρχαιότερης μονής. Είναι συνυφασμένο με τη ιστορία του νησιού. Βοήθησε το Κάστρο. Έκρυψε κουρσάρους όπως ο Σταθάς και Νικοτσάρας. Την εποχή της Επανάστασης έγινε καταφύγιο προσφύγων από τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Εκεί η Ιερά Σύνοδος εξόρισε τον Θεόφιλο Καΐρη. Πειρατές και ληστές απογύμνωσαν το μοναστήρι. Η συμμορία του Βελέτζα άρπαξε τα πολύτιμα σκεύη του. Στην βιβλιοθήκη της μονής υπάρχουν πατριαρχικά έγγραφα, χειρόγραφα και εκατοντάδες παλιά βιβλία.

Σημαντικό επίσης είναι το μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1540. Υπάρχει ακόμη και η Παναγία η Κουνίστρα, που ονομάστηκε έτσι γιατί ο καλόγερος βρήκε την εικόνα της Παναγίας κρεμασμένη σε ένα δέντρο.

Η Σκόπελος

Η Σκόπελος έχει χαρακτηριστικό της τις πολλές εκκλησίες. Υπάρχουν 360 σε ολόκληρο το νησί. Τα περισσότερα είναι μικρά εκκλησάκια χτισμένα στις αυλές των σπιτιών.

Χτισμένα πάνω σε απόκρημνους βράχους είναι τα εκκλησάκια της Παναγίτσας, του Αγίου Νικολάου και του Ευαγγελισμού. Στα ερείπια του βενετικού κάστρου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου, που χτίστηκε τον 9ο αιώνα. Μόλις δύο χιλιόμετρα μακριά βρίσκεται ένα παλιό μικρό μοναστήρι που άλλοτε ήταν έδρα επισκόπου και λέγεται Επισκοπή. Εκεί κατοικούσε και ο επίσκοπος Ρηγγίνος που καρατομήθηκε το 360. Πέντε χιλιόμετρα μακριά από την πόλη βρίσκεται ο τάφος του.

Κοντά στην πόλη βρίσκονται και τα μοναστήρια της Μεταμόρφωσης, του Προδρόμου και του Ευαγγελισμού. Η ίδρυση της μονής Ευαγγελισμού συνδέεται με την ιστορική οικογένεια Δελαπόντε. Ο Καισάριος Δελαπόντε ήταν ο κτήτωρ της μονής.

Οι Βόρειες Σποράδες ανά τους αιώνες

Στην άκρη του προϊστορικού ακρωτηρίου που από την ανάμεσα στη Μαγνησία και την Εύβοια ξηρά έμπαινε σαν έμβολο στο Αιγαίο, η μετέπειτα Αλόννησος γνώρισε τους πρώτους της κατοίκους τουλάχιστον από το 33.000π.Χ. Και αυτό σημαίνει ότι από τότε τους γνώρισαν και η Σκόπελος και η Σκιάθος, καθώς βρίσκονταν πάνω στον χερσαίο «δρόμο» για την Αλόννησο. Οι γεωλογικές αναστατώσεις που ακολούθησαν μετέτρεψαν το ακρωτήριο στα σημερινά μεγάλα και μικρότερα νησιά.

Στα 343π.Χ. η Αλόννησος ήταν τόσο σπουδαία, ώστε προκάλεσε ναυτική εκστρατεία τους βασιλιά Φίλιππου Β’ της Μακεδονίας, ο οποίος και την κατέλαβε. Από εκείνη την εποχή σώζεται λόγος που εκφωνήθηκε στη Αθήνα και φέρει τον τίτλο «Περί Αλοννήσου». Άλλοι τον απέδωσαν στον Δημοσθένη και άλλοι στον Ηγήσιππο.

Πρώτοι γνωστοί οικιστές της Σκιάθου φέρονται οι Πελασγοί της 3ης π.Χ. χιλιετίας. Το νησί βρίσκεται στο στρατηγικό για τον έλεγχο το Αιγαίου σημείο. Αρκετά χρόνια μετά τους Πελασγούς, ήρθαν στην Σκιάθο άποικοι από τη Χαλκίδα.

Στα ιστορικά χρόνια διέθετε δύο πόλεις, με τη μία να έχει καλό λιμάνι. Εκεί εισόρμησαν τρεις ελληνικές τριήρεις που παρακολουθούσαν τις κινήσεις του περσικού στόλου την εποχή της εκστρατείας του Ξέρξη.

Τις τριήρεις εντόπισε ο περσικός στόλος και ο ναύαρχος του έστειλε εναντίον τους δέκα πλοία. Η ναυμαχία εκτάθηκε στην ανοιχτή θάλασσα και ήταν καταστροφική για τους Έλληνες. Μετά τα περσικά η Σκιάθος εντάχθηκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία, πληρώνοντας 200 δραχμές ετήσιο φόρο. Στη συνέχεια πέρασε στην επιρροή των Μακεδόνων. Επί Φιλίππου Γ’ η μία πόλη της Σκιάθου καταστράφηκε και απέμεινε μόνη αυτή που έφερε το όνομα του νησιού.

Στα ρωμαϊκά χρόνια έγινε φωλιά πειρατών. Ο Αντώνιος χάρισε το νησί στους Αθηναίους και σε αυτούς έμεινε μέχρις ότου ο Σεπτίμιος Σεβήρος του έδωσε στη Σκιάθο την αυτονομία της.

Η Σκόπελος ταυτίζεται με την αρχαία Πεπάρηθο. Το σημερινό της όνομα απαντάται πρώτη φορά στα κείμενα του Πτολεμαίου Κλαύδιου (20ς μ.Χ. αιώνας) και του Ιεροκλή (420 με 450μ.Χ.), ενώ το 378 αναφέρεται ως έδρα επισκοπής. Στα βυζαντινά χρόνια ήταν έδρα επισκοπής.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Φράγκους, η Σκιάθος έγινε βαρονία και μαζί με τη Σκόπελο απετέλεσε τμήμα του Δουκάτου τους Αιγαίου, που είχε έδρα τη Νάξο. Επί Μιχαήλ Παλαιολόγου η Σκόπελος επανακτήθηκε από το βυζαντινό στόλο. Σκιάθος και Σκόπελος πέρασαν το 1454 στα χέρια των Βενετών και στα 1538 πέρασαν στην οθωμανική κατοχή, καθώς βρέθηκαν στο δρόμο του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα.

Όλοι οι κάτοικοι της Σκοπέλου σφάχτηκαν. Το νησί έμεινε έρημο. Άργησε να ξανακατοικηθεί. Η Σκιάθος επέζησε, αποτέλεσε ορμητήριο του ελληνικού πειρατικού στόλου στις αρχές του 19ου αιώνα και έγινε καταφύγιο χιλιάδων στεριανών προσφύγων στα χρόνια της επανάστασης του 1821. Στα 1829 εγκαταλείφθηκε το Παλαιόκαστρο και ιδρύθηκε η νέα πόλη.